بحران خاموش گازی در اروپا

میز نفت | ساخت خط لوله نورد استریم ۲ را باید پرسروصداترین پروژه انتقال گاز دنیا دانست که به تیرگی روابط آلمان و ایالات متحده در سال های اخیر منجر شده است. این خط لوله نشان می دهد وابستگی اروپا به ویژه آلمانی ها به گاز صادراتی روسیه همچنان افزایش خواهد یافت. گویی رهبران ژرمن ها با راه اندازی این خط لوله بیش از گذشته وادار به پذیرش شرایط بازی کرملین خواهند شد.

 این پروژه متفاوت از دخالت در انتخابات، حملات سایبری و یا حمایت از گروه های جدایی طلب است. روسای جمهوری ایالات متحده و اوکراین خط لوله نورد استریم ۲ به عنوان طولانی ترین خط لوله فراساحلی دنیا در بستر دریای بالتیک را عامل دور زدن اوکراین در ترانزیت گاز خرس ها به اروپا با ظرفیت سالانه انتقال ۵۵ میلیارد متر مکعب گاز می دانند.

مایک پنس، معاون رییس جمهوری آمریکا در ماه آوریل اعلام کرد: با ساخت و راه اندازی این خط لوله ۱۱ میلیارد دلاری به طول ۱۲۰۰ کیلومتر، از سال ۲۰۲۰ میلادی، کشور آلمان به گروگان روسیه تبدیل خواهد شد.

کاخ سفید تهدید کرده که همه شرکای پروژه را تحریم خواهد کرد. حمایت از درآمدهای ترانزیت دولت اوکراین و محدود کردن مسکو، مهمترین دلایل این رویکرد محسوب می شود. لغو سفر هفته جاری مایک پمپیو به آلمان نشان داد که اختلافات دو‌طرف تا چه میزان گسترده شده است.

از سوی دیگر، رهبران واشنگتن و کیف بر سر این موضوع اتفاق نظر همه جانبه ای دارند.  ولادیمیر زلنسکی، رییس جمهوری جدید اوکراین از رهبران اروپا خواسته تا اجرای این خط لوله را لغو کنند. تحریم های بیشتر دولت روسیه از دیگر خواسته های وی به شمار می رود.

وی پس از نشست با مدیران انرژی اتحادیه اروپا در ۲۱ می اعلام کرد: تحریم های گسترده تر علیه روسیه به دلیل اشغال خاک اوکراین، بزرگترین خواسته و آرزوی ماست. ما خواهان اتفاق نظر اتحادیه اروپا برای مقابله با تکمیل خط لوله نورد استریم ۲ هستیم.

پترو پوروشنکو، رییس جمهور پیشین اوکراین نیز در پاییز سال گذشته از نورد استریم ۲ با عنوان اسب تروجان در برابر انرژی اروپا و در گستره ای وسیع تر امنیت ژیوپلیتیک قاره سبز یاد کرده بود.

همسایگان اوکراین به ویژه لهستان و دولت های حوزه بالتیک، مهمترین مخالفان اروپایی ساخت این خط لوله هستند. رهبران این کشورها معتقدند نورد استریم ۲ را باید در چارچوبی وسیع تر و همانند حملات سایبری و اطلاعاتی و نظامی روس ها دانست. هرچند رهبران برلین با نگاهی متفاوت به نورد استریم ۲ می نگرند. 
 
*هدف ناممکن؟   
 هفته گذشته زلنسکی روانه بروکسل شد تا با مقامات اتحادیه اروپا و ناتو در مورد چالش های اقتصادی اوکراین، پیوستن شبه جزیره کریمه به خاک روسیه و جدایی طلبان جنوب شرق اوکراین و به ویژه خط لوله نورد استریم ۲ گفتگو کند.  این کمدین پیشین تلویزیون اوکراین که بدون هیچ گونه سابقه فعالیت در دولت در انتخابات ۲۱ آوریل به پیروزی رسید، رایزنی های اروپایی خود را آغاز کرده است.  
   
دولت های آلمان، هلند و اتریش حامیان کلیدی این طرح هستند و ناتوانی وی در توقف ساخت خط لوله نورد استریم ۲ را باید نخستین شکست وی در حوزه سیاست خارجی دانست.  آنجلا مرکل، صدراعظم آلمان در اواسط ماه می در گفتگو با دویچه وله اعلام کرد: این پروژه کاملا پذیرفته شده و مصوب است. از نظر ژیوپلیتیک باید پذیرفت که اروپا نمی تواند روابط خود با روسیه را قطع کند.   
 
مرکل افزود: اوکراین باید یک کشور ترانزیت کننده گاز طبیعی باقی بماند. اما مشخص نیست در صورت افزایش قیمت گاز صادراتی روسیه به اوکراین و یا قطع جریان صادراتی گاز روسیه به اوکراین، چه کسی پاسخگوی ضررهای مالی هنگفت رهبران کیف خواهد بود.    

