تغییر راهبرد غول‌های نفتی خاورمیانه

به گزارش «میز نفت»، دولت های خاورمیانه بیش از 51 درصد ذخایر جهانی نفت و 42.2 درصد ذخایر گاز دنیا را در اختیار دارند. این ذخایر در میادین عظیم و فوق عظیم قرار گرفته اند. در فهرست 20 میدان عظیم نفتی دنیا، 13 میدان در خاورمیانه به ویژه عربستان سعودی قرار دارد. میدان های فوق عظیم قوار و صفانیه در کنار سه میدان بزرگ دیگر در این کشور عربی قرار دارند.
 
میدان های رمیله عراق، زقوم در امارات متحده عربی و بورگان در کویت نیز در این فهرست قرار دارند. ایران و قطر نیز در مالکیت بزرگترین میدان گازی دنیا شریک هستند که در ایران، پارس شمالی و در قطر، گنبد شمالی نامیده می شود. از سوی دیگر، بزرگترین تولیدکنندگان نفت دنیا نیز در این منطقه قرار دارند.
 
پنج کشور در این منطقه راهبردی، تولید نفتی بیش از 2 میلیون بشکه دارند و هزینه اکتشاف نفت از این منطقه، کمترین عدد در دنیا و با میانگین 3 دلار به ازای هر بشکه نفت است. عدد مشابه در سایر مناطق دنیا 20 دلار است.
محمد عامری، مدیر پژوهش در موسسه ارگام بیزینس عربستان سعودی می گوید: "با وجود قیمت های پایین کنونی در بازار نفت، چشم انداز افزایش تولید نفت در کشورهای خاورمیانه با تفاوت های بسیاری روبرو است. تمرکز سرمایه گذاری های کنونی بر ایجاد ظرفیت جدید تولید و جبران کاهش طبیعی تولید از میدان های هیدروکربوری کنونی است."
 
اکثر پروژه های توسعه اعلام شده، میدان فراساحلی قرار گرفته در آب های خلیج پارس هستند. توسعه ذخایر نفت و گاز این خلیج کم عمق (با میانگین عمق آب کمتر از 100 متر) در مقایسه با میدان های دست نخورده دریای سرخ از پیشرفت خیره کننده ای برخوردار است.
 
 
عربستان سعودی، تمرکز بر میدان های فراساحلی
 
دولت عربستان به عنوان بزرگترین دارنده ظرفیت تولید مازاد دنیا در نظر دارد تا در سال آینده میلادی 5 درصد از سهام شرکت آرامکو را با هدف متنوع نمودن اقتصاد ملی خود در بازارهای جهانی عرضه کند. شرکت آرامکوی سعودی، بهره بردار 130 میدان بوده و در نظر دارد تا در دوره ده ساله فرارو بیش از 300 میلیارد دلار در صنعت نفت و گاز سرمایه گذاری کند. این اقدام برای مقابله با آثار کاهش سرمایه گذاری در سال های گذشته و جلوگیری از کمبود تولید منابع انرژی صورت خواهد گرفت.
 
امین ناصر، مدیر عامل شرکت آرامکو در کنگره جهانی نفت در استانبول ترکیه می گوید: ما در حال برنامه ریزی برای اجرای بیش از 300 میلیارد دلار سرمایه گذاری در یک دهه فرارو هستیم تا جایگاه چشمگیر خود در بازار تولیدکنندگان نفت را حفظ کنیم، ظرفیت مازاد تولید خود را افزایش دهیم و برنامه های بزرگ اکتشاف و تولید از منابع متعارف و غیرمتعارف گاز خود را عملی نماییم.
 
شرکت آرامکوی عربستان اعلام نموده مجموع ذخایر نفت و میعانات این کشور در پایان سال 2016 میلادی 260.8 میلیارد بشکه بوده است. ذخایر کشف شده گاز طبیعی عربستان نیز به 8.5 تریلیون متر مکعب افزایش یافته است. بخش اعظم تولید نفت عربستان از میدان های خشکی نظیر میدان غوار با تولید 7 درصد نفت کنونی استخراج شده دنیا به دست می آید.
 
در حال حاضر، 20 درصد تولید آرامکو از میادین فراساحلی به ویره صفانیه، مرجان، زلوف، بری، منیفا و ابوصفاح (مشترک با بحرین) انجام می شود.
 
در سال 2016 میلادی، شرکت آرامکو در توسعه میدان های شیبه و خوریس به دستاوردهای قابل توجهی دست یافت تا کیفیت نفت تولیدی خود را بهبود بخشیده و افت تولید از میدان های قدیمی خود را جبران کند. بدین ترتیب ظرفیت تولید عربستان سعودی در عدد 12 میلیون بشکه در روز حفظ خواهد شد.
 
