رویاهای بلندپروازانه ترکیه در بازار انرژی

ميزنفت | در سال 2017 میلادی، حجم گاز صادراتی روس ها به ترکیه با رشد 17/3 درصدی به رکوردی تاریخی دست یافت و از مرز 29 میلیارد متر مکعب فراتر رفت. پشت سر گذاشتن سرمای شدید که به بسته شدن تنگه بسفر و فرودگاه آتاتورک منجر شد، از دلایل افزایش مصرف گاز طبیعی در این کشور به شمار می رود.

ترکیه هم اکنون به دومین مشتری بزرگ گاز طبیعی شرکت گازپروم پس از آلمان تبدیل شده است. همچنین دادوستد گاز طبیعی به افزایش سطح روابط دو طرف منجر شده است. با افزایش مصرف گاز طبیعی، شاهد بهبود چشمگیر رشد اقتصادی ترکیه بوده ایم. مصرف سالانه گاز طبیعی ترکیه در سال 2005 میلادی 25 میلیارد متر مکعب بود. این عدد در سال گذشته میلادی از مرز 55/2 میلیارد متر مکعب فراتر رفت.

روسیه بیش از نیمی از این حجم گاز مصرفی را تامین می کند. همچنین دو کشور در حال اجرای پروژه های زیرساختی بزرگی هستند.

در روز 29 آوریل، خبرگزاری دولتی آنادولو اعلام کرد، خط لوله گازی ترک استریم که از دریای سیاه می گذرد، به شهر کییکوف در سواحل ترکیه و شمال استانبول رسیده است. تا پیش از پایان سال 2019 میلادی، ترک ها می توانند گاز مورد نیاز خود را مستقیما از روسیه و بدون ترانزیت از خاک اوکراین، رومانی و بلغارستان و شبکه گازی ترنس بالکان دریافت کنند.

ایده ساخت خط لوله ترک استریم در دهه 1990 میلادی شکل گرفت. در دسامبر سال 1997 میلادی، ویکتور چرنومیردین و میسوت ایلماز، نخست وزیران روسیه و ترکیه قرارداد ساخت یک خط لوله زیردریایی برای اتصال روسیه به آناتولی مرکزی و با عبور از شهر آنکارا را امضا کردند.

هشت سال بعد، خط لوله بلواستریم عملیاتی شد. ولادیمیر پوتین و اردوغان در نوامبر سال 2005 میلادی، اتصال گاز روسیه به بندر سامسون در دریای سیاه را جشن گرفتند. حضور سیلویو برلوسکونی، نخست وزیر وقت ایتالیا در این مراسم، یک اتفاق مهم محسوب می‌شد.

شرکت انی ایتالیا، در کنسرسیوم ساخت خط لوله بلواستریم مشارکت داشته است. پس از ساخت خط لوله بلواستریم، راه برای اجرای پروژه نورداستریم در دریای بالتیک توسط شرکت گازپروم هموار شد. هم اکنون خط لوله نورد استریم 2 در مرحله اجرا قرار دارد و پروژه ترک استریم در آستانه تکمیل قرار دارد.
با اجرای این طرح ها، روس ها یک گام بزرگ برای دور زدن اوکراین به عنوان مسیر سنتی ترانزیت گاز به اروپا برمی دارند. اردوغان که روابط نزدیکی با کیف دارد، در این پروژه ها نقشی کلیدی ایفا می کند.


*شکل گیری یک هاب جدید انرژی منطقه ای
از دو رشته خط لوله طراحی شده ترک استریم، یک خط لوله که برای تامین تقاضای گاز داخلی ترکیه در نظر گرفته شده، راه اندازی گردیده است. خط دوم برای بازار اروپا در نظر گرفته شده و ساخت آن با تردیدهایی روبرو می باشد.
اختلاف نظرها میان اتحادیه اروپا و شرکت گازپروم برای اجرایی شدن مقررات اتحادیه در مورد این طرح تاکنون به نتیجه نرسیده است. بروکسل خواهان آن است که رقبای روسیه در بازار گاز اروپا نیز بتوانند از زیرساخت های اتحادیه بهره ببرند.

اختلاف نظرهای روسیه و اتحادیه اروپا باعث شده تا ساخت خط لوله سوث استریم متوقف شود. این خط لوله برای عبور از بلغارستان و یوگسلاوی سابق طراحی شده بود و تا اروپای مرکزی و ایتالیا امتداد می یافت. شرکت انی از شرکت های سهامدار در این طرح بود. اما با ضمیمه کردن شبه جزیره کریمه به خاک روسیه توسط مسکو در بهار سال 2014 میلادی، امیدهای بروکسل برای دستیابی به توافق مشترک از بین رفت.

هم اکنون شرکت گازپروم امیدوار است تا خط دوم پروژه ترک استریم را در سه ماهه پایانی سال 2018 میلادی، اجرا کند. هرچند بدون دستیابی توافق با رهبران دولت های اروپایی ممکن است این تاریخ دستخوش تغییر گردد. نکته مهم دیگر این است که دولت ترکیه تاکنون مجوز ساخت بخش خشکی خط لوله دوم را در خاک خود صادر نکرده است.

