رویا پردازی در تجارت گازی
سنگ بزرگ زنگنه برای صادرات گاز
نگاهی به برنامه‌های بیژن نامدار زنگنه در حوزه تجارت گاز نشان می‌دهد بیش از آنکه این برنامه مبتنی بر واقعیات و مبانی روشن باشد٬ از آمال و آرزوها پیروی می‌کند و سنگی است که نشانه نزدن را تداعی می‌کند.
به گزارش ميزنفت٬ در یکی از بندهای مهم برنامه وزیر نفت برای ادامه کار در دولت دوازدهم٬ صادرات گاز مورد توجه جدی قرار گرفته و عنوان شده است قرار است میزان صادرات گاز به میزان 70 میلیارد مترمکعب در سال افزایش یابد. طبق برنامه وزیر نفت 52 میلیارد مترمکعب از صادرات گاز از طریق خط لوله و به کشورهای همسایه انجام خواهد شد و 18 میلیارد مترمکعب هم از طریق صادرات ال ان جی.
این رقم در حالی از سوی زنگنه مطرح می‌شود که وی پیشتر در مرداد 93 ور در یکی از جلسات مجلس رقم دیگری اعلام کرده بود. زنگنه در تشریح سیاست‌های وزارت نفت در حوزه اقتصاد مقاومتی گفته بود: افق در نظر گرفته شده برای صادرات گاز تا سال 1400 حدود 80 میلیارد متر مکعب به ترکیه، اروپا، عراق، پاکستان و کشورهای جنوب خلیج فارس است.
اینکه میزان صادرات گاز ایران به 70 یا 80 میلیارد مترمکعب در سال 1400 برسد بدون تردید شدنی است زیرا هم اکنون میزان صادرات گاز ایران در سال حدود 10 میلیارد مترمکعب است و مشخص نیست بر اساس چه برنامه و بازارسنجی چنین رقمی اعلام شده است.
*روند صادرات گاز
اصول صادرات گاز بین کشورهای صادرکننده و ودارد کنده به این شکل است که درابتدا کشورها با یکدیگر مذاکره کرده و در نهایت به فرمول نهایی می‌رسند. تجربیات جهانی نشان می‌دهد این مذاکرات حداقل به 3 سال زمان نیاز دارد همانطور که در قراردادهای گازی ایران مانند پاکستان، کرسنت، ترکیه و عراق چنین روندی طی شده است یا به عنوان نمونه‌ای دیگر، مذاکرات برای صادرات گاز به عمان بیش از 20 سال به طول انجامیده است.
پس از امضای قرارداد زمانی برای احداث خط لوله و تاسیسات درنظر گرفته می‌شود و اصولا از 4 سال بعد – بسته به طول خط لوله – تزریق گاز به خط لوله انجام می‌پذیرد. بنابراین اگر قرار باشد قراردادهای جدید با دیگر همسایگان کشورمان منعقد شده و صادرات گاز انجام پذیرد حداقل به 7 سال زمان نیاز است.
*صادرات گاز خطوط لوله
یکی از تاکیدات مهم دولت یازدهم در حوزه صادرات گاز٬ استفاده از خط لوله است. بر این اساس وزارت نفت بازارهای هدفی همچون پاکستان٬ ترکیه٬ اروپا، عراق و کشورهای حوزه خلیج فارس را برای صادرات گاز از طریق خط لوله انتخاب کرده است. درباره پاکستان بدون تردید تا 4 سال آینده امکان صادرات یک مترمکعب گاز طبیعی هم وجود ندارد. متوقف کردن عملیات ساخت خط لوله در سال 92 از سوی ایران و عدم پرداخت وام 500 میلیون دلاری به این کشور موجب شد تا اسلام آباد با قدرت بیشتری به واردات گاز مایع از قطر روی بیاورد. وزارت نفت در حالی این اشتباه بزرگ را مرتکب شد که قطری‌ها با تمام توان جای ایران را در بازار پاکستان پر کردند ضمن اینکه امیدواری پاکستان به خط لوله تاپی بیشتر از خط لوله صلح است.
قرارداد صادرات گاز ایران به پاکستان، حدود 22 میلیون متر مکعب را هدف گرفته است که با توجه به باقی ماندن حدود 400 کیلومتر خط لوله در ایران و کندی وزارت نفت در تکمیل این خط لوله، بطور قطع نمی‌توان به صادرات گاز به این کشور در دولت دوازدهم امید داشت.
