قیمت گذاری نفت خام چگونه است؟

ميزنفت/ دهه 80 میلادی را باید دهه‌ای دانست که قیمت گذاری بر نفت خام دچار تحولی جدی شد و بازارها نقش اصلی را ایفا کردند. در این گزارش به معرفی بازارها به شکل خلاثه شده خواهیم پرداخت.

*قیمت گذاری نفت قبل از 1980
1-  قیمت های مبتنی بر مذاکرات
در دهه‌های 50 و 60 شرکت های BP  و GULF نفت خام خود را بر اساس قراردادهای بلند مدت به شرکت‌های پالایشی می‌فروختند. قیمت‌ها بر اساس قدرت چانه زنی مشخص می‌شد.قیمت ها نیز تحت عنوان تجاری محرمانه٬ هیچ گاه افشا نمی‌شدند.

2-  قیمت های اعلامی
این روش بعد از جنگ جهانی دوم تا سال 1973 رایج شده بود. در این روش قیمت گذاری٬ تقاضا کنندگان و بویژه پالایشگران آمریکایی اعلام می‌کردند که نفت را به ایکس قیمت می‌خرند و این قیمت را روی ورودی پالایشگاه نصب می‌کردند. در این سیستم قیمت‌های اعلامی به منظور جلوگیری از پرداخت مالیات‌های بیشتر ثابت نگه داشته می‌شد.

3-  قیمت های با احتساب هزینه مالیات پرداختی
در این روش، قیمت به صورت تابعی از سهم دولت از قیمت‌ها و سهم شرکت های نفتی از هزینه‌ها اعلام می‌شد. مثلا در شرایط توافقی 50 – 50 بین دولت و شرکت‌ها، قیمت از 50 درصد قیمت‌های اعلامی و 50 درصد هزینه‌های شرکت تعیین می شد.

4-  قیمت های دولتی
از سال 1973 به بعد با توجه به ملی شدن صنعت نفت در کشورهای نفتی٬ این گونه قیمت گذاری رایج شد لذا دولت‌های نفتی یا باید خود را نفت می‌فروختند و یا فروش نفت را به شرکت‌های خارجی می‌سپردند. این روش به دلیل این که با دو روش دیگر همراه بود به ضرر کشورهای نفتی بود زیرا 3 قیمت برای یک نفت تعیین می‌شد لذا از سال 1975 به بعد این روش در دستور کار قرار گرفت.

5-  قیمت های مرجع
از سال 1974 ال 1985 دوره  رواج قیمت‌های مرجع در بازار نفت است اما با رشد کشورهای غیر اوپکی در صادرات نفت و رکود شدید اقتصادی در دهه 80 این سیستم شکست خورد. قیمت نفت اوپک به دلیل کاهش تقاضا و افزایش عرضه کاهش یافت تا سیستم نت بک در دستور کار قرار بگیرد.

6-  قیمت گذاری نت بک
یکی از بی دوام ترین و ضررده ترین شیوه های قیمت گذاری بود. این روش از اوائل سال 1986 آغاز شد و کمتر از یک سال دوام آورد؛ در این روش قیمت نفت خام بر اساس ارزش ناخالص فرآورده‌های استحصالی، هزینه‌های پالایشی و ارزش زمانی ناشی از دوره برداشت تا تحویل نفت خام تعیین می‌شد. در این روش تنها پالایشگران سود می‌کردند زیرا سود خود را تضمین شده می‌دیدند برعکس کشورهای نفتی که ضرر کننده اصلی بودند. این شیوه باعث شد قیمت نفت از 27 دلار به 13 دلار برسد.

*قیمت گذاری نفت پس از سال 1987
ژانویه سال 1987 اوپک سبد خود را همراه میزان سهمیه هر کشور و کنترل عرضه نفت معرفی کرد که موفق نبود. شرکت پمکس مکزیک برای اولین بار قیمت شناور را معرفی کرد و نت بک را کنار گذاشت. در حال حاضر 161 نوع نفت خام در دنیا معامله می شود که بر مبنای شاخص های چند نوع نفت خام قیمت گذاری می شوند.
1 نفت خام شاخص امریکا
نفت خام WTI   عمده ترین نفت خام خاص امریکا به شمار می‌رود. نفت شیرین و سبکی است که در آن سال‌ها یک میلیون و 360 هزار بشکه تولید می‌شد ولی امروزه کمتر از 300 هزار بشکه تولید می‌شود. هم اکنون حدود 15 میلیئن بشکه نفت در آمریکا با این شاخص قیمت گذاری می‌شوند.

2- نفت خام شاخص بازار اروپا
نفت خام برنت دریای شمال از جمله نفت‌های شیرین و سبک به شمار می رود. به دلیل تولید بالای برنت٬ نام این نوع نفت٬ برنت بود ولی امروز منظور از برنت، نفت برنت، فورتی، اکوفیسک و اوزبرگ است. تولید برنت هم اکنون کمتر از 200 هزار بشکه در روز است. در هر ماه میزان تولید از هر یک از نوع نفت خام اعلام می‌شود و بر اساس ترکیب سهمیه‌ای این نوع نفت، قیمت تعیین می شود. مجموع تولید این 4 نفت بیش از یک میلیون و 400 هزار بشکه در روز است. بیش از 50 میلیون بشکه در روز از نفت های صادراتی از مبادی مختلف به مقصدهای امریکا و اروپا بر اساس این نفت تعیین می‌شود.

3 نفت خام بازار آسیا
قیمت بیش از 12 میلیون بشکه  از انواع نفت‌های صادراتی منطقه خلیج فارس به بازارهای شرق آسیا برمبنای این شاخص انجام می شود. در دهه 80 نفت دوبی به دلیل برخورداری از سطح تولید مناسب و استقبال گسترده از ان به عنوان نفت خام پایه آسیا در نظر گرفته می‌شد. این نوع نفت برحلاف اروپا و آمریکا در زمره نفت‌های ترش طبقه بندی می‌شود چون نفت تولیدی در خاورمیانه بیشتر ترش است  با کاهش تولید نفت این کشور از 400 هزار بشکه به کمتر از 100 هزار بشکه در سال 1995 ٬ نفت خام عمان به آن اضافه شود تا این شاخص دچار تغییر نشود. با توجه به کیفیت بهتر این نفت فروش این نوع نفت غیر اقتصادی به نظر رسید لذا این نفت از ترکیب با نفت دوبی بیرون رفت  لذا نفت مرغوب دیگری شبیه نفت دوبی تحت قراردادهای نفت خام دوبی٬ شاخص قیمت گذاری قرار گرفت.

منبع: کتاب قیمت گذاری نفت خام
علیرضا کاملی

سه شنبه ۲ آبان ۱۳۹۶ ساعت ۱۱:۴۶