صادرات گاز در اغما

به گزارش ميزنفت٬ تداوم توسعه فازهای پارس جنوبی، میانگین برداشت روزانه گاز غنی کشور  در سال 95 را به 885 میلیون مترمکعب  رساند که قرار است تا پایان برنامه ششم توسعه، به حدود 1.2 میلیارد مترمکعب افزایش پیدا کند. افزایش تولید گاز کشور فرصت‌های مختلفی را در اختیار مسئولین وزارت کشور قرار داده است که یکی از آن‌ها صادرات گاز است. به گفته مسئولین، تا پایان برنامه ششم، میانگین صادرات روزانه گاز کشور از حدود 35 میلیون مترمکعب  فعلی به 350 میلیون مترمکعب  خواهد رسید. علاوه بر برخی از کشورهای منطقه ، کشورهای اروپایی و برخی کشورهای شرق آسیا نیز به‌عنوان گزینه‌هایی برای دریافت گاز ایران مطرح هستند. در ادامه وضعیت صادرات گاز به برخی کشورهای منطقه طی سال‌های گذشته مرور خواهد شد.
 
*پاکستان
پروژه انتقال گاز ایران به پاکستان (خط لوله آی‌پی) قرار بود تا پایان سال 2014 میلادی (دی‌ماه 93)، به سرانجام برسد . در این میان، ایران بخش عمده تعهدات خود را اجرا کرد، اما تعلل پاکستان در عمل به تعهداتش به بهانه تحریم ایران، موجب توقف پروژه شد. به گفته وزیر نفت پاکستان، حتی در دوران پسابرجام نیز همچنان تحریم‌های آمریکا مانع از اجرای این پروژه هستند.

پاکستان باید تا دسامبر 2014 خط لوله را در خاک خود احداث می‌کرد. بر
اساس قرارداد اگر پاکستان تا پایان سال 2015میلادی احداث خط لوله را در خاک خود عملیاتی نکند، باید 3 درصد از ارزش صادرات گاز صادراتی را به‌عنوان جریمه به ایران پرداخت کند . اما وزارت نفت از این ابزار برای تحت‌فشار قرار دادن پاکستان استفاده نکرده است؛ با این توصیفات به نظر می‌رسد که انگیزه‌ای برای اجرای این پروژه در وزارت نفت وجود ندارد.

 از سوی دیگر نزدیکی روابط اسلام‌آباد و دوحه، و عدم تأمین مالی پروژه ساخت خط لوله در پاکستان از سوی ایران موجب شد تا قطری‌ها در مهر 1395 قرارداد صادرات ال‌ان‌جی به پاکستان را امضا کنند.
 
*عراق
 وزارت نفت در دو قرارداد جداگانه، قرار است گاز ایران را به بغداد و بصره صادر کند. انتقال گاز ایران به نیروگاه‌های بغداد که قرار بود در بهار 94 محقق شود، به دلیل شرایط نامناسب امنیتی عراق، به تابستان 95 موکول شد. بر اساس این قرارداد، صادرات گاز ایران به عراق از هفت میلیون مترمکعب در روز آغاز می‌شود و پس از ٢١ ماه به سقف قرارداد خواهد رسید. صادرات گاز قرار بود در بهار 1394 صورت گیرد، اما به دلیل مشکل مالی جهت گشایش ال‌سی از سوی دولت عراق صادرات با تأخیر شروع شد  و درنهایت در خرداد 1396صادرات گاز به پایتخت عراق با حجم حدود هفت میلیون مترمکعب در روز آغاز گردید . قرارداد صادرات گاز ایران به بصره نیز در آبان ماه 94 به امضای طرفین رسید و وزیر نفت در مرداد 1396 اعلام کرد که صادرات گاز به بصره ظرف چند ماه آینده عملیاتی خواهد شد.

کشور عراق در حال حاضر با کمبود برق مواجه است و با گاز خریداری‌شده از ایران برق تولید می‌‌‌کند. لذا این امکان وجود داشت که به‌جای گاز، برق به‌عنوان محصولی با ارزشِ افزوده‌ی بالاتر به عراق صادر می‌شد که این امر به دلیل اختلاف میان دو وزارتخانه‌ی نفت و نیرو صورت نگرفته است.
 
*ترکیه
 ایران در سال 1996 میلادی (1374 شمسی) با ترکیه قراردادی امضاء کرد تا به مدت ۲۵ سال، سالانه ۱۰ میلیارد مترمکعب گاز به ترکیه گاز بفروشد. این قرارداد از سال 2001 میلادی (1380شمسی) عملیاتی گردید.