درباره صادرات گاز به بغداد هم سقف صادرات گاز 35 میلیون متر مکعب در روز است که این میزان از 7 میلیون متر مکعب آغاز شده و در نهایت به 35 میلیون متر مکعب خواهد رسید که در صورت تحقق این هدف تا 3 سال آینده، ایران می‌تواند سالانه 12 میلیارد مترمکعب گاز به عراق صادر کند. این رقم در بالاترین سطح ممکن است که تجربه ترکیه نشان داده است چنین رقمی قابل تحقق نیست.
در حوزه جنوب و کشورهای خلیج فارس هم رسما هیج مشتری جز کرسنت و عمان وجود ندارد. کرسنت که اعلام کرده علاقه‌ای به واردات گاز ندارد و کار صادرات گاز به عمان هم هنوز در مراحل مطالعات خود به سر می‌برد و آغاز صادرات گاز به این کشور بطور حتم به عمر دولت دوازدهم نخواهد کشید. با وجود اینکه هنوز قرارداد رسمی میان دو طرف امضا نشده است اما از آغاز صادرات از سال آینده به میزان 10 میلیون متر مکعب در روز گفته می‌شود.
اما در اروپا؛ بنا به گفته خود مسئولان وزارت نفت، صادرات گاز به اروپا هم به هیچ عنوان صرفه اقتصادی ندارد ضمن آنکه اگر اراده‌ای برای صادرات گاز به قاره سبز وجود داشته باشد و سنک اندازی‌هایی در این مسیر وجود نداشته باشد٬ حداقل به 5 سال زمان برای ساخت ادامه خط لوله نهم از دهکلان تا مرز بازرگان و ایستگاه‌های گازی نیاز است که وقتی شرایط را کنار هم قرار دهیم متوجه خواهیم شد که صادرات گاز به اروپا در حد یک وعده گازی و رویاست.
محتمل ترین راهکار برای افزایش حجم صادرات گاز کشور، افزایش 6 میلیون متر مکعبی تجارت گاز با ترکیه است.خط لوله صادراتی به ترکیه در بالاترین ظرفیت عملیاتی خود توانسته روزانه 30 میلیون متر مکعب گاز منتقل کند ولی توانایی انتقال 36 میلیون مترمکعب گاز را داراست. ترکیه و ایران حدود 7 سال است که برای افزایش صادرات گاز به همین میزان ( 6 میلیون مترمکعب در روز) به مذاکره پرداخته‌اند که این مذاکرات به دلیل قیمت و فرمول به بن بست کشیده شده است.
حتی اگر توافق قیمتی حاصل شود میزان صادرات گاز ایران به ترکیه به 12 میلیارد مترمکعب در روز خواهد رسید. در صورتی که قرار باشد میزان صادرات گاز به ترکیه افزایش بیشتری از این میزان داشته باشد، باید خط لوله جدیدی برای این هدف احداث شود که همین خط لوله حداقل به 5 سال زمان از مرحله مطالعاتی تا مرحله تزرق گاز نیاز دارد.
*ال ان جی
صادرات از طریق ال ان جی هم برنامه دیگر وزارت نفت برای صادرات گاز است. تنها پروژه‌ای که می‌شود روی صادرات ال ان جی حساب باز کرد پروژه ایران ال ان جی است که با هزینه 2 میلیارد دلاری به حال خود رها شده است. این پروژه از سال 92 تا به امروز هیچ تحرکی نداشته و بیشتر تجهیزات آن زیر آفتاب تیز جنوب پوسیده و از بین رفته است. اینکه چگونه قرار است این تاسیسات و پروژه طی 4 سال به بهره برداری کامل رسیده و گاز ایران را صادر کند موجب شگفتی کارشناسان شده است.
آنچه که وزیر نفت در برنامه خود روایت کرده است شبیه همن برنامه‌ای است که سال 93 ارائه داده است. هرچند صادرات گاز به عراق که قرار بود سال 92 آغاز شود سال 96 آغاز شد ولی روند فعلی نشان می‌دهد خبری از افزایش صادرات گاز طی سال‌های آتی نخواهد بود چه رسد به افزایش 7 برابری صادرات گاز طی 4 سال!
