میز نفت | مصرف جهانی نفت از ابتدای سال 2017 میلادی از تولید این محصول فراتر رفته است. اجرای طرح فریز نفتی اوپک و غیر اوپک در شکلگیری شرایط جدید تأثیری چشمگیر داشته است.
در سالهای 2015 و 2016 میلادی، بسیاری از حفاران منابع شیل از این کسبوکار خارج شدند. شرکتهای باقیمانده فعال در منابع شیل نیز تلاش کردند تا بهسوی حفاری در میادین دارای هزینه سر به سری کمتر حرکت نمایند.
در فصل نخست سال 2018 میلادی، مصرف نفت خام 99.52 میلیون بشکه در روز است. در این دوره، تولید این محصول 98.71 میلیون بشکه در روز بوده است. اداره اطلاعات انرژی ایالاتمتحده پیشبینی کرده شرایط کنونی تغییر خواهد کرد. رشد تولید نفت شیل از دلایل مهم تأثیرگذار بر موازنه تولید و مصرف طلای سیاه در ماههای فرارو خواهد بود. در نمودار (1)، تولید و مصرف و تغییر در مقدار ذخایر سوختهای مایع دنیا در شش سال اخیر و پیشبینی سال 2019 میلادی نشان داده شده است.
در بخش تقاضا و مصرف نفت نیز شاهد رشد هستیم. رشد تقاضا در آمریکای شمالی و آسیا بهویژه چین و هند، مهمترین عامل تأثیرگذار بر مصرف نفت خام اعلام شده است. با شرایط کنونی، مقدار نفت ذخیرهشده در دنیا با کاهش روبرو شده و در گزارشهای اوپک نیز شاهد اشاره به این موضوع بودهایم. در نمودار (2)، مقدار افزایش مصرف نفت ایالاتمتحده، چین، هند و دنیا در فاصله سالهای 2017 و 2018 میلادی نشان دادهشده است.
دو عاملی که ممکن است تعادل کنونی در بازار نفت را برهم بزند، عبارتند از: برهم خوردن برجام و سقوط دولت ونزوئلا. ظرفیت تولید مازاد بازار و ذخایر کنونی قادر به جبران خروج این دو کشور از بازار نفت در ماههای فرارو نیستند. بدین ترتیب با تداوم شرایط کنونی، شاهد کمبود قابلتوجهی در بخش عرضه خواهیم بود.
تولید روزانه نفت ایران 3.65 میلیون بشکه است و 2.4 میلیون بشکه آن صادر میشود. تعدادی از کارشناسان معتقدند با اجرایی شدن تحریمهای واشنگتن، صادرات نفت ایران بهسرعت یکمیلیون بشکه در روز کاهش خواهد یافت. در این تحریمها، شاهد اتحاد جهانی نیستیم و تعدادی از کشورها به دنبال راهحلهایی برای فرار از تحریمها هستند. هند بهعنوان یکی از بزرگترین مشتریان نفت ایران اعلام نموده برنامهای برای توقف واردات نفت از ایران ندارد. تقریباً نیمی از نفت صادراتی ایران روانه چین و هند میشود. در نمودار (3)، مهمترین واردکنندگان نفت ایران نشان دادهاند.
در آوریل سال جاری، تولید روزانه نفت ونزوئلا 1.4 میلیون بشکه بوده است. نسبت به آوریل سال گذشته شاهد کاهشی 32 درصدی بودهایم. پیشبینیها نشان میدهد در ماههای آینده تولید نفت این کشور بحرانزده 500 هزار بشکه دیگر کاهش خواهد یافت. بدین ترتیب با احتساب کاهش تولید نفت ایران، تا پایان سال جاری 1.7 میلیون بشکه از عرضه نفت دنیا کاسته خواهد شد. در نمودار (4)، تولید نفت ونزوئلا در شش سال اخیر نشان دادهشده است.
در کنار کاهش تولید در چند کشور، آمریکاییها در افزایش تولید نفت پیشگام محسوب میشوند. تولید کنونی نفت ایالاتمتحده 10.7 میلیون بشکه در روز است که 84 درصد آن از ذخایر شیل و مناطق خشکی به دست میآید.
بر اساس اعلام اداره اطلاعات انرژی، تولید جهانی سوختهای مایع در فاصله آوریل سال 2018 تا دسامبر سال 2019 میلادی 4.67 میلیون بشکه در روز افزایش خواهد یافت. آمریکاییها دوسوم این افزایش را در اختیار خواهند داشت. کاناداییها نیز 650 هزار بشکه و اعضای اوپک نیز 330 هزار بشکه بر تولید روزانه خود میافزایند. با افزایش قیمت نفت، دکلهای بیشتری در ایالاتمتحده مشغول به کار خواهند شد.
رشد تولید ایالاتمتحده برای جبران کاهش صادرات ایران و ونزوئلا به دلایل سیاسی، کافی خواهد بود. هماکنون ذخایر نفت کشورهای او ای سی دی کمتر از میانگین پنج سال اخیر بوده و راه برای افزایش تولید اوپک در سال 2019 میلادی هموار شده است. دو کشور روسیه و عربستان سعودی نیز خود را برای افزایش تولید آماده کردهاند. صندوق بینالمللی پول قیمت 84 دلاری را برای سربهسر شدن بودجه دولت عربستان در سال 2017 میلادی تعیین کرده بود. روسها نیز به نفت 70 دلاری برای تداوم تولید و عدم ایجاد کسری بودجه نیازمندند.
*رشد پرشتاب ریسک و عدم اطمینان ژئوپلیتیک
اگرچه میتوان در مورد عرضه و تقاضای نفت در آینده پیشبینیهایی کرد، اما در مورد اتفاقات ژئوپلیتیک، پیشبینی اتفاقات فرارو دشوار است. کاهش و یا افزایش تولید عربستان به دلیل کودتای نظامی و یا اتفاقات منطقه، بر قیمتها تأثیرگذار است. با توسعه ابعاد جنگ نیابتی ایران و عربستان، سایه مسائل ژئوپلیتیک بر بازار نفت گسترده شده است.
این دو کشور فاقد مرز مشترک هستند، اما ممکن است در خاک عراق و یا آبهای خلیجفارس باهم درگیر شوند. تهدید اخیر ایران برای بستن تنگه هرمز و مینگذاری در آن با عکسالعمل نیروی دریایی ایالاتمتحده روبرو شده تا معادلات بازار نفت، پیچیدهتر از گذشته شود. در عکس (1)، گذرگاههای کلیدی صادرات نفت در خاورمیانه نشان دادهشده است.
اگرچه ریاض در سالهای اخیر با توسعه زیرساختها، راه را برای صادرات بیشتر نفت از دریای سرخ هموار کرده است، اما بسته شدن موقت تنگه هرمز میتواند قیمت نفت را با افزایش چشمگیری روبرو کند. شبهنظامیان شیعی طرفدار ایران نیز میتوانند در عراق و عربستان با حمله به تأسیسات نفتی، بازار نفت را با شوک بزرگی روبرو کنند.
بازار امروز نفت بیش از همیشه تحت تأثیر عوامل ژئوپلیتیک است و فعالان بازار با دقت با اتفاقات بازار مینگرند.
منبع: www.geopoliticalfutures.com
مترجم: محسن داوری