تولید از میدان شیبه با 250هزار بشکه در روز آغاز شده و ظرفیت تولید نفت بسیار سبک عرب آن به یک میلیون بشکه در روز و دو برابر مقدار اولیه افزایش می یابد.
 
همچنین این غول نفتی شبه جزیره انتظار دارد تا تولید از میدان خوریس را در میانه های سال 2018 میلادی آغاز کند. بدین ترتیب ظرفیت تولید آن از 1.2 میلیون بشکه به 1.5 میلیون بشکه در روز افزایش می یابد.
 
این شرکت چندی پیش اعلام کرد در نظر دارد تا با انجام مطالعات مورد نیاز، تولید از دو میدان بری و مرجان را 250هزار بشکه در روز افزایش دهد. برای اجرای این پروژه، جزایری مصنوعی برای استقرار دکل حفاری ایجاد می شود. نصب تاسیسات شیرین سازی گاز در خرسانیه از دیگر اقدامات رهبران ریاض به شمار می رود.
 
در ماه ژولای، شرکت آرامکو اعلام کرد مدیریت پروژه و خدمات فید این طرح را به شرکت استرالیایی ورلی پارسونز واگذار شده است.
 
ساخت تاسیسات جدید افزایش تولید از میدان فراساحلی نفت سنگین زلوف نیز در دستور کار آرامکو قرار دارد. ظرفیت تولید میدان زلوف بین 550هزار تا 600هزار بشکه در روز است.
 
 
امارات متحده عربی، تمرکز بر تولید گاز ترش
 
در امارات متحده عربی، شرکت نفت ابوظبی (ADNOC) به عنوان شرکت دولتی این شیخ نشین، برنامه پنج ساله تجاری و بودجه خود را تصویب کرده که در آن به افزایش 400000 بشکه ای تولید نفت امارات متحده عربی تا سال 2018 میلادی و عبور سقف تولید از مرز 3.5 میلیون بشکه در روز اشاره شده است.
 
ابوظبی 85 درصد تولید نفت امارات متحده عربی و 90 درصد ذخایر اثبات شده طلای سیاه این کشور را در اختیار دارد. حاکمان دوبی و سایر شیخ نشین ها، سهم اندکی از تولید و ذخایر این کشور دارند.
 
شرکت ادنوک در بازار پرتلاطم نفت به دنبال دستیابی به بیشینه کارایی عملیاتی، افزایش ظرفیت تولید نفت خام و کاهش هزینه ها است.
 
هم اینک، شرکت ادنوک مسیولیت بهره برداری از میدان زقوم شمالی به عنوان دومین میدان بزرگ فراساحلی دنیا را با 50 میلیارد بشکه ذخیره بر عهده دارد. با اجرای دو فاز توسعه، ظرفیت تولید این میدان تا پایان سال جاری از 640هزار بشکه به 750هزار بشکه در روز افزایش خواهد یافت.
 
همچنین پیشنهاداتی برای افزایش تولید این میدان به یک میلیون بشکه در روز تا سال 2024 میلادی ارایه شده است. به علاوه، فعالیت در فاز دوم توسعه میدان ام لولو ادامه دارد و در سال 2018 میلادی، شاهد بهره برداری از این طرح و افزایش 100هزار بشکه ای تولید آن در هر روز خواهیم بود.
 
از سوی دیگر، افزایش تولید گاز طبیعی یکی از اولویت های کلیدی شرکت ادنوک محسوب می شود. امارات متحده عربی از سال ها پیش با معضل کمبود گاز طبیعی روبرو بوده و در سال های اخیر، واردات گاز، گزینه شیوخ امارات برای تامین گاز طبیعی بوده است.
 
شیوخ امارات در نظر دارند برای توسعه میدان های بسیار ترش هایل، غاشا، دلما، نصر و شویحات در مجموع 20 میلیارد دلار سرمایه گذاری کنند. پیش بینی می شود این میدان ها در مجموع دارای پنج تریلیون فوت مکعب گاز بوده و می توان روزانه 28 میلیون متر مکعب گاز از آنها استخراج کرد. این عدد برابر با 18 درصد تقاضای کنونی امارات است.
 
عبدالمنیم الکندی، مدیر فعالیت های بالادستی شرکت ادنوک می گوید: تمرکز بر ذخایر گاز طبیعی توسعه نیافته، بخشی از راهبرد شرکت ادنوک برای عرضه پایدارتر و اقتصادی تر گاز طبیعی است. هزینه تولید هر یک میلیون بی تی یو گاز از ذخایر فراساحلی و ترش خلیج فارس بین پنج تا 6 دلار است. اما بهای فروش داخلی این سوخت بین 75 سنت تا 2 دلار است.
 
