ظرفیت مازاد تولید عربستان، ادعا یا واقعیت؟
عربستان، طبل توخالی افزایش تولید
در آن دوره تولید نفت عربستان تا ۱.۵ میلیون بشکه در روز افزایش یافت که این رشد در تاریخ صنعت نفت این شبه‌جزیره بی‌سابقه بوده است. اما پس‌ازاین دوره چندماهه تا دو سال تولید نفت عربستان از مرز ۸.۵ میلیون بشکه فراتر نرفت.
میز نفت| تولید نفت ونزوئلا در آستانه فروپاشی است، لیبیایی ها با مشکلات زیادی در تولید و فروش نفت روبرو هستند و یا خروج ایالات‌متحده از برجام، آینده صادرات نفت ایران در ماه‌های آینده با ابهامات زیادی روبرو خواهد بود. اما آیا عربستان سعودی و متحدانش قادر خواهند بود تا کمبود عرضه در بازار نفت خام را جبران کنند؟
هیچ موسسه و یا کارشناس مستقلی تاکنون توانایی دولت عربستان در ظرفیت مازاد تولید را ارزیابی نکرده است. بسیاری از کارشناسان نیز با بدبینی به ادعاهای شیوخ ریاض می‌نگرند.
یک دهه پیش، کتابی با عنوان "گرگ‌ومیش در صحرا" منتشر شد که در آن پیش‌بینی‌شده بود در سال‌های آینده، تولید نفت عربستان سعودی (و دنیا) به دلیل مشکلات و موانع موجود، کاهش خواهد یافت. در سال 1967 میلادی، نخستین جنگ اعراب و اسراییل رخ داد و با تحریم نفت کشورهای عربی، پرزیدنت جانسون از تولیدکنندگان نفت تگزاس خواست تا ظرفیت 3 میلیون بشکه‌ای مازاد تولید نفت خود را عملی کنند.
ناتوانی این شرکت‌ها در افزایش سریع تولید نفت خود نشان داد که این شرکت‌ها برای کسب سهمیه تولید، در اعلام ظرفیت مازاد خود بزرگ‌نمایی داشته‌اند. گویی این شرایط برای شیوخ ریاض نیز کم‌وبیش در 50 سال اخیر روی‌داده است. کارشناسان صنعت نفت معتقدند افزایش تولید باید به‌صورت ملایم و در دوره‌های 30 تا 90 روزه اجرایی شود. به‌علاوه در اکثر میادین، دستیابی به رقم تولید اسمی به دلایل فنی، امکان‌پذیر نیست.
این موضوع، چندان دور از واقعیت نیست و تجهیزات بدون استفاده به‌مرور دچار مشکل می‌شوند. تعداد کمی از شرکت‌ها حاضرند برای آماده نگاه‌داشتن این تأسیسات بدون استفاده، بودجه‌ای در نظر بگیرند.
*درس‌های بزرگ تاریخ
شیوخ عربستان سعودی در سال ۱۹۹۸ میلادی با افزایش یک شبه ۸۵ میلیارد بشکه‌ای ذخایر نفتی خود، جهانیان را بهت‌زده کردند. از سال ۱۹۹۰ میلادی تاکنون، تغییر در حجم ذخایر نفت این کشور پادشاهی کمتر از ۱/۶ میلیارد بشکه در روز بوده است. هم‌اکنون ذخایر اثبات‌شده نفتی عربستان ۲۶۶/۵ میلیارد بشکه است. بدون در نظر گرفتن ذخایر نفت فوق سنگین و پرهزینه ونزوئلا، این عدد بیش از هر کشور دیگری است. بر اساس گزارش موسسه مشاوره‌ای ریستاد انرژی، با هزینه کمتر از ۹ دلار برای تولید هر بشکه نفت، عربستان از کمترین هزینه تولید در دنیا برخوردار است. به نظر می‌رسد سعودی‌ها در شرایط کنونی، تنها و تنها به حفاری بیشتر و بیشتر می‌اندیشند.
من معتقدم عربستان سعودی باید دروازه‌های حوزه بالادستی خود را به روی سرمایه‌گذاران خارجی و یا شرکت‌های بخش خصوصی داخلی با ایجاد شرایطی کنترل‌شده بگشاید. اگر مکزیک می‌تواند بعد از ۸۰ سال این راهبرد را در پیش بگیرد، چرا عربستان سعودی نتواند سازوکار بسته و غیر شفاف کنونی را دگرگون کند؟
صنعت نفت عربستان با افتخار ملی و شرایط ناعادلانه حضور غول‌های نفتی در دهه‌های ۱۹۳۰ ،۱۹۴۰ و ۱۹۵۰ میلادی پیوند خورده است. اما همه این اتفاقات به تاریخ پیوسته و ما در شرایطی جدید قرارگرفته‌ایم. محمد بن سلمان، ولیعهد کنونی اعلام نموده برنامه‌ریزی برای ساخت کشوری پیشرو و آینده‌نگر را آغاز کرده است. از سوی دیگر، خصوصی‌سازی شرکت آرامکو راه را برای شفافیت این شرکت افسانه‌ای هموار خواهد کرد.
