میز نفت| بر اساس گزارش مرکز پژوهشهای مجلس پيش از واگذاری مناطق برای انجام فعالیتهای نفتی، مجلس باید دستور گشایش آن منطقه را براي انجام فعالیت نفتی صادر کند[1,2].
پس از صدور مجوز، مناطق گشایشیافته طبق برنامه زمانی مشخصی ، در لیست واگذاری به شرکتهای دولتی و خصوصی قرار میگیرند. براساس قانون، این مناطق باید بهصورت بلوکهایی با عرض جغرافیایی 15دقیقه و طول جغرافیایی 20 دقیقه واگذار شوند (حدود 250 تا 500 کیلومتر مربع متناسب با طول و عرض جغرافیایی بلوک).[3] واگذاری درحقیقت به معنای صدور مجوز انجام فعالیتهای نفتی از قبیل اکتشاف و تولید نفت و گاز در یک یا چند بلوک برای یک یا کنسرسیومی از شرکتها و در دوره زمانی معین است.
مجوزهایی که برای انجام فعالیتهای مربوط به صنعت نفت در کشور نروژ واگذار میشوند، براساس قانون به دو بخش مجوز اکتشاف (صرفاً لرزهنگاری) و مجوز تولید تقسیم میشوند[4]. صدور مجوز تولید و نظارت بر انجام مفاد آن مهمترین نقش حاکمیت نروژ در مدیریت توسعه میادین نفت و گاز است.
*شکل 1: وضعیت تقسیم بندی بلوک ها در فلات قاره نروژ
لرزهنگاری اولین گام شناخت مخازن نفت و گاز است. بر این اساس در نروژ مجوزی با عنوان «مجوز اکتشاف»
[1] برای متقاضیان صادر میشود که در حقیقت بهمنظور انجام فعالیتهای اکتشافی از قبیل فعالیتهای زمینشناسی، پتروفیزیکی، ژئوفیزیکی، ژئوشیمیایی، ژئوتکنیکی و همچنین حفاریهایی با عمق (نهایتاً 200 متر) و برای مدتزمان حداکثر 3 سال صادر میشود[4]
در زمان واگذاری میدان و اعطای مجوز تولید هیچ حق ترجیحی و اولویتی برای شرکت دارای مجوز اکتشاف در نظر گرفته نمیشود.
مجوز تولید
بر اساس قانون نفت نروژ، بهغیراز لرزهنگاری، انجام همه فعالیتهای نفتی صرفاً با اخذ مجوز تولید امکانپذیر است. بر اساس قانون، مجوز تولید درواقع حق انحصاری اکتشاف، حفاری اکتشافی و تولید هیدروکربن در منطقهای مشخص است[1]. این مجوز از دو دوره زمانی کاملاً مجزا تشکیل شده است. دوره اول حداکثر 10 سال و شامل فعالیتهای اکتشافی و حفاری اکتشافی است و دوره دوم توسعه و تولید را در برمیگیرد که حداکثر 30 سال و در موارد خاص تا 50 سال به طول میانجامد.
الف) دوره اول مجوز تولید
در دوره اول صاحب مجوز به انجام فعالیتهای مشخص اکتشافی و حفاری اکتشافی متعهد میشود. این دوره شامل سه بخش بوده که بخش اول مربوط به عملیات لرزهنگاری است. البته با توجه به اینکه مجوز لرزهنگاری بهطور مجزا و مستقل از مجوز تولید نیز اعطا میشود، در زمان صدور مجوز تولید برای هریک از بلوکها، بهاحتمال فراوان اطلاعات لرزهنگاری وجود دارد و غالباً شرکتها بر اساس اطلاعات لرزهنگاری که در اختیاردارند، بلوکهای موردنظر را انتخاب و برای اخذ مجوز تولید اقدام میکنند. اما ممکن است این اطلاعات کامل یا مورد تأیید اداره نفت نروژ نباشد و انجام عملیات لرزهنگاری جدید ضروری باشد. بر این اساس در بخش اول از دوره اول، کمیت و کیفیت عملیات لرزهنگاری با همه جزئیات مشخص میشود.
شرکت دریافتکننده مجوز،
[2] موظف است بر اساس جزئیات مجوز تولید، عملیات لرزهنگاری را انجام دهد. پس از انجام عملیات مذکور و بررسی نتایج بهدستآمده، شرکت در خصوص ادامه فعالیت و ورود به بخش دوم تصمیم میگیرد. در این مرحله ممکن است شرکت مذکور، بر اساس اطلاعات بهدستآمده، تمايلی به ادامه فعالیت نداشته باشد. در چنین شرایطی مجوز تولید لغو و همه هزینههای انجامشده به شرکت بازپرداخت میشود. اما در صورت تمایل به ادامه فعالیت، بخش دوم از دوره اول آغاز میشود.
