​فناوری به داد سانچی نرسید

میز نفت/ شاید باورش دشوار باشد اما برخورد 2 کشتی در دریا یا اقیانوس حتی از نوع ناوهای جنگی مدرن اتفاق بی‌سابقه‌ای نیست. در یکی از این نمونه‌ها که در نیمه‌های شب و در نزدیکی سواحل مالزی رخ داد، تانکر نفت‌کش عظیم‌الجثه آلنیک که تقریباً ۱۲هزار تن نفت را حمل می‌کرد با یک ناوشکن آمریکایی به نام جان اس‌مکین (به نام پدربزرگ جان مکین سناتور آمریکایی) برخورد کرد. هنوز هم اجساد 10 ملوان آمریکایی پیدا نشده اما خود کشتی در پایگاه دریایی چانگی واقع در سنگاپور نگهداری می‌شود. در موردی دیگر، 2‌ماه قبل از این حادثه هم ناوشکن یواس‌اس فیتزجرالد با یک کشتی باربری که پرچم فیلیپین داشت در نزدیکی ساحل ژاپن برخورد کرد که در جریان آن 7 ملوان آمریکایی کشته شدند. این در حالی است که ناوهای نظامی تجهیزات بسیار پیشرفته‌ای دارند.
 
نفت‌کش ایرانی سانچی با ۱۳۶ هزار تن میعانات گازی پس از حدود 8 روز سوختن روی آب غرق شد تا ایران در غم از دست دادن ۳۰ فرزند خود داغدار شود. سانچی از دسته نفت‌کش‌های مدرن با تجهیزات پیشرفته بوده است. همین مسئله باعث شده است که این سؤال به ذهن خیلی‌ها خطور کند که چطور فناوری و تجهیزات پیشرفته نتوانست از این حادثه جلوگیری کند؟ واقعیت این است که باوجود پیشرفت فناوری‌های مختلف هدایت و کنترل کشتی‌ها اما همچنان تصادف کشتی‌ها رخ می‌دهد و طی 10 سال اخیر تصادف، چهارمین عامل غرق شدن یا از دور خارج شدن کشتی‌ها بوده است. در سال ۲۰۱۶ تنها یک کشتی تجاری به دلیل تصادف غرق شده است؛ معادل یک درصد کل عوامل از بین رفتن کشتی‌ها، درحالی‌که این تعداد یک دهه پیش ۱۷ مورد بوده که برابر با ۱۰ درصد کل عوامل بوده است.
 
*اتوپایلوت
این سیستم درواقع ترکیبی از سیستم‌های هیدرولیک، الکتریکی و مکانیکی است و برای کنترل سیستم فرمان‌دهی کشتی از راه دور مورد استفاده قرار می‌گیرد.
 
* سیستم گیرنده صدا
این سیستم امکانی را در اختیار مأمور مسیریابی درون کابین قرار می‌دهد تا به سیگنال‌های صوتی و بوق کشتی‌های دیگر گوش دهد. سیستم‌های اکو از فاصله ۴۵ تا ۶۵ کیلومتری می‌توانند نزدیک شدن کشتی‌های دیگر را اطلاع دهند.
 
*گیرنده GPS
 گیرنده GPS یا سیستم موقعیت‌یاب جهانی نوعی نمایشگر است که برای نشان دادن موقعیت کشتی‌ها با کمک ماهواره‌های موقعیت‌یاب موجود در مدار زمین مورد استفاده قرار می‌گیرد.
 
 *سیستم دنبال کننده و تشخیص دوربرد
LRIT در اصل نوعی سیستم تشخیص و ره‌گیری بین‌المللی است که توسط سازمان بین‌المللی دریانوردی تأییدشده است.
 
 *لامپ‌های مسیریابی
تمامی کشتی‌ها ملزم هستند که به لامپ‌های روشنایی در شب مجهز شوند. این لامپ‌ها نقش مهمی به‌ویژه در زمان تاریکی هوا و مشکلات رؤیت شناورها دارند.
 
*رادار
این سیستم برای تعیین فاصله کشتی تا خشکی، کشتی‌های دیگر یا هر شیء شناوری که در سطح آب قرار دارد مورد استفاده قرار می‌گیرد. رادار یکی از مهم‌ترین فناوری‌ها برای جلوگیری از تصادف است. روی رادار فاصله خطر تعیین می‌شود و در صورت نزدیک شدن هر شناوری بیشتر از فاصله تعیین‌شده رادار اقدام به پخش آلارم هشدار می‌کند.
 
