كشورهايي كه در حال سبقت از ایران هستند
انفعال ايران در حركت جهاني ساخت پتروپالايشگاه‌ها
نگاهي به تغييرات صنايع پالايشي و پتروشيمي جهان و حركت جهاني براي ساخت پتروپالايشگاه‌ها نشان مي‌دهد ايران اما در اين حوزه در حال درجا زدن است. مجلس شوراي اسلامي قرار است با ارائه طرحي به دولت، مسير را براي احداث اين واحدها مكلف كند كه گامي بزرگ براي جلوگيري از خام فروشي و آغاز اقتصاد مقاومتي در اين بخش به شمار مي‌رود.
میز نفت| با پيش‌بيني كاهش تقاضا براي سوخت و رشد تقاضاي جهاني محصولات پتروشيمي، صنعت پالايش در آستانه يك تحول بزرگ قرار گرفته است. پالايشگران براي تداوم رقابت در بازار و رشد بايد به سوي متنوع كردن محصولات توليدي و بهبود كارايي فرآيندها گام بردارند. با اين اقدام، ريسك افول تدريجي بازار سوخت كاهش خواهد يافت.
آينده صنعت پالايش
تعدادي از پالايشگران تلاش مي‌كنند با تداوم شرايط كنوني، بازارهاي فعلي خود را حفظ كنند. تعدادي از پالايشگران نيز به سوي تغيير خوراك و استفاده از نفت سبك داخلي ميادين شيل و افزايش سهم در بازار امريكاي لاتين گام برمي‌دارند.
در كشورهاي امريكاي لاتين، استانداردهاي سوخت مصرفي چندان سختگيرانه نيست و سرمايه‌گذاري اندكي براي توسعه ظرفيت توليد سوخت انجام شده است. پيش‌بيني مي‌شود صادرات روزانه بنزين و گازوئيل به امريكاي لاتين از مرز ۸ ميليون بشكه فراتر رود. در كنار رشد اندك بازار تقاضاي سوخت بايد به اين نكته توجه كرد كه نرخ رشد سالانه محصولات پتروشيمي ۳ تا ۴ درصد است. با افزايش تعداد طبقه متوسط، مصرف كالاهاي بسته‌بندي، پلاستيك‌ها و انواع لاستيك افزايش چشمگيري دارد. اين شرايط به افزايش محبوبيت فناوري‌هاي نوين پالايشي منجر شده است.
پالايشگاه‌هاي ايالات متحده داراي مزيت رقابتي با نرخ بالاي كارايي خوراك ارزان و در دسترس، هزينه انرژي پايين و زيرساخت‌هاي توسعه‌يافته هستند. به هر ترتيب، آنها در حال تغيير در مدل تجاري خود بوده و به دنبال عبور از چالش‌هاي تجاري براي سلطه بر بازارهاي آسيا هستند.
با توسعه پتروپالايشگاه‌ها، بيش از ۵۰ تا ۷۰ درصد توليد محصولات اين مجتمع‌ها به صنعت پتروشيمي اختصاص يافته است. پالايشگاه‌هاي كنوني نيز به دنبال تغيير در سبد محصولات كنوني خود هستند.
دورنماي راهبردي صنعت پالايش در آستانه تحولي بزرگ قرار گرفته و با جذب سرمايه‌گذاري‌هاي جديد زنجيره ارزش در حال بهبود سريع است.
نفتا خوراك محبوب پتروپالايشگاه‌ها
پس از اعمال ممنوعيت پلاستيك‌هاي يك بار مصرف در كشورهاي پيشرفته، تقاضا براي پلي‌استرها افزايش يافته است. در پنج سال فرارو اين نرخ رشد ۵ درصد پيش‌بيني شده است. از سوي ديگر تقاضاي پارازايلين در سال ۲۰۲۸ ميلادي از مرز ۱۹ ميليون تن فراتر خواهد رفت.
تقاضا براي محصولات آروماتيك نظير بنزن و زايلين‌ها نيز در حال افزايش است. پتروشيمي‌ها خواهان خريد خوراك‌هاي ارزان‌تر هستند. بدين ترتيب در سال‌هاي آينده، شاهد كمبود نفتا خواهيم بود. به همين دليل چيني‌ها ساخت پتروپالايشگاه‌ها را در دستور كار خود قرار داده‌اند.