در این بخش حفاری چاههای اکتشافی بر اساس جزئیات موجود در مجوز تولید انجام میشود. با حفاری چاههای اکتشافی، شناخت از ناحیه واگذار شده کاملتر و ابعاد و موقعیت جغرافیایی ناحیه هیدروکربنی احتمالی تا حدودی مشخص میشود. شرکتها در این مرحله براي تکمیل اطلاعات و شناخت بهتر از ناحیه موردنظر میتوانند درخواست تولید آزمایشی برای مدتزمان و مقدار محدود را به وزارت ارائه کنند و پس از تحلیل دادههای بهدستآمده از حفاری اکتشافی، شرکت دوباره در خصوص ادامه فعالیت تصمیم میگیرد. در صورت انصراف از ادامه فعالیت، مجوز تولید لغو و همه هزینههای انجامشده به شرکت بازپرداخت و در غیر این صورت بخش سوم آغاز میشود[5,6].
در بخش سوم، برنامه توسعه میدان
[3] تهیه میشود. در این مرحله باید گزارشی از اطلاعات بهدستآمده از فعالیتهای اکتشافی و تحلیل آنها آماده شود که «گزارش وضعیت»
[4] نامیده میشود. بر اساس این گزارش مشخص میشود که چه بخشهایی از بلوک یا بلوکهای مشخصشده در مجوز تولید، ذخایر نفت و گازدارند.
برنامه توسعه میدان صرفاً برای این بخشها تهیه میشود و مجوز تولید در سایر نواحی باقیمانده که وجود نفت و گاز در آنها محرز نشده است لغو میشود. در فرآیند تهیه برنامه توسعه میدان یا پس از پایان آن، با روشنتر شدن فرآیند توسعه و هزینههای مرتبط با آن، شرکت میتواند از ادامه فعالیت انصراف دهد. در صورت انصراف، مجوز تولید لغو و هزینههای دوره اکتشاف به شرکت بازپرداخت میشود. اما در صورت تمایل به ادامه فعالیت، باید برنامه توسعه میدان براي بررسی و تصویب به وزارت نفت انرژی نروژ ارسال شود[7,8].
در شكل زير بخشهای سهگانه از دوره اول، نمایش داده شده است.
*شکل 2. مراحل انجام فعالیتهای نفتی در دوره اول از «مجوز تولید»
همانطور که مشاهده میشود دوره اول بر مسئله اکتشاف و شناخت میدان متمرکز است. این مسئله سبب میشود که دانش فنی شناخت میادین در بدنه حاکمیتی نروژ تقویت شود. بر اساس مواردی که مطرح شد و تصریحهاي قانون نفت نروژ میتوان دریافت همه ریسکهای اکتشاف که به شناخت میدان منجر میشود، بر عهده حاکمیت است و باعث میشود تولید از میادین نفتی با اشراف کامل دولت نروژ صورت پذیرد و البته این موضوع برطرفكننده مسئولیت در تولید محتاطانه یا بهاصطلاح صیانتی نفت
[5] نیست زیرا بر اساس قانون، تولید نفت باید بهگونهای انجام شود که بیشترین میزان تولید ممکن از منابع نفتی درجا اتفاق بیفتد. تولید باید بر اساس اصول اقتصادی و روشهای صیانتی فنی انجام گیرد که از هدر رفتن نفت یا انرژی مخزن جلوگیری شود[9].
ب) دوره دوم مجوز تولید
برنامه زمانبندی تولید باید پيش از تصویب برنامه توسعه میدان به تأیید وزارت نفت و انرژی برسد تا اجازه تولید
[6] صادر شود. این زمانبندی اساس طرح توسعه میدان قرار میگیرد. همچنین پس از تصویب برنامه توسعه میدان، دوره دوم مجوز تولید آغاز میشود. البته در صورت دریافت اطلاعات جدید یا ایجاد تغییرات در شرایط میدان، هم برنامه زمانبندی تولید و هم برنامه توسعه میدان در طول فرآیند توسعه میدان، از سوی وزارت نفت و انرژی اصلاحپذير است. ازسویدیگر پادشاه با توجه به منافع ملی، در جلسه هیئت دولت میتواند برنامه زمانبندی تولید یک محدوده نفتی را تغییر دهد و دستور افزایش یا کاهش تولید را صادر کند[13] و ازسویدیگر وزارت نفت باید از هرگونه تغییر یا انحراف در برنامه توسعه پیشنهادی قبل و بعد از تصویب باخبر شود. در ضمن وزارت نفت و انرژی میتواند درخواست ارائه یک برنامه جدید یا اصلاحی از صاحب مجوز داشته باشد[14].