ایران هم اکنون بیش از 800 میلیون متر مکعب در روز گاز تولید می‌کند و با وجود بهره مندی از چند قرارداد و چندتفاهم نامه و مذاکره، صادرات گازش کمتر از 30 میلیون متر مکعب در روز است. حال اینکه چگونه قرار است صادرات گاز به 70 میلیارد مترمکعب در طول 4 سال برسد، بهترین مصداقی است که می‌توان با اشاره به آن گفت سنگ بزرگ نشانه نزدن است.
این رقم در حالی از سوی زنگنه مطرح می‌شود که وی پیشتر در مرداد 93 ور در یکی از جلسات مجلس رقم دیگری اعلام کرده بود. زنگنه در تشریح سیاست‌های وزارت نفت در حوزه اقتصاد مقاومتی گفته بود: افق در نظر گرفته شده برای صادرات گاز تا سال 1400 حدود 80 میلیارد متر مکعب به ترکیه، اروپا، عراق، پاکستان و کشورهای جنوب خلیج فارس است.
اینکه میزان صادرات گاز ایران به 70 یا 80 میلیارد مترمکعب در سال 1400 برسد بدون تردید شدنی است زیرا هم اکنون میزان صادرات گاز ایران در سال حدود 10 میلیارد مترمکعب است و مشخص نیست بر اساس چه برنامه و بازارسنجی چنین رقمی اعلام شده است.
*روند صادرات گاز
اصول صادرات گاز بین کشورهای صادرکننده و ودارد کنده به این شکل است که درابتدا کشورها با یکدیگر مذاکره کرده و در نهایت به فرمول نهایی می‌رسند. تجربیات جهانی نشان می‌دهد این مذاکرات حداقل به 3 سال زمان نیاز دارد همانطور که در قراردادهای گازی ایران مانند پاکستان، کرسنت، ترکیه و عراق چنین روندی طی شده است یا به عنوان نمونه‌ای دیگر، مذاکرات برای صادرات گاز به عمان بیش از 20 سال به طول انجامیده است.
پس از امضای قرارداد زمانی برای احداث خط لوله و تاسیسات درنظر گرفته می‌شود و اصولا از 4 سال بعد – بسته به طول خط لوله – تزریق گاز به خط لوله انجام می‌پذیرد. بنابراین اگر قرار باشد قراردادهای جدید با دیگر همسایگان کشورمان منعقد شده و صادرات گاز انجام پذیرد حداقل به 7 سال زمان نیاز است.
*صادرات گاز خطوط لوله
یکی از تاکیدات مهم دولت یازدهم در حوزه صادرات گاز٬ استفاده از خط لوله است. بر این اساس وزارت نفت بازارهای هدفی همچون پاکستان٬ ترکیه٬ اروپا، عراق و کشورهای حوزه خلیج فارس را برای صادرات گاز از طریق خط لوله انتخاب کرده است. درباره پاکستان بدون تردید تا 4 سال آینده امکان صادرات یک مترمکعب گاز طبیعی هم وجود ندارد. متوقف کردن عملیات ساخت خط لوله در سال 92 از سوی ایران و عدم پرداخت وام 500 میلیون دلاری به این کشور موجب شد تا اسلام آباد با قدرت بیشتری به واردات گاز مایع از قطر روی بیاورد. وزارت نفت در حالی این اشتباه بزرگ را مرتکب شد که قطری‌ها با تمام توان جای ایران را در بازار پاکستان پر کردند ضمن اینکه امیدواری پاکستان به خط لوله تاپی بیشتر از خط لوله صلح است.
قرارداد صادرات گاز ایران به پاکستان، حدود 22 میلیون متر مکعب را هدف گرفته است که با توجه به باقی ماندن حدود 400 کیلومتر خط لوله در ایران و کندی وزارت نفت در تکمیل این خط لوله، بطور قطع نمی‌توان به صادرات گاز به این کشور در دولت دوازدهم امید داشت.
درباره صادرات گاز به بغداد هم سقف صادرات گاز 35 میلیون متر مکعب در روز است که این میزان از 7 میلیون متر مکعب آغاز شده و در نهایت به 35 میلیون متر مکعب خواهد رسید که در صورت تحقق این هدف تا 3 سال آینده، ایران می‌تواند سالانه 12 میلیارد مترمکعب گاز به عراق صادر کند. این رقم در بالاترین سطح ممکن است که تجربه ترکیه نشان داده است چنین رقمی قابل تحقق نیست.