فراموش نکنید که از سال‌ها پیش در خصوص افزایش پرشتاب مقدار ذخایر اعضای اوپک در دهه ۱۹۸۰ میلادی، بحث‌های زیادی در رسانه‌ها مطرح شده است. در آن سال‌ها، مقدار ذخایر نفت یکی از عوامل تأثیرگذار در تعیین سهمیه تولید اعضای این سازمان محسوب می‌شد. یکی از همکاران من که درگذشته در سازمان اوپک و وزارت نفت عراق مشغول به کار بوده، معتقد است: بازنگری اعضای اوپک در حجم ذخایر نفت خود در دهه ۱۹۸۰ میلادی، مخالفان و موافقان مختلفی داشت. بسیاری از کارشناسان مستقل صنعت نفت به نادرست بودن این ذخایر کاغذی ایمان داشتند، اما با خویشتن‌داری همچنان به انتظار اتفاقات آینده نشسته بودند.
به‌هرحال، انتظار نداشته باشید که خصوصی‌سازی آرامکو پس از سه دهه، پرده از این معمای بزرگ بگشاید. مهم‌ترین دارایی عربستان سعودی ذخایر نفتی این شبه‌جزیره است، هرچند تاکنون ارزیابی کاملی از ذخایر نفت عربستان انجام نشده و در آینده قابل پیش‌بینی نیز روی نخواهد داد.
اما ظرفیت استراتژیک عربستان تا چه حد واقعیت دارد؟
هزینه تولید هر بشکه نفت در این کشور پادشاهی در میان کمترین اعداد در دنیا است و حفظ ظرفیت تولید به دلیل میادین بزرگ این کشور، چندان پرهزینه نیست. اما چالش اصلی مربوط به " خوردگی و افت تدریجی مقدار برداشت از مخزن" است.
نگاهی به اتفاقات تاریخی می‌تواند درستی و یا نادرستی ادعاهای کنونی را نشان دهد. در اواخر سال ۲۰۰۲ میلادی، اعتصاب کارکنان شرکت ملی نفت ونزوئلا (پی دی وی اس ای) باعث شد تا به مدت چند ماه تولید نفت این کشور متوقف شود. در مارس سال ۲۰۰۳ میلادی نیز آغاز جنگ دوم خلیج‌فارس باعث شد تا صادرات نفت عراق متوقف شود و بعدها نیز به‌کندی شروع به افزایش کرد.
در آن دوره تولید نفت عربستان تا ۱.۵ میلیون بشکه در روز افزایش یافت که این رشد در تاریخ صنعت نفت این شبه‌جزیره بی‌سابقه بوده است. اما پس‌ازاین دوره چندماهه تا دو سال تولید نفت عربستان از مرز ۸.۵ میلیون بشکه فراتر نرفت. به‌عبارت‌دیگر آن‌ها در یک دوره دوساله، یک‌میلیون بشکه از ظرفیت تولید نفت خود را (احتمالاً به دلیل آسیب دیدن مخازن و تولید غیر صیانتی) از دست دادند. در نمودار یک تولید نفت عربستان سعودی در سال‌های ۲۰۰۲ و ۲۰۰۳ میلادی نشان داده‌شده است.
از سوی دیگر شرکت آرامکوی سعودی از بودجه نامحدودی برخوردار نیست و مدیران این شرکت خواهان استفاده بیشینه از کارکنان و تأسیسات خود هستند و نمی‌خواهند تولید از تأسیسات آن‌ها برای چند هفته و یا چند ماه متوقف باقی بماند. البته ممکن است در تصمیم‌گیری‌های این شرکت تأخیرهایی به دلیل شرایط عدم اطمینان در بازار نفت وجود داشته باشد، اما در مورد اتفاقاتی نظیر سرنگونی دولت ونزوئلا آن‌ها نمی‌توانند کار خاصی انجام دهند.زمان توقف تولید و یا صادرات نفت ونزوئلا نیز قابل پیش‌بینی نیست.
