ميزنفت/ گذار دنیای ما از خودروهای بنزینی به خودروهای برقی با وجود موانع و چالشهای کوتاه مدت، دستاوردهای بزرگی برای صنعت خودروسازی به ارمغان خواهد آورد. به هر حال، ظاهر کنونی خودروهای برقی با تصور شکل گرفته در اذهان ما از یک خودرو که دارای پیشرانه درون سوز بوده و با بنزین حرکت میکند، متفاوت است. اما این خودروهای پاک با سرعتی اعجاب آور در حال افزایش سهم بازار خود هستند.
با بهبود فناوریهای طراحی و تولید این خودروهای دوستدار محیط زیست همراه با سختگیرانهتر شدن مقررات انتشار گازهای آلاینده انتشار یافته از خودروهای بنزینی، این خودروهای محبوب، سهم بازار اندک خود در یک دهه گذشته را به سهم بازاری قابل توجه تبدیل کردهاند.
یک قرن پس از وابستگی همه جانبه صنعت خودرو به سوختهای کثیف فسیلی، راه تغییر سوخت خودروها از بنزین به برق، چالشهای مختلفی برای صنعت خودروسازی به همراه دارد.
زمان تغییر فرا رسیده و از هر 100 خودروی فروخته شده در دنیا، 1 خودرو با پیشرانه برقی حرکت میکند. اما سهم خودروهای برقی از کل خودروهای در حال حرکت در جاده ها، کمتر از یک درصد است. بیشتر کارشناسان اعلام کردهاند در سال 2025 میلادی، سهم خودروهای برقی از کل خودروهای دنیا به 4 درصد میرسد و بخش گستردهای از این تغییر در گروی اجرای سرمایه گذاری غولهای صنعت خودرو در بخش طراحی و تولید خودروهای برقی خواهد بود.
بانک مورگان استنلی در گزارشی اعلام کرده در سال 2025 میلادی، تعداد خودروهای برقی فروش رفته به 7 میلیون خودرو افزایش مییابد. بدین ترتیب 7 درصد خودروهای در حال حرکت در جاده ها با انرژی برق حرکت میکنند. از سوی دیگر، بانک اگزان بی ان پی باریباس پیش بینی کرده سهم این خودروها در سال 2025 میلادی از مرز 11 درصد فراتر خواهد رفت. در نمودار (1)، هزینه باتری و سهم خودروهای برقی از ناوگان حمل و نقل دنیا در افق سال 2030 میلادی نشان داده شده است.
نمودار (1). هزینه باتری و سهم خودروهای برقی از ناوگان حمل و نقل دنیا در افق سال 2030 میلادی
اما با تلاش خودروسازها برای استفاده بیشتر از باتری، امکان افزایش این نرخ وجود دارد. مثلا مدیران شرکت فورد همچنان با خوش بینی به این عضو جدید صنعت خودرو مینگرند.
آنان اعلام کردهاند در 15 سال آینده، تعداد مدلهای خودروهای برقی عرضه شده در بازار بیش از مدلهای خودروهای بنزینی خواهد بود.
در پنج سال فرارو، تعداد خودروهای برقی عرضه شده شرکت فورد به بازار 13 مدل خواهد بود. چند خودروساز دیگر نیز برنامههای چشمگیری اجرا خواهند کرد.
فولکس واگن، بزرگترین خودروساز دنیا در سال گذشته اعلام کرده که تولید انبوه خودروی بلیتز را در سال 2020 میلادی آغاز میکند. همچنین آنها در افق سال 2025 میلادی، 30 مدل مختلف خودروی برقی روانه بازار میکنند. این غول صنعت خودرو در نظر دارد تا در سال 2025 میلادی، 25 درصد فروش خود را به خودروهای برقی اختصاص دهد.
دایملر، یکی دیگر از خودروسازان آلمانی نیز در ماههای اخیر از اختصاص 20 درصد تعداد خودروهای تولیدی خود به خودروهای دارای پیشرانه باتری در یک دهه فرارو خبر داده است.
کارشناسان دو دلیل مهم این تغییر را افزایش هزینههای انطباق با مقررات انتشار گازهای آلاینده و کاهش هزینه باتری ها میدانند. خودروهای برقی فاقد پیشرانه بنزینی، هیچ آلودگی ای ایجاد نمیکنند و خودروهای هیبریدی، آلودگی بسیار کمتری نسبت به خودروهای بنزینی تولید و منتشر میکنند. فراموش نکنید که انطباق با مقررات سختگیرانه اتحادیه اروپا، یکی از دلایل توسعه این ناوگان سبز به شمار میرود. هرچند قیمت نهایی این خودروها، همچنان بیش از خودروهای کنونی است.