در گذشته بخش زيادي از نفتاي سنگين پالايشگاه‌ها به سوخت تبديل شده و مقدار كمتري به محصولات آروماتيك تبديل مي‌شد. اما اين روند دگرگون شده و سهم محصولات آروماتيك از سوخت‌ها پيشي گرفته است. درمجموع، در نقشه راه توسعه فناوري‌هاي پالايشي، كارايي هزينه‌ها در اولويت بوده است. لذا پالايشگاه‌هاي امريكا براي رقابت با پالايشگاه‌هاي جديد چين بايد رقابت دشواري را آغاز كنند.
يكپارچگي و انسجام
پالايشگاه‌هاي دنيا براي تداوم سودآوري بايد با روند تحولات اين صنعت همراه شوند. پالايشگاه‌هاي آينده علاوه بر انعطاف‌پذيري با نيازهاي جديد بازار همراه خواهند شد. يكپارچگي پالايشگاه‌ها و پتروشيمي‌ها، كليد كاهش هزينه‌ها و بهبود كارايي همراه با ايجاد ارزش بيشتر خواهد بود.
اما در اين مسير، فناوري‌هاي پيشرفته يك مزيت بزرگ و كليدي براي بهينه كردن عمليات به شمار مي‌رود. در مجتمع‌هاي يكپارچه، از محاسبات ابري براي بهبود كنترل عمليات و راهبري داده‌ها استفاده مي‌شود.
هم‌اكنون بسياري از پالايشگران از پايش پيشرفته عمليات با رويكرد پيشگيرانه و تعاملي بهره مي‌گيرند تا همه بخش‌هاي فرآيند با دقت بالا كنترل شود. بدين ترتيب موارد كاهش كارايي به سرعت شناسايي شده و اقدامات اصلاحي انجام مي‌شود. كاهش مصرف انرژي، بهبود ايمني و از بين رفتن ميليون‌ها دلار زيان هدررفت زمان از دستاوردهاي اين فناوري محسوب مي‌شود.
در اين واحدها از هوش مصنوعي، خودكارسازي عمليات و واقعيت مجازي براي پر كردن چالش‌هاي ورود كاركنان جديد و فاقد تجارب عملياتي سال‌هاي گذشته استفاده مي‌شود.
توسعه سهم در بازار پتروشيمي
در سايه رشد پرشتاب توليد گاز شيل در ايالات متحده، ظرفيت واحدهاي كراكر در اين كشور از رشدي پرشتاب برخوردار شده است. همچنين در خاورميانه، غول‌هاي اين بازار، پروژه‌هاي بزرگي را آغاز كرده‌اند كه مي‌تواند از سال ۲۰۲۵ ميلادي بازارهاي جهاني محصولات پتروشيمي را به چالش بكشد.
شركت ادنوك امارات متحده عربي در نظر دارد تا ۴۵ ميليارد دلار در بخش صنعت پتروشيمي سرمايه‌گذاري كند. با اجراي اين برنامه، ظرفيت توليد محصولات پتروشيمي در منطقه رويس از 5/4 ميليون تن كنوني با رشدي سه برابري به 4/14 ميليون تن خواهد رسيد. همچنين زنجيره عرضه محصولات ساختماني، افزايه‌هاي شيميايي سرچاهي و محصولات بهداشتي اين شركت توسعه چشمگيري خواهد يافت.
در فوريه سال ۲۰۱۹ ميلادي، اين غول اماراتي مطالعات فيد فاز چهارم توسعه رويس با ظرفيت سالانه توليد 8/1 ميليون تن خوراك كراكر و 3/3 ميليون تن اولفين و آروماتيك را آغاز كرد. اين واحد كراكر براي اولين بار در امارات متحده عربي از خوراك‌هاي تركيبي شامل اتان، بوتان و نفتا استفاده مي‌كند.