اگر صاحب مجوز در زمان مقرر برنامه توسعه را ارائه نداد و یا به وزارت نفت و انرژی اطلاع داد که براي آغاز یا ادامه تولید آماده نیست و یا بدون ارائه دلایل قابلقبول نتوانست برنامه توسعه را اجرا کند، وزارت نفت و انرژی میتواند مجوز تولید همه ناحیه یا بخشی از آن را لغو کند و همچنین اگر صاحب مجوز نتواند برنامه توسعه قابل قبولی ارائه کند، مجوز تولید باطل میشود. البته حداقل 6 ماه فرصت براي ارائه برنامه اصلاحی وجود دارد. در صورت لغو مجوز، وزارت نفت و انرژی میتواند رأساً اقدامات لازم براي شروع یا ادامه تولید را در دستور کار قرار دهد.[8]
در طول دوره تولید، عملیات توسعه بر اساس برنامه توسعه میدان انجام میشود و اداره نفت نروژ به نمایندگی از حاکمیت و وزارت نفت و انرژی بر حسن اجرای فعالیتها نظارت میکند و شرکتها موظفاند در بازههای زمانی مشخص به اداره نفت نروژ گزارش دهند. این گزارشها و محتوای آنها عبارتند از:
1. گزارش وضعیت در شروع تولید:
[7] این گزارش باید همه اقداماتی را که از زمان تصویب برنامه توسعه تا پيش از شروع تولید از میدان صورت گرفته و بر تولید اثرگذار است شرح دهد. دادهها و بهتبع تحلیلهای جدید و نتایج مدلهای شبیهسازی جدید باید گزارش شوند. این گزارش نباید دیرتر از 6 هفته پيش از شروع تولید از میدان به اداره نفت نروژ ارسال شود.
2. گزارشهای روزانه در دوره تولید:
[8] این گزارشها شامل اطلاعات مهمترین مؤلفههاي مربوط به تولید است که باید بهصورت روزانه به اطلاع اداره نفت نروژ برسد.
3. گزارشهای ماهانه از دادههای تولید:
[9] شركتها بايد اطلاعات مربوط به تولید، تزریق، ذخیرهسازی و فروش نفت را انتهای هرماه در بانک اطلاعاتی اداره نفت نروژ
[10] بارگذاری كنند. این اطلاعات باید با جزئیات و بهصورت چاهبهچاه و میدان به میدان گزارش شوند.
4. گزارش وضعیت سالانه برای میدان در حال تولید:
[11] گزارشهای وضعیت سالانه باید ابتدای نوامبر هرسال به اداره نفت نروژ ارسال شود. این گزارش، وضعیت کلی میدان را توصیف میکند و شامل نحوه اجرای زمانبندی تولید در 12 ماه گذشته و برنامه زمانبندی تولید در سال آینده است. بر اساس این گزارش وزارت نفت و انرژی اجازه تولید را برای سال بعد صادر میکند.
طی سالهای اولیه از دوره دوم، تولید نفت و گاز از میدان آغاز میشود و بر اساس قانون نفت، مالکیت نفت و گاز پس از تولید متعلق به شرکت دارنده مجوز تولید است.[15] البته بخش چشمگيري از منابع حاصل از فروش نفت و گاز بهصورت مالیات به حاکمیت نروژ پرداخت میشود.
[12]
در قانون نفت حق تعویق حفاری اکتشافی و توسعهای برای وزارت نفت در نظر گرفتهشده است. همچنین پادشاه میتواند صاحب مجوز را به تأمین نیازهای ملی نروژ از نفت تولیدی مجبور کند و بهاي نفت بهعلاوه هزینه انتقال به وی پرداخت میشود.
در یادداشت بعد به "
فرآیند قانونی واگذاری مجوز تولید میادین نفت و گاز نروژ" خواهیم پرداخت.
منابع:
[1] بررسی قانون نفت نروژ از منظر نحوه واگذاری میادین نفت و گاز (گزارش اول) (
http://rc.majlis.ir/fa/report/show/1057810)
[2] Petroleum Act, Sec 3.1 & Petroleum Regulation, Sec 6d.
[3] Petroleum Act, Sec 3.2.
[4] Petroleum Act, Sec 2 and 3.
[5] Petroleum Act, Sec 3.8 & Sec 3.9 & Sec4.6.
[6] Petroleum Regulation, Sec 13.
[7] Guidelines for PDO (Plans for Development and Operation)
[8] Petroleum Act, Sec 4.6.
[9] Petroleum Act, Sec 4.1.
[10] Act 29 November 1996 No. 72 Relating to Petroleum Activities.
[11] Regulations to Act Relating to Petroleum Activities. Laid down by Royal Decree 27 June 1997 Pursuant
[12] Norwegian Petroleum Directorat Websites:
http://www.npd.no/en/ &
http://www.norskpetroleum.no/en/
[13] Petroleum Act, Sec 4.4
[14] Petroleum Act, Sec 4.2
[15] Petroleum Act, Sec 3.3
[2]. البته ممکن است مجوز برای کنسرسیومی از شرکتها صادر شده باشد.
[3]. Plan for Development and Operation (PDO)
[6]. Production Permission
[7]. Status Report at Start-up of Production
[8]. Daily Reports during the Production Phase
[9]. Monthly Reporting of Production Data
[11]. A
nnual Status Report for Fields in Production (ASR)
[12]. The Petroleum Taxation Act