*کامپس (قطب‌نمای گردشی)
جایرو برخلاف قطب نماهای مغناطیسی، کارایی خود را در مقابل میدان‌های مغناطیسی بیرونی از دست نمی‌دهد. کشتی‌ها نیز از آن برای پیدا کردن موقعیت صحیح شمال استفاده می‌کنند. این قطب‌نما باید در پلتفرم فرمان کارگذاری شود تا در مواقع اضطراری وارد عمل شود.
 
 *سیستم تشخیص خودکار
این سیستم که به‌اختصار AIS خوانده می‌شود به خدمه کشتی کمک می‌کند تا موقعیت دقیق و دیگر اطلاعات آماری کشتی‌های دیگر را به دست آورند. AIS برای این منظور از کانال‌های رادیویی VHF به‌عنوان فرستنده و گیرنده استفاده و پیام‌های خود را با کمک آن‌ها منتقل می‌کند. درواقع این سیستم، سرعت، مسیر حرکت و جزئیات دیگر کشتی‌های اطراف را روی صفحه نمایش می‌دهد.
 
*آرپا
سیستم‌های آرپا که مخفف Automatic Radar Plotting Aid است (کمک نقشه‌برداری خودکار راداری) درواقع موقعیت یک کشتی و دیگر کشتی‌های نزدیک به آن را نشان می‌دهند. آرپا در اصل موقعیت کشتی‌های مجاور را مشخص کرده و مسیر مناسب برای حرکت آن بدون برخورد با موانع یا تصادف را تعیین می‌کند.
  
*سیستم اطلاعات و نمایشگر نقشه الکترونیک
 ECDIS یک سیستم ناوبری است که اگر به GPS یا جایرو (وسیله‌ای برای پیدا کردن مسیر صحیح حرکت کشتی) وصل شود قابلیت نمایش موقعیت لحظه‌ای و اعلام خطر برخورد با کف را دارد. اگر این سیستم به آرپا وصل شود می‌تواند اخطار برخورد با کشتی‌های دیگر را بدهد.
 
 *وقتی فناوری بی‌فایده می‌شود
کشتی‌های نفت‌کش یک شناور بسیار بزرگ و با وزن عظیم (در مورد سانچی وزن ۱۶۴ هزار تن) با سرعت حرکت نسبتاً پایین هستند و عملاً کنترل آن‌ها بسیار سخت و پیچیده است. انرژی دریا و موج‌ها باعث می‌شود تا این فرایند پیچیده‌تر شود. در بسیاری از موارد برخورد کشتی‌ها، خطای انسانی یکی از دو طرف یا هردو طرف به‌صورت نسبی، شرایط جوی بسیار بد یا مشکلات سیستم‌های کنترلی یکی از کشتی‌ها عوامل مهم به‌حساب می‌آیند.
 
برخلاف وسایل حمل‌ونقل دیگر، کشتی‌ها ترمز ندارند. حرکت و مانور ناگهانی این کشتی‌های غول‌پیکر با توجه به شرایط جوی دریا کاری پیچیده و زمان‌بر است. از زمان تصمیم برای متوقف کردن این کشتی حداقل ۸ کیلومتر فاصله نیاز است تا شناور بتواند بایستد. درواقع حادثه برای کشتی‌ها معمولاً بسیار غم‌انگیز است؛ چون خدمه کشتی از قبل جریان برخورد را می‌دانند و شاهد آن هستند.
 
فاصله ۶ تا ۱۰ کیلومتر به‌اصطلاح وضعیت اکشن به‌حساب می‌آید و خدمه می‌فهمند که برخورد حتمی است. در این زمان هنر کاپیتان یا افسر کشتی است که برخورد را طوری طراحی کند که کمترین خسارت به وجود آید. به همین خاطر قبل از عبور از نقطه یا فاصله ممنوعه یا خطر باید از حادثه جلوگیری شود، در غیر این صورت تنها کاری که از دست کاپیتان کشتی برمی‌آید، تلاش برای کاهش شدت حادثه است. کاپیتان محمدرضا عسکری که سابقه 15 سال دریانوردی و کاپیتانی کشتی‌های اقیانوس‌پیما را در کارنامه دارد در این رابطه می‌گوید: در این حادثه کشتی چینی با زدن سر کشتی برای خود بهترین حالت را به وجود آورد و متأسفانه به بدترین جای نفت‌کش ایرانی برخورد کرد.

منبع: همشهری

چهارشنبه ۲۷ دی ۱۳۹۶ ساعت ۰۱:۲۲