حسن احمد، تحليلگر مؤسسه پژوهش‌هاي سرمايه‌گذاري آلمبيك گلوبال ادوايزر مي‌گويد: خاورميانه در حال گذار از عصر گاز طبيعي ارزان است. همه پروژه‌هاي جديد داراي خوراك تركيبي شامل ۳۵ درصد اتان و ۶۵ درصد پروپان هستند. بايد به اين نكته توجه كرد كه نفتا در مقايسه با اتان فاقد جذابيت است.
آرامكوي سعودي
آرامكو در نظر دارد تا با مشاركت سابيك، مجتمع تبديل نفت خام به محصولات شيميايي را در ينبوع احداث كند. براساس طراحي اوليه، 45 درصد هر بشكه نفت به محصولات پتروشيمي تبديل مي‌شود.
به هر ترتيب، شركت آرامكو با تلاش براي بهبود فناوري‌هاي فرآيندي خواهان افزايش اين عدد است.
اين شركت اميدوار است تا عدد فوق را به 60 تا 70 درصد افزايش دهد. هم‌اكنون 10 تا 15 درصد محصولات پالايشگاه‌ها در صنعت پتروشيمي مصرف مي‌شود. هرچند ميان محصولات خوراك آنها تنوع زيادي وجود دارد.
استفانو زهندر، معاون مؤسسه مشاور آي‌سي‌آي‌اس مي‌گويد: در سال‌هاي اخير، پالايشگران سهم خود از واحدهاي پتروشيمي را افزايش قابل توجهي داده‌اند. در مقابل، سهم سوخت‌هاي سنتي در سبد توليدات آنها در حال كاهش است.
تعدادي از پالايشگاه‌هاي جديد چين تا 40 درصد توليدات خود را روانه مجتمع‌هاي پتروشيمي مي‌كنند.
زهندر افزود: در عربستان سعودي، ديدگاه‌هاي پيشين در حال دگرگوني است. غول نفتي آرامكو، طرح‌هاي تجاري فناوري نوظهور تبديل نفت خام به محصولات پتروشيمي را آغاز كرده است.
آنها خواهان افزايش سهم 45 درصدي كنوني هستند و بيش از 9 ميليون تن ظرفيت جديد سالانه توليد محصولات پتروشيمي و روغن‌هاي صنعتي را در دست توسعه دارند. بدين ترتيب شاهد شكل‌گيري توازني جديد ميان محصولات پتروشيمي و روغن‌هاي صنعتي و انواع سوخت‌هاي توليدي خواهيم بود.
احمد از كارشناسان موسسه مشاور آلمبيك گلوبال مي‌گويد: در طرح‌هاي تبديل نفت خام به محصولات پتروشيمي، شاهد افزايش يكپارچگي و كارايي بخش‌هاي بالادستي و پايين‌دستي خواهيم بود. در همه طرح‌هاي جديد پتروپالايشي ساخته شده در خاورميانه، كارايي هزينه‌ها و متنوع كردن خوراك‌ها در دستور كار قرار دارد.
شتاب در پروژه‌هاي بزرگ جهاني
علاوه بر دو شركت آرامكو و ادنوك، در سراسر دنيا شاهد ساخت مجتمع‌هاي پتروپالايشي هستيم. در ژوئن سال گذشته ميلادي، شركت‌هاي دولتي هند (ايندين اويل، هندوستان پتروليوم و بهارات پتروليوم) قرارداد مشتركي با آرامكو و ادنوك امضا كردند تا يك مجتمع پالايشي و پتروشيمي با ۴۴ ميليارد دلار سرمايه‌گذاري و ظرفيت سالانه ۱۸ ميليون تن محصولات پتروشيمي احداث نمايند.
دولت هند اعلام كرده در سال ۲۰۲۰ ميلادي، عمليات ساخت اين مجتمع آغاز خواهد شد و در سال ۲۰۲۵ ميلادي شاهد افتتاح آن خواهيم بود. كشور چين يكي ديگر از مقاصد شركت‌هاي نفتي خاورميانه به شمار مي‌رود. در فوريه سال جاري، شركت آرامكو قراردادي با شركت‌هاي نورينكو گروپ و پانجين سينكن چين امضا كرد تا يك مجتمع يكپارچه پالايشي و پتروشيمي در شهر لياونينگ چين احداث كند.