*نروژ؛ الگوی توسعه خودروهای برقی
در این میان، در قاره سبز، نروژ یک کشور پیشرو در بخش استفاده از خودروهای برقی است. در سال گذشته، 29 درصد خودروهای فروش رفته در این کشور، برقی بوده است. در دسامبر سال گذشته، صدهزارمین خودرو برقی در این کشور فروخته شد. در دهه 1990 میلادی، معافیتهای مالیاتی برای دارندگان این خودروها اجرایی شد. اما در 5 سال اخیر، شاهد رشد خرید این خودروها به ویژه با بهبود کارایی باتریهای آنها بودیم.
این کشور پنج میلیون نفری، پیشروترین کشور دنیا در حوزه استفاده از خودروهای برقی محسوب میشود. تعداد خودروهای برقی نروژی ها در سال 2020 میلادی از مرز 400 هزار دستگاه فراتر میرود. در آن سال 70درصد خودروهای فروخته شده در این کشور، پاک خواهد بود. با افزایش دامنه پیمایش و کاهش قیمت این خودروها، سرعت رشد تقاضا نیز افزایش مییابد.
نروژیها معتقدند از سال 2025 میلادی، عرضه خودروهای دارای سوخت فسیلی در کشورشان متوقف میشود. هرچند هم اکنون تنها 5 درصد خودروهای این کشور با انرژی الکتریسیته حرکت میکنند.
در نروژ رانندگان خودروهای برقی از پرداخت عوارض بزرگراهی و پارکومترها معاف هستند. انتقال آنها به جزیره ها توسط شناورها آزاد است و میتوانند از خط ویژه تردد اتوبوسها، حرکت کنند.
گام بعدی دولتمردان نروژی، تکمیل شبکه شارژ باتریها خواهد بود. چند شرکت، پروژه ساخت مراکز شارژ سریع باتری را در شهرها و جاده های نروژ همراه با دریافت قیمت مناسب دنبال میکنند. در فروشگاههای زنجیره ای نظیر ایکیا نیز، این مراکز شارژ ایجاد شده است. در جاده های برون شهری در هر 50 کیلومتر، یک ایستگاه شارژ ساخته شده است. و دولت از ایجاد و بهره برداری این جایگاهها، حمایت یارانه ای میکند.
*ورود به عصر خودروهای پاک
در سالهای اخیر، صنعت خودروسازی نوآوری های چشمگیری برای بهبود کارایی این خودروها ارائه کرده است و این مسیر همچنان ادامه خواهد یافت.
البته خودروهای بنزینی نیز به سرعت در مسیر کاهش انتشار حجم گازهای آلاینده حرکت میکنند. بهبود کیفیت گازوییلها در کشورهای اروپایی و شمال آمریکا و بسیاری از کشورهای آسیایی، دستاوردهای قابل توجهی در بخش کاهش تولید اکسیدهای نیتروژن به ارمغان آورده است.
همچنین اتحادیه اروپا در بخش کاهش دی اکسید کربن، میزان مجاز کنونی انتشار این گاز گلخانه ای را از 130 گرم در هر کیلومتر کنونی به 68 گرم در سال 2025 میلادی کاهش داده است.
در سایر مناطق دنیا نیز قوانین حامی کاهش انتشار گازهای گلخانه ای، اجرایی شده است. مثلا در چین، سال گذشته بیش از 400 هزار خودروی برقی فروخته شده است. بدین ترتیب این کشور در حال توسعه، به بزرگترین بازار این خودروهای دوست داشتنی تبدیل شده است.
دولت چین برای کاهش چتر آلودگی کنونی قابل مشاهده بر فراز شهرهای بزرگ، اعلام کرده در سال 2018 میلادی باید 8 درصد تعداد خودروهای فروخته شده در این کشور، برقی و یا هیبریدی باشند.
حتی با به قدرت رسیدن دونالد ترامپ، امکان تغییر در مقررات محدودکننده انتشار گازهای آلاینده خودروها در ایالات متحده وجود ندارد. در ایالت کالیفرنیا که از هر 8 خودروی در حال حرکت در ایالات متحده، یک خودرو به این ایالت تعلق دارد، مقررات سختگیرانه تری برای انتشار گازهای آلاینده نسبت به مقررات ملی اجرایی شده است. 7 ایالت دیگر نیز به جمع اجراکنندگان مقررات کالیفرنیاییها پیوستهاند و آمریکاییها امیدوارند تعداد خودروهای برقی آنها در سال 2025 میلادی از مرز 3/3 میلیون خودرو عبور کند.
*حرکت به سوی جلو
فناوری از تاثیری مشابه سیاست برخوردار است. خودروهایی که خودروسازان در مسیر حفظ محیط زیست وادار به تولید آنها شدهاند، باید با درآمدهای مصرف کنندگان منطبق باشند. خودروهای برقی سال ها پیش، خودروی دوم افراد ثروتمند و حامیان سرسخت محیط زیست بودند و آنان با پیمایش کم و مدت زمان زیاد مورد نیاز برای شارژ باتریها کنار آمده بودند.
