هدایت نفت خاورمیانه

میز نفت | با آغاز چهارمین دوره ریاست جمهوری ولادیمیر پوتین، می توان اطنینان داشت حضور روس ها در خاورمیانه تداوم می یابد و گسترده تر نیز خواهد شد. وابستگی بودجه مسکو به درآمدهای نفتی، در این راهبرد کرملین نقشی چشمگیر دارا است.

 درآمدهای نفتی روسیه روانه دو بخش صنایع نظامی و هزینه های اجتماعی می شود. پوتین با کنار گذاشتن اصلاحات فراگیر در کشورش، تلاش می کند درآمد بیشتری از مالیات ها و درآمدهای نفتی به دست آورد. هم اینک نیمی از بودجه فدرال از این حوزه به دست می آید. این شرایط بدین معنا است که حضور روسیه در خاورمیانه برای چند دهه ادامه خواهد یافت.

*تغییر بازارهای نفت به سوی شرق
درسال 2013 میلادی، برای نخستین بار مصرف نفت در کشورهای در حال توسعه از کشورهای توسعه یافته فراتر رفت. هم اکنون تقاضای کشورهای آسیایی به ویژه چین، بازارهای جهانی نفت را به پیش می برد.

روسنفت، بزرگترین شرکت دولتی نفتی روسیه، در تابستان سال 2014 میلادی، قراردادی بزرگ برای فروش نفت به چین امضا کرد. این قرارداد 270 میلیارد دلاری، 25 ساله بوده و شامل ساخت یک خط لوله جدید و نوسازی و افزایش ظرفیت خط لوله کنونی ارتباط دهنده میان چین و روسیه می باشد. این پروژه از قابلیت امتداد به سایر کشورهای آسیایی نیز برخوردار است.

در سال های اخیر، شرکت روسنفت قراردادهای دیگری نیز با شرکت های چینی برای فروش روزانه صدها هزار بشکه نفت خام به آنها امضا کرده است. بدین ترتیب تزارها به بزرگترین تامین کننده نفت خام چینی ها تبدیل خواهند شد. 
کارشناسان معتقدند این تغییر رویکرد با هدف اعلام این موضوع به آمریکا و اروپایی ها است که مسکو برای کسب درآمد و حمایت سیاسی می تواند در سایر بازارهای دنیا نیز فعالیت کند.

*اروپا، همچنان بزرگترین بازار انرژی روس ها
با وجود اختلاف نظرهای کنونی، قاره اروپا همچنان بزرگترین بازار صادرات نفت خام و محصولات پتروشیمی روسیه به شمار می رود. حدود 70 درصد تولیدات نفتی و پتروشیمی روس ها روانه بازار اروپا می شود. افزایش فروش به چین و یا آسیا، نیازمند افزایش تولید از میادین روسیه بوده تا سهم بازار آنها در قاره سبز همچنان حفظ شود.

براساس قرارداد شرکت روسنفت در سال گذشته میلادی، مقدار صادرات نفت به چین از طریق خاک قزاقستان، دو برابر خواهد شد. این قرارداد به منزله انتقال نفت برداشت شده از میادین سیبری غربی به سوی بازارهای شرقی آسیایی خواهد بود. از دیرباز، نفت این میادین راهی بازارهای اروپایی می گردید.

نفت شباهت زیادی به ویسکی دارد. ویژگی های آن وابستگی زیادی به محل تولید آن دارد. به همین دلیل نفت های مختلف مخلوط می گردد تا یک محصول همگن تولید شود. روس ها مخلوطی از نفت سبک میادین سیبری غربی را با نفت سنگین مناطق اورال و ولگا مخلوط می کنند و به اروپایی ها می فروشند.

با فروش نفت میادین سیبری غربی به چین، شرکت روسنفت باید نفت سنگین تری به اروپایی ها بفروشد. پالایشگاه های اروپایی تهدید کرده اند که این اقدام باعث خواهد شد تا آنها در قراردادهای خرید از روس ها تجدیدنظر کنند و مقدار نفت خریداری شده خود را کاهش دهند. آنها اعلام کرده اند نفت سنگین روسیه دارای ناخالصی های بیشتری به ویژه درصد گوگرد محلول بالا بوده و پالایش آن پرهزینه تر است.

در سال گذشته میلادی، مجموع صادرات نفت روسیه به چین 1 درصد کاهش یافت، اما صادرات نفت از طریق خط لوله با 40 درصد افزایش روبرو گردید. مقدار تولید نفت روسیه در پنج سال آینده با رشد اندکی همراه خواهد بود. بدون رشد تولید، توانایی روسیه در عرضه نفت به بازارهای اروپایی محدود خواهد شد.

این سناریو مشتریان اروپایی را وادار خواهد کرد تا عرضه کنندگان جدیدی بیابند. به علاوه، میادین جدید نفتی روس ها به بازارهای آسیایی و چین نسبت به بازار اروپا، نزدیک تر هستند.

*تامین پایدار عرضه
تحریم های غرب تاکنون تاثیر اندکی بر تولید نفت روس ها داشته است. اما قیمت نفت بر میزان برداشت آنها تاثیر چشمگیری دارد. با افزایش قیمت ها، تولید از ذخایر پروژه های قطبی روسیه، اقتصادی و سودآور خواهد شد. گفتنی است که بخش اعظم این تولیدات، روانه بازارهای اروپا و آسیا خواهد شد. سقوط قیمت ها از تابستان سال 2014 میلادی، باعث توقف عملیات توسعه این میادین شده است.