در سال ۲۰۲۴ ميلادي، شاهد راه‌اندازي اين طرح خواهيم بود. خوراك اين مجتمع روزانه ۳۰۰ هزار بشكه نفت خام و 3/1 ميليون تن پارازايلين در هر سال خواهد بود. ۷۰ درصد خوراك مجتمع توسط آرامكو تأمين خواهد شد.
آينده صنعت پالايش
تعدادي از پالايشگران تلاش مي‌كنند با تداوم شرايط كنوني، بازارهاي فعلي خود را حفظ كنند. تعدادي از پالايشگران نيز به سوي تغيير خوراك و استفاده از نفت سبك داخلي ميادين شيل و افزايش سهم در بازار امريكاي لاتين گام برمي‌دارند.
در كشورهاي امريكاي لاتين، استانداردهاي سوخت مصرفي چندان سختگيرانه نيست و سرمايه‌گذاري اندكي براي توسعه ظرفيت توليد سوخت انجام شده است. پيش‌بيني مي‌شود صادرات روزانه بنزين و گازوئيل به امريكاي لاتين از مرز ۸ ميليون بشكه فراتر رود. در كنار رشد اندك بازار تقاضاي سوخت بايد به اين نكته توجه كرد كه نرخ رشد سالانه محصولات پتروشيمي ۳ تا ۴ درصد است. با افزايش تعداد طبقه متوسط، مصرف كالاهاي بسته‌بندي، پلاستيك‌ها و انواع لاستيك افزايش چشمگيري دارد. اين شرايط به افزايش محبوبيت فناوري‌هاي نوين پالايشي منجر شده است.
پالايشگاه‌هاي ايالات متحده داراي مزيت رقابتي با نرخ بالاي كارايي خوراك ارزان و در دسترس، هزينه انرژي پايين و زيرساخت‌هاي توسعه‌يافته هستند. به هر ترتيب، آنها در حال تغيير در مدل تجاري خود بوده و به دنبال عبور از چالش‌هاي تجاري براي سلطه بر بازارهاي آسيا هستند.
با توسعه پتروپالايشگاه‌ها، بيش از ۵۰ تا ۷۰ درصد توليد محصولات اين مجتمع‌ها به صنعت پتروشيمي اختصاص يافته است. پالايشگاه‌هاي كنوني نيز به دنبال تغيير در سبد محصولات كنوني خود هستند.
دورنماي راهبردي صنعت پالايش در آستانه تحولي بزرگ قرار گرفته و با جذب سرمايه‌گذاري‌هاي جديد زنجيره ارزش در حال بهبود سريع است.
نفتا خوراك محبوب پتروپالايشگاه‌ها
پس از اعمال ممنوعيت پلاستيك‌هاي يك بار مصرف در كشورهاي پيشرفته، تقاضا براي پلي‌استرها افزايش يافته است. در پنج سال فرارو اين نرخ رشد ۵ درصد پيش‌بيني شده است. از سوي ديگر تقاضاي پارازايلين در سال ۲۰۲۸ ميلادي از مرز ۱۹ ميليون تن فراتر خواهد رفت.
تقاضا براي محصولات آروماتيك نظير بنزن و زايلين‌ها نيز در حال افزايش است. پتروشيمي‌ها خواهان خريد خوراك‌هاي ارزان‌تر هستند. بدين ترتيب در سال‌هاي آينده، شاهد كمبود نفتا خواهيم بود. به همين دليل چيني‌ها ساخت پتروپالايشگاه‌ها را در دستور كار خود قرار داده‌اند.
در گذشته بخش زيادي از نفتاي سنگين پالايشگاه‌ها به سوخت تبديل شده و مقدار كمتري به محصولات آروماتيك تبديل مي‌شد. اما اين روند دگرگون شده و سهم محصولات آروماتيك از سوخت‌ها پيشي گرفته است. درمجموع، در نقشه راه توسعه فناوري‌هاي پالايشي، كارايي هزينه‌ها در اولويت بوده است. لذا پالايشگاه‌هاي امريكا براي رقابت با پالايشگاه‌هاي جديد چين بايد رقابت دشواري را آغاز كنند.