 
قطر، آغاز مجدد ماراتون برداشت
 
قطری ها پس از یک دهه توقف عملیات توسعه در میدان گنبد شمالی به عنوان بزرگترین میدان گازی دنیا، از اجرای یک پروژه جدید برای توسعه بخش جنوبی آن برای افزایش تولید سالانه ال ان جی کشورشان از 77 میلیون تن به 100 میلیون تن خبر داده اند. گاز تولید شده از این بخش برای صادرات در نظر گرفته شده است.
 
سعید شریدا الکعبی، مدیرعامل شرکت قطر پترولیوم می گوید: با پایان مطالعات فنی، ما تصمیم گرفتیم تا ظرفیت برداشت از این پروژه را به 4 میلیارد فوت مکعب در روز برسانیم. بدین ترتیب ظرفیت برداشت کنونی ما 20 درصد افزایش خواهد یافت. این افزایش برداشت برابر با یک میلیون بشکه نفت خواهد بود.
 
از سوی دیگر، مدیران دو شرکت قطرپترولیوم و توتال در اوایل تابستان امسال از سرمایه گذاری 3.5 میلیارد دلاری و پنج ساله برای توسعه میدان نفتی فراساحلی الشاهین خبر دادند. بدین ترتیب در سال های آینده ظرفیت 300هزار بشکه ای تولید از این میدان تثبیت خواهد شد. توتال جایگزین مارسک در بهره برداری از این طرح شده است.
 
 
کویت، به دنبال تولید روزانه 4 میلیون بشکه ای
 
دولت کویت سرمایه گذاری در حوزه نفت و گاز خود را افزایش داده است. شرکت نفت کویت در نظر دارد تا در افق سال 2020 میلادی، تولید نفت خود را به چهار میلیون بشکه در روز افزایش دهد. تولید کنونی روزانه این کشور 3.15 میلیون بشکه است.
 
بخش قابل توجهی از این افزایش تولید به برداشت از میادین نفت سنگین به ویژه راه اندازی فاز نخست طرح توسعه نفت سنگین فارس جنوبی در میدان رتقا واقع در شمال کویت مربوط می شود. این طرح توسط کنسرسیومی به رهبری پتروفاک اجرا شده و از سال 2018 میلادی، روزانه 60هزار بشکه تولید خواهد داشت.
 
 
عراق، توسعه میدان های مشترک نفتی
 
کشور عراق نیز در حال توسعه فعالیت های اکتشاف و تولید خود است. رهبران عراق خواهان حفظ ظرفیت تولید روزانه کنونی 4.58 میلیون بشکه ای خود هستند. در گزارش اخیر موسسه وود مکنزی اعلام شده، میادین نفتی عراق نیازمند تزریق مقادیر زیادی آب برای افزایش ضریب بازیافت است. براساس این گزارش، قراردادهای منعقد شده خدماتی عراق از سال 2009 میلادی تاکنون 2.3 میلیون بشکه بر تولید نفت عراق افزوده است. از این عدد 30 درصد آن (برابر با 700هزار بشکه در روز) برای جبران کاهش تولید طبیعی میادین و 70 درصد ( برابر با 1.6 میلیون بشکه در روز) افزایش جدید ظرفیت تولید بوده است.
 
در میدان رمیله، روزانه یک میلیون بشکه آب برداشت شده از رود شط العرب تزریق می شود. بدین ترتیب در لایه زبیر آن، شاهد نرخ بازیافت 60 درصدی هستیم. چندی پیش، وریر نفت عراق 9 پروژه نفت و گاز شامل میدان های کشف شده و بلوک های اکتشافی را برای واگذاری به شرکت های نفتی خارجی پیشنهاد کرده که همگی در مناطق مرزی با ایران و کویت قرار دارند. گفته می شود اجرای همه این پروژه ها از اواخر سال جاری آغاز خواهد شد.
 
 
ایران، آغاز دوباره
 
رهبران صنعت نفت ایران از برنامه رویاپردازانه سرمایه گذاری 200 میلیارد دلاری در میادین نفت و گاز خود در سال های فرارو و برای تحقق اهداف تولید خود خبر داده اند. بخش اعظم این سرمایه گذاری با پایان تحریم های بین المللی دشوار هسته ای ایران، از طریق شرکت های بین المللی تامین می شود. شرکت ملی نفت ایران، نخستین قرارداد در چارچوب آی پی سی را با غول اروپایی توتال و سی ان پی سی چین برای توسعه بخش فراساحلی فاز 11 پارس جنوبی در اوایل تابستان سال گذشته امضا کرده است. اما مدیران صنعت نفت ایران برای تحقق آرزوهای بلندپروازانه خود راهی دشوار و پرفراز و نشیب در برابر خود دارند.