پاکستان، عرصه رقابت ژئوپلیتیک واشنگتن و پکن

ميزنفت | پس از گذشت دو دهه از آغاز جنگ واشنگتن علیه تروریسم، روابط پاکستان و ایالات متحده با فراز و نشیب های زیادی روبرو است. اگرچه پاکستان از دیرباز به عنوان متحد منطقه ای آمریکا شناخته می شود، اما رهبران این کشور متهم به داشتن روابط پشت پرده با رهبران گروه های تروریستی هستند.

روابط پاکستان و ایالات متحده پس از ممانعت واشنگتن از پرداخت کمک امنیتی یک میلیارد دلاری تهران به اسلام آباد در سال گذشته، به تیرگی گراییده است. از سوی دیگر، سرمایه گذاری 57 میلیارد دلاری پکن در این کشور در چارچوب طرح یک کمربند، یک راه می تواند کفه رقابت را به نفع چینی ها سنگین تر کند.

به هر ترتیب، سیاستگذاران ایالات متحده باید از به سردی گراییدن روابط پاکستان و آمریکا و تعمیق روابط اقتصادی و امنیتی پکن و اسلام آباد احساس خطر کنند. با اتحاد راهبردی چین و پاکستان، شاهد اوج گیری رقابت های امنیتی و افزایش ریسک رقابت قدرت های بزرگ در جنوب آسیا خواهیم بود. تامین منافع ایالات متحده در گروی بازسازی روابط با پاکستان برای جلوگیری از بروز یک سناریوی هراس آور خواهد بود.

روابط واشنگتن و اسلام آباد از دیرباز پیچیده بوده است. پاکستان از سال ها پیش یکی از متحدان غیرناتوی آمریکایی ها محسوب می شود، اما به دلیل روابط اسلام آباد با گروه های تروریستی، از سال ها پیش در فهرست تحریم های کاخ سفید قرار داشته است. رهبران پاکستان به دلیل عدم همکاری در ردیابی و ایجاد اختلال در مکالمات تلفنی رهبران گروه های تروریستی فعال در کشورشان، با انتقاد غرب روبرو بوده اند.

در سال های اخیر، پاکستان متهم به پناه دادن اعضای شبکه حقانی از زیرشاخه های طالبان بوده است. به علاوه، دولت ترامپ بررسی های گسترده ای برای یافتن ارتباطات احتمالی مالی پاکستان با گروه های تروریستی انجام داده است. هرچند به دلیل عدم همکاری اسلام آباد، این گروه حقیقت یاب دستاورد قابل توجهی نداشته است.

با شکل گیری فضای عدم اعتماد میان واشنگتن و اسلام آباد، تعدادی از رهبران آمریکا از تنبیه پاکستان به عنوان راهکاری اثربخش سخن می گویند. در یک سال گذشته و همزمان با به قدرت رسیدن ترامپ، روابط پاکستان به عنوان یک متحد منطقه ای با ایالات متحده به تیرگی گراییده است.

دو کشور در چند موضوع دیگر نیز دارای اختلاف نظرهای بنیادین هستند. مثلا در سال 2011 میلادی، نیروهای ویژه ارتش آمریکا به ابوت آباد و مقر اسامه بن لادن حمله کردند. هرچند آمریکایی ها این اقدام را کاری افتخارآمیز می دانند، اما دولت پاکستان حمله آمریکایی ها را به دلیل عدم اطلاع به مقامات اسلام آباد، تجاوز به استقلال کشورشان می داند. از سوی دیگر، سال هاست که پهپادهای آمریکایی بر فراز مناطق مختلف پاکستان به پرواز درآمده و به سوی اهداف مختلف مشکوک به ارتباط با گروه های تروریستی تیراندازی می کنند.

نکته دیگر شایان توجه این است که دو کشور هند و پاکستان در دهه های اخیر از روابطی شکننده و بحرانی برخوردار بوده و نزدیکی واشنگتن و دهلی نو، با واکنش های شدید اسلام آباد روبرو می باشد. این دو کشور بارها بر سر اختلافات مرزی با یکدیگر رودررو شده اند و با هسته ای شدن هر دو کشور، این تعارضات با آینده ای بحرانی تر روبرو شده است.