يكپارچگي و انسجام
پالايشگاه‌هاي دنيا براي تداوم سودآوري بايد با روند تحولات اين صنعت همراه شوند. پالايشگاه‌هاي آينده علاوه بر انعطاف‌پذيري با نيازهاي جديد بازار همراه خواهند شد. يكپارچگي پالايشگاه‌ها و پتروشيمي‌ها، كليد كاهش هزينه‌ها و بهبود كارايي همراه با ايجاد ارزش بيشتر خواهد بود.
اما در اين مسير، فناوري‌هاي پيشرفته يك مزيت بزرگ و كليدي براي بهينه كردن عمليات به شمار مي‌رود. در مجتمع‌هاي يكپارچه، از محاسبات ابري براي بهبود كنترل عمليات و راهبري داده‌ها استفاده مي‌شود.
هم‌اكنون بسياري از پالايشگران از پايش پيشرفته عمليات با رويكرد پيشگيرانه و تعاملي بهره مي‌گيرند تا همه بخش‌هاي فرآيند با دقت بالا كنترل شود. بدين ترتيب موارد كاهش كارايي به سرعت شناسايي شده و اقدامات اصلاحي انجام مي‌شود. كاهش مصرف انرژي، بهبود ايمني و از بين رفتن ميليون‌ها دلار زيان هدررفت زمان از دستاوردهاي اين فناوري محسوب مي‌شود.
در اين واحدها از هوش مصنوعي، خودكارسازي عمليات و واقعيت مجازي براي پر كردن چالش‌هاي ورود كاركنان جديد و فاقد تجارب عملياتي سال‌هاي گذشته استفاده مي‌شود.
توسعه سهم در بازار پتروشيمي
در سايه رشد پرشتاب توليد گاز شيل در ايالات متحده، ظرفيت واحدهاي كراكر در اين كشور از رشدي پرشتاب برخوردار شده است. همچنين در خاورميانه، غول‌هاي اين بازار، پروژه‌هاي بزرگي را آغاز كرده‌اند كه مي‌تواند از سال ۲۰۲۵ ميلادي بازارهاي جهاني محصولات پتروشيمي را به چالش بكشد.
شركت ادنوك امارات متحده عربي در نظر دارد تا ۴۵ ميليارد دلار در بخش صنعت پتروشيمي سرمايه‌گذاري كند. با اجراي اين برنامه، ظرفيت توليد محصولات پتروشيمي در منطقه رويس از 5/4 ميليون تن كنوني با رشدي سه برابري به 4/14 ميليون تن خواهد رسيد. همچنين زنجيره عرضه محصولات ساختماني، افزايه‌هاي شيميايي سرچاهي و محصولات بهداشتي اين شركت توسعه چشمگيري خواهد يافت.
در فوريه سال ۲۰۱۹ ميلادي، اين غول اماراتي مطالعات فيد فاز چهارم توسعه رويس با ظرفيت سالانه توليد 8/1 ميليون تن خوراك كراكر و 3/3 ميليون تن اولفين و آروماتيك را آغاز كرد. اين واحد كراكر براي اولين بار در امارات متحده عربي از خوراك‌هاي تركيبي شامل اتان، بوتان و نفتا استفاده مي‌كند.
حسن احمد، تحليلگر مؤسسه پژوهش‌هاي سرمايه‌گذاري آلمبيك گلوبال ادوايزر مي‌گويد: خاورميانه در حال گذار از عصر گاز طبيعي ارزان است. همه پروژه‌هاي جديد داراي خوراك تركيبي شامل ۳۵ درصد اتان و ۶۵ درصد پروپان هستند. بايد به اين نكته توجه كرد كه نفتا در مقايسه با اتان فاقد جذابيت است.
آرامكوي سعودي
آرامكو در نظر دارد تا با مشاركت سابيك، مجتمع تبديل نفت خام به محصولات شيميايي را در ينبوع احداث كند. براساس طراحي اوليه، 45 درصد هر بشكه نفت به محصولات پتروشيمي تبديل مي‌شود.
