میز نفت| باراک اوباما، ریس جمهور پیشین ایالاتمتحده باوجود مخالفت کنگره، معاهده هستهای پرسروصدای برجام را امضا کرد. وی امیدوار بود با امضای برجام، ایران بتواند پس از سالها از وقوع انقلاب سال 1357 از فرصت توسعه اقتصادی و بهبود روابط سرد گذشته با غرب بهره ببرد.
در سایه قرارداد برجام، پنجرهای از فرصتهای جدید در جولای سال 2015 میلادی برای ایران گشوده شد. پس از یک دوره تحریم دشوار اقتصادی، بهویژه در بخش تحریم نفت خام ایران، این محدودیتها لغو شد. در سال گذشته و با ارائه طرح فریز نفتی توسط اوپک، ایران از کاهش تولید مستثنا شد. کاهش سهم بازار یکمیلیون بشکهای در دوره تحریم، مهمترین دلیل همراهی اوپک با رهبران تهران بود. اعضای اوپک به ایران فرصتی اعطا کرد تا بتواند مقدار صادرات خود را به سطح پیش از آغاز تحریمها برساند. این طرح از ابتدای سال 2017 میلادی اجرا شد و از دیدگاه کارشناسان بازار انرژی، نتایج آن برای کاهش نفت ذخیرهشده دنیا و بهبود قیمتها، موفق ارزیابی میشود.
ایران در سه سال گذشته توانست از منافع لغو تحریمها بهره زیادی ببرد؛ اما در روز 8 می، دونالد ترامپ در تصمیمی قابل پیشبینی اعلام کرد که کشورش از برجام خارج میشود. بدین ترتیب شرکتهای فعال در بازار ایران ممکن است با جریمههای سنگین مالی روبرو شوند. شرکت فرانسوی توتال بهعنوان بزرگترین و شناختهشدهترین سرمایهگذار در صنعت نفت ایران اعلام کرد در صورت مستثنا نشدن از تحریمهای ایالاتمتحده، از ایران خارج خواهد شد.
ییژن زنگنه، وزیر نفت ایران بلافاصله پس از انتشار اطلاعیه شرکت نفتی توتال، اعلام کرد دو شرکت چینی سی ان پی سی و ایرانی پتروپارس آمادهاند تا شکاف به وجود آمده در قرارداد توسعه فاز 11 پارس جنوبی را پر کنند.
قرارداد توسعه آخرین فاز باقیمانده پارس جنوبی در تابستان سال 2017 میلادی امضا شد؛ اما در فرصت به وجود آمده در سایه برجام، ایرانیها نتوانستند قرارداد دیگری را با شرکتهای بزرگ صنعت نفت و گاز منعقد کنند. دولت حسن روحانی، رئیسجمهور ایران با تأخیر زیاد مدل جدیدی قراردادهای نفتی با نام آی پی سی را عرضه کرد و پس از ارائه آن به شرکتهای نفتی بزرگ دنیا، آنها اعلام کردند این قراردادهای بازنگری شده بای بک (بیع متقابل) فاقد جذابیت برای آنان است. هرچند کاهش قیمت نفت در سالهای اخیر نیز بر این اعلام موضع، تأثیرگذار بوده است.
غولهای نفتی دارای مراودات گسترده مالی و تجاری با آمریکا نظیر بریتیش پترولیوم و توتال با مقررات اعلامشده واشنگتن نمیتوانند سرمایهگذاری قابلتوجهی در میدانهای نفت و گاز ایران داشته باشند، مگر اینکه دولتمردان دونالد ترامپ مذاکرات جدیدی با تهران انجام دهند. هرچند با مواضع کنونی اعلام شده توسط وی و اعضای کابینهاش نمیتوان به عملی شدن این گزینه، چندان امیدوار بود.
دولت حسن روحانی در ارائه الگوی قراردادی ی پی سی تأخیر زیادی داشت و پس از معرفی این قراردادها شاهد استقبال شرکتهای معتبر نفتی دنیا از آن نبودیم. نکته قابلتوجه در مورد قرارداد فاز 11 پارس جنوبی این است که شرکت سی ان پی سی در سال ۲۰۱۲ میلادی به دلیل عدم اجرای پروژه و عملکرد ضعیف از ایران اخراج شده بود؛ اما به دلیل همکاری چینیها برای خرید نفت ایران در دوره تحریم باقیمتهای ارزان، این بار آنها تلاش میکنند علاوه بر حفظ سودآوری از تحریمهای ایالاتمتحده نیز مصون بمانند.
در شرایط کنونی، روسها به دلیل تحریمهای اتحادیه اروپا و ایالاتمتحده فاقد منابع مالی لازم برای سرمایهگذاری در طرحهای صنعت نفت و گاز ایران هستند. اجرای سواپ نفتی و تهاتر نفت در برابر کالا از راهکارهای پیشنهادی خرسها برای خریداری نفت ایران در دوره تحریمهای دشوار غرب علیه ایران به دلیل اجرای برنامه غنیسازی هستهای بوده است.
روسها در سالهای اخیر مواضعی مبهم داشتهاند. آنها از حامیان طرح فریز نفتی هستند و درعینحال خواهان تداوم سواپ نفت ایران هستند. روسها به دلیل جایگاه خود بهعنوان یک صادرکننده بزرگ نفت دنیا خواهان افزایش قیمت نفت هستند و از کاهش رقابت با ایران در بازارهای جهانی استقبال میکنند.
نکته دیگری نیز در شرایط فعلی وجود دارد که روسها را خوشحال کرده است. با اجرای تحریمهای جدید ایالاتمتحده، ایرانیها تا سالها نمیتوانند در بازار جهانی تجارت گاز طبیعی و بهویژه اروپا، حضوری قابلتوجه داشته باشند. من معتقدم ایرانیها باید خود را بیش از دیگران به دلیل پدید آمدن شرایط کنونی سرزنش کنند.
رهبران مسکو با افزایش قیمت نفت در سایه اجرای طرح فریز نفتی با مشارکت ۲۱ صادرکننده نفت عضو اوپک و دولتهای غیر اوپک، درآمدهای زیادی کسب کردهاند. بهبود روابط با کشورهای عربی پس از سالها دارا بودن روابطی سرد، از دیگر مزایای این طرح که تا پایان سال جاری تمدیدشده به شمار میرود.
کارشناسان بازار نفت معتقدند در ماههای آینده، کاهش شدید صادرات نفت ایران میتواند طرح فریز نفتی را به مرز فروپاشی نزدیک کند. در روزهای کنونی هر بشکه نفت اوپک به قیمت ۸۰ دلار مبادله میشود و دولت عربستان سعودی برای عدم افزایش افسارگسیخته قیمت نفت در نظر دارد تا بهسرعت برای ظرفیت تولید خود بیافزاید.
در ماه ژوئن وزرای نفت عضو سازمان اوپک در وین گرد هم میآیند. کارشناسان نفتی به انتظار نتایج این اجلاس هستند تا ببینند که آیا دو کشور عربستان سعودی و عراق بهعنوان دو تولیدکننده و صادرکننده بزرگ اوپک میتوانند سهم بازار ازدسترفته ایران را پر کنند و یا خیر. بر اساس پیشبینیهای کارشناسان از اواخر سال جاری صادرات طلای سیاه ایران با حدود یکمیلیون بشکه کاهش روبرو خواهد شد.
نویسنده: کاملیا انتخابی فرد
منبع: ARABNEWS
مترجم: آرش غلامی
سه شنبه ۱ خرداد ۱۳۹۷ ساعت ۱۲:۱۶