 الکساندر پانکین، معاون وزیر امور خارجه روسیه می گوید: فشارهای غرب نمی تواند شرایط مورد نظر ما برای پمپاژ گاز به اوکراین را تغییر دهد.

منتقدان اروپایی مسکو بارها اعلام کرده اند روسیه بارها از منابع انرژی به عنوان ابزاری برای اعمال فشار بر اوکراین بهره برده است. آنها ساخت خط لوله نورد استریم ۲ به موازات خط لوله راه اندازی شده نورد استریم ۱ را اقتصادی نمی دانند و اعتقاد دارند هدف اصلی اجرای آن نمایش خواست های سیاسی مسکو و مجازات رهبران غربگرای اوکراین است.

تعدادی از کارشناسان پشتیبانی همه جانبه ایالات متحده از اوکراین را گامی برای ایجاد سهم بازار برای تولیدکنندگان تگزاسی ال ان جی در بازار اروپا می دانند. با شرایط کنونی و عبور پیشرفت پروژه از مرز ۵۰ درصد، عملا واشنگتن و کیف در تحقق خواسته خود ناتوان بوده اند.    
رهبران برلین اعلام کرده اند با توقف فعالیت نیروگاه های هسته ای کشورشان نیازمند منبع انرژی پایدار و قابل اتکا هستند.

کارشناسان انرژی اوکراین نیز معتقدند اروپایی ها ترجیح می دهند از منابع انرژی ارزان قیمت روس ها در مقایسه با ال ان جی گرانقیمت آمریکایی ها بهره ببرند. به همین دلیل کمتر کارشناسی اعتقاد دارد نورد استریم ۲ با بن بست روبرو خواهد شد. 

از دوره حکمرانی کمونیست ها، بخش اعظم گاز روسیه از طریق اوکراین و در ادامه از خاک لهستان و در ادامه چکسلواکی سابق روانه بازارهای اروپایی می شده است.    اقتصاد بحران زده اوکراین هم اکنون سالانه ۲ میلیارد دلار درآمد ( برابر با ۳ درصد تولید ناخالص داخلی و یا کسری بودجه دولتمردان کیف ) از بخش ترانزیت گاز طبیعی به دست می آورد.
از سوی دیگر گاز خریداری شده از مسکو تنها گزینه در دسترس اوکراین برای جایگزینی با راکتورهای قدیمی هسته ای تولید برق و صنایعی نظیر فولاد و تولید محصولات پتروشیمی است. 

از سال ۲۰۰۵ میلادی، روسیه و اوکراین، "جنگ گازی" دامنه داری را به دلیل عدم توافق بر سر حق ترانزیت و قیمت گاز فروخته شده به اوکراینی ها آغاز کرده اند.به خاطر داشته باشید که مسکو معتقد است شبه ترانزیت و ذخیره سازی گاز توسط اوکراینی ها از کارایی کمی برخوردار است. تاکنون در چند مرحله شاهد توقف ترانزیت گاز روسیه به خاک اوکراین بوده ایم.

در زمستان سرد سال ۲۰۰۹ میلادی، شرکت گازپروم خط لوله گاز صادراتی به اوکراین را بست. بدین ترتیب ۱۸ کشور اروپایی دو هفته یخبندان را با افت فشار و کمبود بحران آمیز گاز پشت سر گذاشتند.    در سال های ۲۰۰۴ و ۲۰۱۴ میلای، انقلاب های رنگی اوکراین را به تسخیر خود درآورد و در هر دو بار رهبران غربگرا با شکست دادن حامیان روسیه به قدرت رسیدند. هرچند هر دو دولت با افزایش بدهکاری، فساد و از دست دادن حمایت های مردمی، پس از چند سال سرنگون شدند.

دولت جدید زلنسکی با دیدگاهی پوپولیستی به قدرت رسیده و وعده داده که قیمت گاز مصرفی خانواده های فقیر را کاهش خواهد داد. اما فضای ژیوپلیتیک تحقق برنامه های وی در هاله ای از مه فرو برده است.
در سال های اخیر، بارها شاهد تغییر رهبران اوکراین بوده ایم. ناتوانی در مذاکره موفق با روس ها یکی از دلایل کلیدی شکست آنها بوده است. روس ها نیز چندان تمایلی به اعطای امتیاز به پل ترانزیت گاز صادراتی خود به بازار اروپا ندارند. این شرایط، پیش بینی نتیجه این بازی بزرگ را بسیار دشوار کرده است.    
 
منبع: الجزیره
 

دوشنبه ۲۰ خرداد ۱۳۹۸ ساعت ۱۲:۵۲