به هر ترتيب، شركت آرامكو با تلاش براي بهبود فناوري‌هاي فرآيندي خواهان افزايش اين عدد است.
اين شركت اميدوار است تا عدد فوق را به 60 تا 70 درصد افزايش دهد. هم‌اكنون 10 تا 15 درصد محصولات پالايشگاه‌ها در صنعت پتروشيمي مصرف مي‌شود. هرچند ميان محصولات خوراك آنها تنوع زيادي وجود دارد.
استفانو زهندر، معاون مؤسسه مشاور آي‌سي‌آي‌اس مي‌گويد: در سال‌هاي اخير، پالايشگران سهم خود از واحدهاي پتروشيمي را افزايش قابل توجهي داده‌اند. در مقابل، سهم سوخت‌هاي سنتي در سبد توليدات آنها در حال كاهش است.
تعدادي از پالايشگاه‌هاي جديد چين تا 40 درصد توليدات خود را روانه مجتمع‌هاي پتروشيمي مي‌كنند.
زهندر افزود: در عربستان سعودي، ديدگاه‌هاي پيشين در حال دگرگوني است. غول نفتي آرامكو، طرح‌هاي تجاري فناوري نوظهور تبديل نفت خام به محصولات پتروشيمي را آغاز كرده است.
آنها خواهان افزايش سهم 45 درصدي كنوني هستند و بيش از 9 ميليون تن ظرفيت جديد سالانه توليد محصولات پتروشيمي و روغن‌هاي صنعتي را در دست توسعه دارند. بدين ترتيب شاهد شكل‌گيري توازني جديد ميان محصولات پتروشيمي و روغن‌هاي صنعتي و انواع سوخت‌هاي توليدي خواهيم بود.
احمد از كارشناسان موسسه مشاور آلمبيك گلوبال مي‌گويد: در طرح‌هاي تبديل نفت خام به محصولات پتروشيمي، شاهد افزايش يكپارچگي و كارايي بخش‌هاي بالادستي و پايين‌دستي خواهيم بود. در همه طرح‌هاي جديد پتروپالايشي ساخته شده در خاورميانه، كارايي هزينه‌ها و متنوع كردن خوراك‌ها در دستور كار قرار دارد.
شتاب در پروژه‌هاي بزرگ جهاني
علاوه بر دو شركت آرامكو و ادنوك، در سراسر دنيا شاهد ساخت مجتمع‌هاي پتروپالايشي هستيم. در ژوئن سال گذشته ميلادي، شركت‌هاي دولتي هند (ايندين اويل، هندوستان پتروليوم و بهارات پتروليوم) قرارداد مشتركي با آرامكو و ادنوك امضا كردند تا يك مجتمع پالايشي و پتروشيمي با ۴۴ ميليارد دلار سرمايه‌گذاري و ظرفيت سالانه ۱۸ ميليون تن محصولات پتروشيمي احداث نمايند.
دولت هند اعلام كرده در سال ۲۰۲۰ ميلادي، عمليات ساخت اين مجتمع آغاز خواهد شد و در سال ۲۰۲۵ ميلادي شاهد افتتاح آن خواهيم بود. كشور چين يكي ديگر از مقاصد شركت‌هاي نفتي خاورميانه به شمار مي‌رود. در فوريه سال جاري، شركت آرامكو قراردادي با شركت‌هاي نورينكو گروپ و پانجين سينكن چين امضا كرد تا يك مجتمع يكپارچه پالايشي و پتروشيمي در شهر لياونينگ چين احداث كند.
در سال ۲۰۲۴ ميلادي، شاهد راه‌اندازي اين طرح خواهيم بود. خوراك اين مجتمع روزانه ۳۰۰ هزار بشكه نفت خام و 3/1 ميليون تن پارازايلين در هر سال خواهد بود. ۷۰ درصد خوراك مجتمع توسط آرامكو تأمين خواهد شد.
شنبه ۲۵ خرداد ۱۳۹۸ ساعت ۱۲:۵۶
کد مطلب: 23836