روند کاهش صادرات ونزوئلا بر تصمیم‌های رهبران ریاض برای افزایش تولید تأثیرگذار خواهد بود. اگر در ماه‌های آینده شاهد سرنگونی دولت و هرج‌ومرج در این کشور باشیم، آرامکو از مهندسان خود خواهد خواست تا شیر چاه‌های نفت غیر تولیدی را باز کنند. اما در صورت اعتصاب کارکنان و توقف موقت تولید، شیوخ ریاض همانند گذشته تنها به انتظار اتفاقات آینده خواهند نشست.
واقعیت این است که مقدار ذخایر نفت دنیا در شرایط کنونی عادی است و قیمت‌های کنونی دادوستد نفت نیز قابل‌قبول است. بازار انتظار دارد سعودی‌ها در صورت کاهش عرضه به‌سرعت بر تولید خود خواهند افزود.
تحریم‌های دولت ترامپ برای کاهش صادرات نفت ایران در ماه‌های آینده آغاز خواهد شد و سعودی‌ها به‌عنوان رقیب منطقه‌ای ایران علاقه زیادی دارند تا به هر قیمتی تعادل بازار پس از کاهش صادرات نفت ایران (که بر اساس پیش‌بینی‌های مراکز مختلف بین ۶۰۰هزار تا یک‌میلیون بشکه در روز خواهد بود) را حفظ نمایند.
به نظر می‌رسد نوسانات تولید نفت ونزوئلا به‌صورت موقت بر قیمت نفت تأثیر گذارد، اما مدت‌زمان این سقوط عرضه و عکس‌العمل سعودی‌ها بر آینده بازار تأثیری کلیدی خواهد داشت. آن‌ها در دهه‌های اخیر بارها در برابر نوسانات عرضه به بررسی بازار و مشاهده نوسانات پرداخته‌اند و در زمان‌هایی که احساس کرده‌اند بازار در آستانه ناپایداری است، عکس‌العمل نشان داده‌اند.
عکس‌العمل‌های سایر تولیدکنندگان بازار به افزایش عرضه نفت توسط ریاض یک مسئله کلیدی در ماه‌های آتی خواهد بود. در نشست ۱۷۴ اوپک در وین تعدادی از اعضا با پیشنهاد افزایش سقف تولید اوپک مخالفت کردند. تنها یک روز بعد، رهبران عربستان در کنار سران دولت‌های کویت و امارات اعلام کردند تولید خود را در تابستان داغ امسال افزایش چشمگیری خواهد داد. اقدامی که بی‌تردید کارتل به‌شدت سیاسی شده اوپک را تا مرز فروپاشی پیش خواهد برد.
منبع: Forbes
نویسنده: مایکل لینچ
مترجم: محسن داوری
هیچ موسسه و یا کارشناس مستقلی تاکنون توانایی دولت عربستان در ظرفیت مازاد تولید را ارزیابی نکرده است. بسیاری از کارشناسان نیز با بدبینی به ادعاهای شیوخ ریاض می‌نگرند.
یک دهه پیش، کتابی با عنوان "گرگ‌ومیش در صحرا" منتشر شد که در آن پیش‌بینی‌شده بود در سال‌های آینده، تولید نفت عربستان سعودی (و دنیا) به دلیل مشکلات و موانع موجود، کاهش خواهد یافت. در سال 1967 میلادی، نخستین جنگ اعراب و اسراییل رخ داد و با تحریم نفت کشورهای عربی، پرزیدنت جانسون از تولیدکنندگان نفت تگزاس خواست تا ظرفیت 3 میلیون بشکه‌ای مازاد تولید نفت خود را عملی کنند.
ناتوانی این شرکت‌ها در افزایش سریع تولید نفت خود نشان داد که این شرکت‌ها برای کسب سهمیه تولید، در اعلام ظرفیت مازاد خود بزرگ‌نمایی داشته‌اند. گویی این شرایط برای شیوخ ریاض نیز کم‌وبیش در 50 سال اخیر روی‌داده است. کارشناسان صنعت نفت معتقدند افزایش تولید باید به‌صورت ملایم و در دوره‌های 30 تا 90 روزه اجرایی شود. به‌علاوه در اکثر میادین، دستیابی به رقم تولید اسمی به دلایل فنی، امکان‌پذیر نیست.
این موضوع، چندان دور از واقعیت نیست و تجهیزات بدون استفاده به‌مرور دچار مشکل می‌شوند. تعداد کمی از شرکت‌ها حاضرند برای آماده نگاه‌داشتن این تأسیسات بدون استفاده، بودجه‌ای در نظر بگیرند.