سال 2009 میلادی (1387 شمسی)، ایران از ترکیه به دلیل ناتوانی در تحویل گاز شکایت کرد  و این کشور که نتوانسته بود گاز مورد تعهد خود را از ایران تحویل بگیرد به پرداخت 600 میلیون دلار جریمه محکوم شد . بعد از روی کار آمدن دولت یازدهم، ترکیه در مجامع بین‌المللی طرح دعوی کرد و طی آن دولت ایران در آبان 1395، به پرداخت جریمه‌ی 1875میلیون دلاری  و تخفیف ۱۳.۵ درصدی گاز تا پایان قرارداد محکوم گردید . لازم است ذکر شود ترکیه بابت گران‌فروشی در سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۵ درخواست گاز کرده است و ایران باید به ازای جریمه به مدت حداقل ۱۴ ماه گاز رایگان به ترکیه صادر کند.

زاکانی، نماینده‌ی سابق مجلس و جلیلی، عضو شورای عالی امنیت ملی ادعا کرده‌اند که محکومیت ایران در این دادگاه به دلیل قرارداد کرسنت است. ادله‌ی آنان این است که چون قرارداد کرسنت در زمان وزارت نفت در دولت هشتم منعقد گردید، گاز با قیمت ارزان به شرکت کرسنت فروخته‌ شد و دولت ترکیه با استناد به آن قرارداد ایران را محکوم کرد.

اما وزارت نفت ادعا دارد که این موضوع درواقع اصلاح قیمت است که در قراردادها طبیعی است اما ایران به دلیل این‌که قیمت گازی که به ترکیه صادر می‌کند از قیمت گاز صادره شده از روسیه به ترکیه بالاتر است مشمول جریمه‌شد و ربطی به کرسنت ندارد . 
 
*امارات
 بهار 94، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در صحن علنی مجلس شورای اسلامی، از محکومیت ایران به پرداخت جریمه 85/13 میلیارد دلاری در دادگاه لاهه در خصوص پرونده کرسنت خبر داد . در همین رابطه، اخباری مبنی بر مذاکره مقامات ایرانی با مسئولین شرکت اماراتی کرسنت از سوی طرفین منتشر شد، که از جزئیات آن، اطلاع دقیقی در دست نیست. وزیر نفت در بهمن‌ماه 94 ، بابیان اینکه خسارت این پرونده برای ایران کمتر از 500 میلیون دلار است، قول مصاحبه با رسانه‌های موافق و مخالف را داد که عملی نشد.

همچنین ترکان معاون رئیس‌جمهور، اسفند 95 در رسانه ملی (برنامه دست خط)، با تأیید نادرستی قرارداد کرسنت اعلام کرد که باید با همان شرایط ظالمانه اجرا شود.

در اواخر سال 95 برخی از رسانه‌ها مدعی شدند که ایران در دادگاه کرسنت محکوم‌شده است اما وزارت نفت این ادعا رد کرد و مدعی شد که دادگاه هنوز در حال بررسی پرونده کرسنت است. بهمن 1395 مدیرعامل شرکت ملی نفت اعلام کرد که دو هفته پیش به شرکت کرسنت درخواست رسمی دادیم که آماده تحویل گاز به آن‌ها هستیم و آن‌ها در حال بررسی این مسئله هستند . همچنین وزیر نفت در مصاحبه‌ای با روزنامه‌ی ایران در مرداد 1395 از آمادگی ایران باری اجرای قرارداد کرسنت سخن گفت و اعلام نمود که دادگاه ازنظر بخش خسارت در حال جریان است و ایران تاکنون جریمه نشده است .

*عمان
 تفاهم‌نامه انتقال گاز ایران به عمان در اسفندماه 92 به امضای طرفین رسید و به‌موجب آن قرار است روزانه 28 میلیون مترمکعب گاز  به عمان صادر شود. فاز مطالعاتی صادرات گاز به عمان در شهریورماه 94 آغاز شد و در بهمن‌ماه 95 چارچوب توافق برای ادامه فعالیت‎های پروژه میان دو کشور امضا گردید . طبق گفته‌ی مسئولین وزارت نفت پروژه احداث خط لوله صادرات گاز ایران به عمان تا سال 99 تکمیل خواهد شد .
 
*ارمنستان
 مذاکره برای افزایش صادرت گاز ایران به ارمنستان در مهرماه 94 کلید خورد. بر این اساس، صادرات گاز ایران به این کشور به حدود 3 میلیون مترمکعب در روز  خواهد رسید. در حال حاضر، روزانه 1 میلیون مترمکعب گاز ایران در قالب تهاتر با برق به ارمنستان صادر می‌شود؛ قابل‌تأمل آنکه خط لوله گاز ایران به ارمنستان ظرفیت صادرات بیش از 6 میلیون مترمکعب در روز را دارد.
 
*شرق آسیا
یکی از برنامه‌های وزارت نفت، صادرات گاز طبیعی مایع‌ (LNG) عنوان شد که در سال 1395 در این راستا، مذاکراتی با برخی از کشورهای شرق آسیا  صورت گرفت. در میان طرح‌های ال‌ان‌جی کشور، تنها پروژه ایران‌ال‌ان‌جی ، آن‌هم با سرعت اندکی به‌پیش می‌رود.
 
منبع: مرکز رصد کنکاش
 

يکشنبه ۱۹ شهريور ۱۳۹۶ ساعت ۱۱:۴۸