در سایه تحریم ها، دسترسی شرکت های روسی به فناوری های برداشت از میادین فراساحلی و آب های عمیق قطبی محدود شده و تامین سرمایه هنگفت مورد نیاز با دشواری های زیادی روبرو گردیده است. بدین ترتیب با افزایش قیمت ها نیز شرکت های نفتی روسیه نمی توانند میزان تولید خود را افزایش قابل توجهی دهند.

در دوره تحریم ها و سقوط قیمت ها، رهبران مسکو تلاش کرده اند با تغییر مالیات ها و تمرکز بر پروژه های ارزان تر نظیر مناطق قطبی خشکی، تولید خود را افزایش دهند. این شرایط باعث شده تا شرکت های روسیه به سوی فعالیت در سایر مناطق دنیا  نیز حرکت کنند. در منطقه خاورمیانه، هزینه های تولید کمتر بوده و می توان به آسانی نفت تولیدی را به پالایشگران اروپایی فروخت.

شرکت روسنفت در عملیاتی کردن این راهبرد، پیشگام بوده و برای تامین کمبود نفت مورد نیاز جهت صادرات به اروپا، قراردادهایی با دولت های خاورمیانه امضا کرده است.

در فوریه سال 2017 میلادی، شرکت روسنفت قراردادی با شرکت ملی نفت لیبی امضا کرد تا نفت این کشور را به مشتریان خود در اروپا بفروشد.

از سوی دیگر، شرکت روسنفت وامی 3 میلیارد دلاری در اختیار رهبران اقلیم خودمختار کردستان قرار داده و بازپرداخت آن از طریق دریافت نفت کردها صورت خواهد گرفت. 

در اواخر سال گذشته، شرکت روسنفت موافقت کرد تا کنترل خط لوله های صادرات نفت کردستان به ترکیه را بر عهده بگیرد. با این اقدام، آنها نقش یک میانجی را در اختلافات بغداد و اربیل بازی کردند.

شرکت لوک اویل از شرکت های خصوصی نفتی روسیه به دلایل مشابه، در حال بررسی توسعه میدان های نفتی ایران و جنوب عراق است. این شرکت خواهان فروش نفت بیشتر به بازارهای دارای رشد سریع نظیر هند و تملک میدان های کم هزینه برای بهبود شاخص های سودآوری خود است.

با قراردادهای لوک اویل با لیبی و کردستان، تعهدات روس ها به اروپایی ها بدون هرگونه مشکلی ادامه خواهد یافت. دولت روسیه با سرازیر کردن تسلیحات نظامی، ایحاد روابط دیپلماتیک نزدیک و پرداخت وام، راه را برای حضور شرکت های نفتی این کشور در خاورمیانه هموار کرده است.

با تلفیق منابع دولتی و تجاری، مسکو می تواند بیش از گذشته اهداف خود را در مناطق راهبردی دنیا به ویژه خاورمیانه دنبال کند. فراموش نکنید که کرملین در ونزویلا نیز از ابزارهای مشابهی برای حفظ دولت رو به زوال کاراکاس بهره می برد.

*حفظ قیمت ها
تامین بودجه روسیه، وابستگی زیادی به مالیات ها و درآمدهای نفتی دارد. به همین دلیل پس از آغاز بحران سقوط قیمت ها، رهبران روسیه، رایزنی های گسترده ای با عربستان سعودی و اوپک آغاز کردند تا تولید آنها در جهت افزایش قیمت ها، کاهش یابد. براساس اعلام کرملین، با قیمت کمتر از 53 دلار برای هر بشکه نفت، اقتصاد روسیه با کسری بودجه روبرو خواهد شد.

روس ها به خوبی می دانند که افزایش قیمت ها، راه را برای تولید بیشتر از میادین شیل ایالات متحده هموار خواهد کرد. آژانس بین المللی انرژی پیش بینی کرده تا پایان سال 2019 میلادی، تولید نفت ایالات متحده از روسیه فراتر خواهد رفت. از سوی دیگر، پایبندی روس ها به توافق فریز نفتی، توانایی تولید آنها را تحت تاثیر قرار داده است.

فراموش نکنید که رهبران ریاض و مسکو در حال بررسی دستیابی به توافقی 10 تا 20 ساله برای افزایش قیمت نفت همراه با همکاری جهت تامین فناوری و منابع مالی مورد نیاز روس ها هستند. 

*روسیه به کجا می رود؟
کرملین با حضور در جنگ سوریه، به رویارویی با غرب در خاورمیانه پرداخته است. تغییر در بازارهای مصرف نفت، سقوط قیمت طلای سیاه و تحریم های غرب نیز در این حضور دور از انتظار و گسترده در صنعت نفت خاورمیانه، تاثیرگذار بوده است. در سایه ناتوانی پوتین در اجرای اصلاحات در اقتصاد کشورش، درآمدهای نفتی همچنان کلید ثبات سیاسی و اقتصادی تزارها به شمار می رود. در این میان، اکثر کارشناسان بر یک نکته توافق نظر دارند: حتی در صورت خروج شرکت های نفتی روسیه از خاورمیانه، ارتش این کشور حاضر به ترک منطقه راهبردی خاورمیانه نخواهد بود.

نویسنده: نیکولاس تریکت
منبع: واشنگتن پست
مترجم: محسن داوری

 

سه شنبه ۴ دی ۱۳۹۷ ساعت ۱۰:۳۳