از سوی دیگر، با رسیدن گاز روسیه به ترکیه نیز مشخص نیست چه زمانی امکان فروش این گاز به دولت های اروپایی فراهم خواهد شد. گفته می شود دولت بلغارستان تمایل زیادی دارد تا به هاب جدید گازی اروپا در بالکان تبدیل شود. یک گزینه دیگر نیز خط لوله ترنس آدریاتیک است که به شمال یونان و ایتالیا متصل می شود. این خط لوله توسط یک کنسرسیوم شامل شرکت های بریتیش پترولیوم و سوکار آذربایجان در حال اجرا بوده و گاز تولید شده از بستر دریای کاسپین را به اروپا منتقل خواهد کرد. با ساخت این پروژه، طرح کریدور گازی جنوبی به واقعیت خواهد پیوست. اروپایی ها نیز از ورود بازیگران جدید به بازار خوشحال خواهند شد.

نقش آفرینی ترکیه در بازار انرژی اروپا در حال افزایش است. کریدور گازی جنوبی می توان نقش ها ترک ها را پررنگ تر کند. آنکارا اعلام کرده خط لوله ترنس آناتولین (تاناپ) در روز 30 ژوین امسال راه اندازی خواهد شد. خط لوله تاپ را باید امتداد خط لوله تاناپ دانست. بدین ترتیب گاز دریای کاسپین می تواند تقاضای ترک ها و در گام بعدی اروپایی ها را تامین کند. حجم ترانزیت اولیه این طرح 10 میلیارد متر مکعب در سال خواهد بود. اما با احداث رشته دوم خط لوله، امکان دریافت گاز آسیای میانه و خاورمیانه برای خوراک آن فراهم خواهد شد. این شرایط به افزایش رقابت در اتحادیه اروپا نیز منجر خواهد شد.

رهبران ترکیه از هدفگذاری برای متنوع کردن منابع واردات گاز خود خبر داده اند. این راهبرد زنگ خطر را برای مسکو به صدا در خواهد آورد. آنکارا در جهت توسعه زیرساخت های ال ان جی نیز فعالیت های خود را سرعت بخشیده است. هم اکنون دو شناور ذخیره سازی گاز و تبدیل ال ان جی به گاز در سواحل دو شهر ازمیر و هاتای ترکیه فعال شده اند. این کشور دارای یک مخزن زیرزمینی ذخیره گاز طبیعی در سوحل دریای مرمره نیز می باشد. توسعه این زیرساخت ها تا تبدیل شدن ترکیه با یک هاب کلیدی انرژی در مرزهای اروپا ادامه خواهد داشت.

با رشد واردات ال ان جی، سهم این محصول در سبد واردات گاز ترکیه به 12 درصد رسیده است. الجزایر و نیجریه، فروشندگان کلیدی ال ان جی به آنکارا به ویژه در ماه های سرد سال، محسوب می شوند.

در سال های آینده، قراردادهای بلندمدت فروش گاز روسیه و ایران به ترکیه به پایان خواهد رسید و رهبران آنکارا خود را برای مذاکرات جدید آماده کرده اند. با توسعه روابط قطر و ترکیه، می توان پیش بینی کرد واردات ال ان جی آنکارا از دوحه افزایش چشمگیری یابد. گفته می شود ترکیه در حال بررسی خرید ال ان جی از ایالات متحده نیز هست. هرچند روابط دو طرف به دلیل اختلاف نظرهای منطقه ای، رو به تیرگی گذاشته است.

 در سال 2023 میلادی، نیروگاه هسته ای آکویو که توسط شرکت روس اتم ساخته شده، راه اندازی می گردد. با موفقیت این طرح و ساخت نیروگاه های مشابه هسته ای، می توان پیش بینی کرد سهم گاز در سبد تولید برق ترکیه کاهش یابد.

کارشناسان معتقدند دولت ترکیه در یک دهه اخیر و با رهبری اردوغان، تلاش های زیادی برای افزایش قدرت خود در حوزه ژیوپلیتیک انرژی انجام داده است. آنان دریافته اند عبور هر خط لوله جدید از کشورشان، بر تاثیرگذاری سیاسی کشورشان در منطقه می افزاید و درآمد بیشتری نصیب آنها خواهد کرد. ترک ها امیدوارند بتوانند گاز بیشتری از کشورهای عرضه کننده خریداری کنند و به مصرف کنندگان اروپایی بفروشند.

اما پاشنه آشیل این کشور، مسایل اقتصادی است. با رشد تورم، واردات انرژی گران تر از گذشته شده است. شرکت های خصوصی ترکیه با افزایش بدهی های دلاری و یورویی، تلاش می کنند تا گاز خود را به جای بازار داخلی در بازارهای خارجی بفروشند.

این اتفاق باعث می شود که شرایط عدم اطمینان در بازار ترکیه ایجاد شود و دولت را وادار خواهد کرد تا مقررات محدودکننده ای، تصویب و اجرایی کند. پیوند خوردن انرژی و سیاست در دولت ترکیه می تواند چشم انداز آینده را در هاله ای از ابهام قرار دهد و در این شرایط، افزایش وابستگی به گاز روس ها از اهمیت کمتری برخوردار خواهد بود.

نوبسنده: دیمیتار بیچیف
منبع: www.the-american-interest.com
مترجم: محسن داوری

يکشنبه ۲ دی ۱۳۹۷ ساعت ۱۱:۱۴