کاهش پرشتاب هزینه باتری ها باعث شده تا در اوائل دهه 2020 میلادی، هزینههای مالکیت و راندن یک خودروی برقی با یک خودروی بنزینی برابر شود. در آن دوره، نیازی به پرداخت یارانههای دولتی نخواهد بود. باتریهای کاراتر کنونی در زمان کمتری شارژ و پیمایش بیشتری دارند. با کاهش هزینه تمام شده باتریها و بهبود عملکرد آنها، با روند کنونی قیمت یک خودرو با پیمایش 300 مایل پس از هر بار شارژ، در اوایل دهه آینده به 30 هزار دلار کاهش مییابد.
براساس گزارش بانک اگزان بی ان پی باریباس، دستاوردهای فناوری نیز باعث شده شارژ باتریها در چند دقیقه و نه چند ساعت انجام شود.
اما فقدان زیرساختهای شارژ باتری این خودروها، همچنان یکی از موانع فراروی خریداران محسوب میشود. اما نشانههای بهبود امیدوارکننده است. در اکثر کشورهای ثروتمند، دولتها، خودروسازان و شرکتهای بخش خصوصی علاقمند به سرمایه گذاری در توسعه این بخش هستند.
در ایالات متحده، تعداد جایگاه های شارژ باتری خودروها در سال 2016 میلادی با رشد 25 درصدی به 40 هزار جایگاه افزایش یافته است. حتی شرکت های توتال و شل در نظر دارند تا در جایگاههای عرضه بنزین خود در خاک اروپا، تجهیزات شارژ باتری را نصب کنند.
به نظر میرسد در شرایط کنونی، خودروهای برقی، همچنان کسب و کار سودآوری برای خودروسازان نیست و باتریها، مهمترین چالش حال حاضر آنان به شمار میرود. خودروی بولت شرکت شورولت که در اواخر سال گذشته به بازار عرضه شد، با احتساب یارانه های پرداختی از قیمتی کمتر از 30 هزار دلار برخوردار بوده و با هر بار شارژ ۲۳۸ مایل میپیماید. خودروی مدل تری شرکت تسلا نیز به عنوان یک رقیب قدرتمند در سال جاری روانه بازار میشود. در همین حال، شرکت رنو-نیسان به عنوان بزرگترین سازنده خودروهای برقی اعلام کرده در بخش ساخت خودروهای برقی با زیان روبرو شده است.
پژوهش و فناوری در این بخش پرهزینه بوده و به عنوان مثال، شرکت دایملر اعلام کرده تا سال 2025 میلادی در مجموع 10 میلیارد پوند در بخش تولید انواع خودروهای برقی سرمایه گذاری میکند. تغییر ساختارهای تولید نیز پرهزینه بوده و پس از یک قرن ساخت کارخانههای تولید، آموزش کارکنان و ایجاد زنجیره تامین براساس موتورهای درون سوز، صنعت خودروسازی در آستانه عصری نوین قرار دارد. در سناریوی ارائه شده موسسه مورگان استنلی یادآوری شده شرکت فولکس واگن در سال های 2025 تا 2028 میلادی و در دوره گذار به تولید خودروهای برقی، با زیان مالی روبرو میشود.
البته تعدادی از خودروسازان در مقایسه با رقبا از موقعیت بهتری برخوردارند. دو شرکت دایملر و بی ام دبلیو از سودآوری تولید خودروهای برقی خود خبر دادهاند اما همچنان تا عرضه خودروهای ارزان، راهی طولانی باقی مانده است.
در این شرایط، تعدادی از خودروسازان نظیر پژو و سیتروئن، تاکنون گامهای قابل توجهی در مسیر تولید خودروهای برقی برنداشتهاند. هرچند تداوم رکود اقتصاد دنیا و سودآوری اندک آنها در ایجاد این شرایط تاثیرگذار بوده است.
زمان سودآوری تولید خودروهای برقی سرانجام فرا خواهد رسید. کاهش هزینه و بهبود کارایی باتریها در این سودآوری، نقشی کلیدی ایفا میکند. البته مزایای این خودروها نیز قابل توجه هستند: از لحاظ مکانیکی این خودروها ساده تر هستند، از تجهیزات کمتری برخوردارند و فرآیند تولید کم هزینهتری دارند.
گذار به صنعت تولید خودروهای برقی منوط به عبور از یک دوره پرهزینه با سودآوری اندک است و رقابت خودروهای برقی با خودروهای بنزینی، دشوار و پرهزینه خواهد بود. اما قرن بیست و یکم به ویژه نیمه دوم آن با خودروهای برقی کارا، پاک و دوست داشتنی، پیوند خورده است.
منبع: هفته نامه Economist
مترجم: محسن داوری