*درس‌های بزرگ تاریخ
شیوخ عربستان سعودی در سال ۱۹۹۸ میلادی با افزایش یک شبه ۸۵ میلیارد بشکه‌ای ذخایر نفتی خود، جهانیان را بهت‌زده کردند. از سال ۱۹۹۰ میلادی تاکنون، تغییر در حجم ذخایر نفت این کشور پادشاهی کمتر از ۱/۶ میلیارد بشکه در روز بوده است. هم‌اکنون ذخایر اثبات‌شده نفتی عربستان ۲۶۶/۵ میلیارد بشکه است. بدون در نظر گرفتن ذخایر نفت فوق سنگین و پرهزینه ونزوئلا، این عدد بیش از هر کشور دیگری است. بر اساس گزارش موسسه مشاوره‌ای ریستاد انرژی، با هزینه کمتر از ۹ دلار برای تولید هر بشکه نفت، عربستان از کمترین هزینه تولید در دنیا برخوردار است. به نظر می‌رسد سعودی‌ها در شرایط کنونی، تنها و تنها به حفاری بیشتر و بیشتر می‌اندیشند.
من معتقدم عربستان سعودی باید دروازه‌های حوزه بالادستی خود را به روی سرمایه‌گذاران خارجی و یا شرکت‌های بخش خصوصی داخلی با ایجاد شرایطی کنترل‌شده بگشاید. اگر مکزیک می‌تواند بعد از ۸۰ سال این راهبرد را در پیش بگیرد، چرا عربستان سعودی نتواند سازوکار بسته و غیر شفاف کنونی را دگرگون کند؟
صنعت نفت عربستان با افتخار ملی و شرایط ناعادلانه حضور غول‌های نفتی در دهه‌های ۱۹۳۰ ،۱۹۴۰ و ۱۹۵۰ میلادی پیوند خورده است. اما همه این اتفاقات به تاریخ پیوسته و ما در شرایطی جدید قرارگرفته‌ایم. محمد بن سلمان، ولیعهد کنونی اعلام نموده برنامه‌ریزی برای ساخت کشوری پیشرو و آینده‌نگر را آغاز کرده است. از سوی دیگر، خصوصی‌سازی شرکت آرامکو راه را برای شفافیت این شرکت افسانه‌ای هموار خواهد کرد.
فراموش نکنید که از سال‌ها پیش در خصوص افزایش پرشتاب مقدار ذخایر اعضای اوپک در دهه ۱۹۸۰ میلادی، بحث‌های زیادی در رسانه‌ها مطرح شده است. در آن سال‌ها، مقدار ذخایر نفت یکی از عوامل تأثیرگذار در تعیین سهمیه تولید اعضای این سازمان محسوب می‌شد. یکی از همکاران من که درگذشته در سازمان اوپک و وزارت نفت عراق مشغول به کار بوده، معتقد است: بازنگری اعضای اوپک در حجم ذخایر نفت خود در دهه ۱۹۸۰ میلادی، مخالفان و موافقان مختلفی داشت. بسیاری از کارشناسان مستقل صنعت نفت به نادرست بودن این ذخایر کاغذی ایمان داشتند، اما با خویشتن‌داری همچنان به انتظار اتفاقات آینده نشسته بودند.
به‌هرحال، انتظار نداشته باشید که خصوصی‌سازی آرامکو پس از سه دهه، پرده از این معمای بزرگ بگشاید. مهم‌ترین دارایی عربستان سعودی ذخایر نفتی این شبه‌جزیره است، هرچند تاکنون ارزیابی کاملی از ذخایر نفت عربستان انجام نشده و در آینده قابل پیش‌بینی نیز روی نخواهد داد.
اما ظرفیت استراتژیک عربستان تا چه حد واقعیت دارد؟
هزینه تولید هر بشکه نفت در این کشور پادشاهی در میان کمترین اعداد در دنیا است و حفظ ظرفیت تولید به دلیل میادین بزرگ این کشور، چندان پرهزینه نیست. اما چالش اصلی مربوط به " خوردگی و افت تدریجی مقدار برداشت از مخزن" است.
نگاهی به اتفاقات تاریخی می‌تواند درستی و یا نادرستی ادعاهای کنونی را نشان دهد. در اواخر سال ۲۰۰۲ میلادی، اعتصاب کارکنان شرکت ملی نفت ونزوئلا (پی دی وی اس ای) باعث شد تا به مدت چند ماه تولید نفت این کشور متوقف شود. در مارس سال ۲۰۰۳ میلادی نیز آغاز جنگ دوم خلیج‌فارس باعث شد تا صادرات نفت عراق متوقف شود و بعدها نیز به‌کندی شروع به افزایش کرد.