با تیره شدن روابط پاکستان و ایالات متحده، چینی ها تلاش می کنند تا روابط خود را با این کشور بهبود دهند. چینی ها پاکستان را به عنوان متحد منطقه ای خویش برگزیده اند. پروژه کریدور اقتصادی چین-پاکستان و توسعه بندر گوادر در اولویت برنامه های  پکن قرار داشته و آنان امیدوارند روابطی قدرتمند و بلندمدت داشته باشند.

رهبران چین امیدوارند با فروش تجهیزات نظامی مختلف، جایگاه ایالات متحده در صدر تامین کنندگان سلاح های مختلف ارتش پاکستان را از آن خود کنند. همکاری های امنیتی و دفاعی از دیگر اولویت های رهبران اژدهای زرد به شمار می رود.

در آن سویاین بازی ژئوپلیتیک، چینی ها با دعوت از افغانستان و ایجاد کارگروه های سه جانبه تلاش می کنند تا پازل همکاری های منطقه ای خود را تکمیل کنند.

فراموش نکنید که دو کشور چین و هند در سال های اخیر به رقبایی قدرتمند تبدیل شده اند که خواهان توسعه موقعیت ژئوپلیتیک خود در جنوب آسیا هستند. اختلافات مرزی نیز به وخیم تر شدن شرایط منجر شده است. ناوگان دریایی چین در اقیانوس هند حضوری گسترده داشته و به نظر می رسد بهبود روابط با پاکستان با هدف دور زدن هند صورت گرفته است. فراموش نکنید که راه ابریشم جدید چین از پاکستان می گذرد و به سوی آسیای میانه و اروپا امتداد می یابد.
چین در اندیشه تبدیل شدن به یک ابرقدرت جهانی و رقیبی برای ایالات متحده است.

با بهبود روابط پاکستان و چین، هندی ها به سوی تحکیم روابط با ایالات متحده حرکت کرده اند. افغانستان نیز شریک جدید منطقه ای دهلی نو محسوب می شود. هندی ها با توسعه بندر چابهار، به دنبال تسهیل ارتباطات تجاری و اقتصادی با کابل هستند.

رقابت های امنیتی قدرت های بزرگ را وادار کرده تا ائتلاف هایی در برابر رقبای احتمالی خود ایجاد کنند. تشکیل ناتو و پیمان ورشو در دوره جنگ سرد مهمترین نشانه های این راهبرد است. آمریکایی ها از قدرت گرفتن چینی ها در جنوب آسیا و تضعیف روابط خود با اسلام آباد نگرانند، جرا که معتقدند این اتفاقات می تواند زمینه ایجاد تنش های منطقه ای را فراهم کند.

دو کشور پاکستان و هند از سال 1947 میلادی تاکنون چهار بار با یکدیگر بر سر مالکیت کشمیر جنگیده اند. لذا با بالا رفتن رقابت های منطقه ای میان چین و هند، وقوع پنجمین جنگ دو طرف که جنگی نیابتی نیز خواهد بود، چندان دور از واقعیت نیست. دارا بودن سلاح های هسته ای، یک عامل هراس آور در این رقابت ها محسوب می شود.

کارشناسان بهبود روابط واشنگتن و اسلام آباد و کنار گذاشتن اختلاف نظرهای گذشته را در شرایط کنونی یک ضرورت می دانند. بهبود جایگاه دولت آمریکا در میان شهروندان پاکستانی نیز یک ضرورت محسوب می شود. بهره گیری از دیپلماسی عمومی و توسعه جامعه مدنی از دیگر راهکارها به شمار می رود. از سوی دیگر، واشنگتن باید عملیات های تهاجمی پهپادهای خود در پاکستان را کاهش دهد. سرانجام اینکه ایجاد روابط متوازن کاخ سفید با دو کشور پاکستان و هند یک راهکار اثربخش دیگر برای تامین منافع آمریکا و از صحنه خارج کردن چینی ها محسوب می شود. هرچند در دولت ترامپ، پیش بینی اتفاقات آینده، بسیار دشوار است.



منبع: www.nationalinterest.org
مترجم: محسن داوری
نویسنده: ماتیو ریزنر

يکشنبه ۲۵ آذر ۱۳۹۷ ساعت ۱۱:۴۶