در حوزه جنوب و کشورهای خلیج فارس هم رسما هیج مشتری جز کرسنت و عمان وجود ندارد. کرسنت که اعلام کرده علاقه‌ای به واردات گاز ندارد و کار صادرات گاز به عمان هم هنوز در مراحل مطالعات خود به سر می‌برد و آغاز صادرات گاز به این کشور بطور حتم به عمر دولت دوازدهم نخواهد کشید. با وجود اینکه هنوز قرارداد رسمی میان دو طرف امضا نشده است اما از آغاز صادرات از سال آینده به میزان 10 میلیون متر مکعب در روز گفته می‌شود.
اما در اروپا؛ بنا به گفته خود مسئولان وزارت نفت، صادرات گاز به اروپا هم به هیچ عنوان صرفه اقتصادی ندارد ضمن آنکه اگر اراده‌ای برای صادرات گاز به قاره سبز وجود داشته باشد و سنک اندازی‌هایی در این مسیر وجود نداشته باشد٬ حداقل به 5 سال زمان برای ساخت ادامه خط لوله نهم از دهکلان تا مرز بازرگان و ایستگاه‌های گازی نیاز است که وقتی شرایط را کنار هم قرار دهیم متوجه خواهیم شد که صادرات گاز به اروپا در حد یک وعده گازی و رویاست.
محتمل ترین راهکار برای افزایش حجم صادرات گاز کشور، افزایش 6 میلیون متر مکعبی تجارت گاز با ترکیه است.خط لوله صادراتی به ترکیه در بالاترین ظرفیت عملیاتی خود توانسته روزانه 30 میلیون متر مکعب گاز منتقل کند ولی توانایی انتقال 36 میلیون مترمکعب گاز را داراست. ترکیه و ایران حدود 7 سال است که برای افزایش صادرات گاز به همین میزان ( 6 میلیون مترمکعب در روز) به مذاکره پرداخته‌اند که این مذاکرات به دلیل قیمت و فرمول به بن بست کشیده شده است.
حتی اگر توافق قیمتی حاصل شود میزان صادرات گاز ایران به ترکیه به 12 میلیارد مترمکعب در روز خواهد رسید. در صورتی که قرار باشد میزان صادرات گاز به ترکیه افزایش بیشتری از این میزان داشته باشد، باید خط لوله جدیدی برای این هدف احداث شود که همین خط لوله حداقل به 5 سال زمان از مرحله مطالعاتی تا مرحله تزرق گاز نیاز دارد.
*ال ان جی
صادرات از طریق ال ان جی هم برنامه دیگر وزارت نفت برای صادرات گاز است. تنها پروژه‌ای که می‌شود روی صادرات ال ان جی حساب باز کرد پروژه ایران ال ان جی است که با هزینه 2 میلیارد دلاری به حال خود رها شده است. این پروژه از سال 92 تا به امروز هیچ تحرکی نداشته و بیشتر تجهیزات آن زیر آفتاب تیز جنوب پوسیده و از بین رفته است. اینکه چگونه قرار است این تاسیسات و پروژه طی 4 سال به بهره برداری کامل رسیده و گاز ایران را صادر کند موجب شگفتی کارشناسان شده است.
آنچه که وزیر نفت در برنامه خود روایت کرده است شبیه همن برنامه‌ای است که سال 93 ارائه داده است. هرچند صادرات گاز به عراق که قرار بود سال 92 آغاز شود سال 96 آغاز شد ولی روند فعلی نشان می‌دهد خبری از افزایش صادرات گاز طی سال‌های آتی نخواهد بود چه رسد به افزایش 7 برابری صادرات گاز طی 4 سال!
ایران هم اکنون بیش از 800 میلیون متر مکعب در روز گاز تولید می‌کند و با وجود بهره مندی از چند قرارداد و چندتفاهم نامه و مذاکره، صادرات گازش کمتر از 30 میلیون متر مکعب در روز است. حال اینکه چگونه قرار است صادرات گاز به 70 میلیارد مترمکعب در طول 4 سال برسد، بهترین مصداقی است که می‌توان با اشاره به آن گفت سنگ بزرگ نشانه نزدن است.
چهارشنبه ۲۵ مرداد ۱۳۹۶ ساعت ۱۰:۰۲
کد مطلب: 18641