در آن دوره تولید نفت عربستان تا ۱.۵ میلیون بشکه در روز افزایش یافت که این رشد در تاریخ صنعت نفت این شبه‌جزیره بی‌سابقه بوده است. اما پس‌ازاین دوره چندماهه تا دو سال تولید نفت عربستان از مرز ۸.۵ میلیون بشکه فراتر نرفت. به‌عبارت‌دیگر آن‌ها در یک دوره دوساله، یک‌میلیون بشکه از ظرفیت تولید نفت خود را (احتمالاً به دلیل آسیب دیدن مخازن و تولید غیر صیانتی) از دست دادند. در نمودار یک تولید نفت عربستان سعودی در سال‌های ۲۰۰۲ و ۲۰۰۳ میلادی نشان داده‌شده است.
از سوی دیگر شرکت آرامکوی سعودی از بودجه نامحدودی برخوردار نیست و مدیران این شرکت خواهان استفاده بیشینه از کارکنان و تأسیسات خود هستند و نمی‌خواهند تولید از تأسیسات آن‌ها برای چند هفته و یا چند ماه متوقف باقی بماند. البته ممکن است در تصمیم‌گیری‌های این شرکت تأخیرهایی به دلیل شرایط عدم اطمینان در بازار نفت وجود داشته باشد، اما در مورد اتفاقاتی نظیر سرنگونی دولت ونزوئلا آن‌ها نمی‌توانند کار خاصی انجام دهند.زمان توقف تولید و یا صادرات نفت ونزوئلا نیز قابل پیش‌بینی نیست.
روند کاهش صادرات ونزوئلا بر تصمیم‌های رهبران ریاض برای افزایش تولید تأثیرگذار خواهد بود. اگر در ماه‌های آینده شاهد سرنگونی دولت و هرج‌ومرج در این کشور باشیم، آرامکو از مهندسان خود خواهد خواست تا شیر چاه‌های نفت غیر تولیدی را باز کنند. اما در صورت اعتصاب کارکنان و توقف موقت تولید، شیوخ ریاض همانند گذشته تنها به انتظار اتفاقات آینده خواهند نشست.
واقعیت این است که مقدار ذخایر نفت دنیا در شرایط کنونی عادی است و قیمت‌های کنونی دادوستد نفت نیز قابل‌قبول است. بازار انتظار دارد سعودی‌ها در صورت کاهش عرضه به‌سرعت بر تولید خود خواهند افزود.
تحریم‌های دولت ترامپ برای کاهش صادرات نفت ایران در ماه‌های آینده آغاز خواهد شد و سعودی‌ها به‌عنوان رقیب منطقه‌ای ایران علاقه زیادی دارند تا به هر قیمتی تعادل بازار پس از کاهش صادرات نفت ایران (که بر اساس پیش‌بینی‌های مراکز مختلف بین ۶۰۰هزار تا یک‌میلیون بشکه در روز خواهد بود) را حفظ نمایند.
به نظر می‌رسد نوسانات تولید نفت ونزوئلا به‌صورت موقت بر قیمت نفت تأثیر گذارد، اما مدت‌زمان این سقوط عرضه و عکس‌العمل سعودی‌ها بر آینده بازار تأثیری کلیدی خواهد داشت. آن‌ها در دهه‌های اخیر بارها در برابر نوسانات عرضه به بررسی بازار و مشاهده نوسانات پرداخته‌اند و در زمان‌هایی که احساس کرده‌اند بازار در آستانه ناپایداری است، عکس‌العمل نشان داده‌اند.
عکس‌العمل‌های سایر تولیدکنندگان بازار به افزایش عرضه نفت توسط ریاض یک مسئله کلیدی در ماه‌های آتی خواهد بود. در نشست ۱۷۴ اوپک در وین تعدادی از اعضا با پیشنهاد افزایش سقف تولید اوپک مخالفت کردند. تنها یک روز بعد، رهبران عربستان در کنار سران دولت‌های کویت و امارات اعلام کردند تولید خود را در تابستان داغ امسال افزایش چشمگیری خواهد داد. اقدامی که بی‌تردید کارتل به‌شدت سیاسی شده اوپک را تا مرز فروپاشی پیش خواهد برد.
منبع: Forbes
نویسنده: مایکل لینچ
مترجم: محسن داوری
يکشنبه ۱۰ تير ۱۳۹۷ ساعت ۰۹:۲۱
کد مطلب: 21391
