عربستان چگونه از گازهای همراه پول ساخت؟

به گزارش ميزنفت ، کشور عربستان با تولید حدود 10 میلیون بشکه در روز نفت خام، بزرگترین تولیدکننده نفت اوپک و یکی از بزرگترین تولیدکنندگان نفت جهان است ولی حجم گازهای همراه سوزانده شده در این کشور نسبتا پایین است به گونه ای که حتی به برخی دیگر از اعضای اوپک مانند ایران که تولید نفت به مراتب کمتری از عربستان دارند، به مراتب پایین تر است.

همانطور که در قسمت قبلی این یادداشت مطرح شد دلیل موفقیت عربستان در این زمینه، اجرای سیاست بازارسازی جهت استفاده از این گازها در صنایع بزرگ این کشور بود که با اجرای طرح MGS (سیستم اصلی گاز) محقق شد. در ادامه این یادداشت، اطلاعات بیشتری از این طرح ارائه می شود

اجرایی شدن طرح MGS با درخواست دولت

شرکت دولتی آرامکو عربستان (Aramco) در سال 1975 به درخواست دولت عربستان، طراحی، ساخت و اجرای یک سیستم برای جمع آوری و فرآورش و استفاده از گازهای همراه نفت این کشور را آغاز کرد. حجم سرمایه گذاری مورد نیاز برای اجرای طرح MGS حدود 12 میلیارد دلار بود که توسط همین شرکت تامین شد. 

این طرح شامل سیستم های جمع آوری گاز، واحدهای فرآورش گاز، واحدهای جداساز، تجهیزات ذخیره سازی، خطوط لوله انتقال و پایانه صادراتی مایعات گازی (NGL) بود. در واقع، MGS شبکه ای بود که وظیفه تامین سوخت برای تولید برق، شیرین سازی آب و تامین خوراک و سوخت برای مجتمع های پتروشیمی را بر عهده داشت. MGS یک عامل مهم در استراتژی صنعتی سازی عربستان بود زیرا گاز تولید شده در این طرح، خوراک و سوخت مورد نیاز صنعت پتروشیمی عربستان در جبیل (Jubail) و ینبع (Yanbu) را تامین می کرد و این صنعت، نقش مهمی در رشد اقتصادی این کشور داشت.

ظرفیت طرح MGS و استفاده کنندگان تولیدات آن

ابتدا قرار بود که ظرفیت طرح MGS (سیستم اصلی گاز) در فاز اول برابر 5.5 میلیارد فوت مکعب در روز (155 میلیون متر مکعب در روز) باشد (1) اما دولت عربستان در سال 1978 تصمیم گرفت که ظرفیت این طرح را به 3.5 میلیارد فوت مکعب در روز(2) کاهش دهد. فاز اول این طرح در سال 1982 به بهره برداری رسید و میزان تولیدات این طرح در سال 1983 برابر با 2 میلیارد فوت مکعب در روز گاز سبک (متان)، 0.37 میلیارد فوت مکعب در روز اتان، 315 هزار بشکه در روز NGL و 3700 تن در روز گوگرد بود.

با پایان اجرای فاز اول طرح MGS در سال 1982، سیستم اصلی گاز عربستان شامل 34 واحد جداسازی گاز-نفت (GOSP) در میادین نفتی شرقی عربستان شامل بری (Berri)، قوار (Ghawar)، ابقیق (Abqaiq) و Har-maliyah و واحدهای جداسازی NGL و پایانه های صادراتی آن در جمیعه (Juaymah) و راس تانهورا (Ras Tanura) در خلیج فارس و ینبع (Yanbu) در دریای سرخ وارد مدار تولید شد.

بخشی از متان به عنوان سوخت در صنایع (کارخانه های تولید سیمان، شیشه، کود شیمیایی، آهک و همچنین دو واحد بزرگ شیرین سازی آب) و تولیدکنندگان برق (هفت ایستگاه تولید برق و یک واحد تولید بخار) در استان شرقی عربستان استفاده می شد (3). اتان به عنوان خوراک و بخش دیگری از متان به عنوان خوراک و سوخت در مجتمع های پتروشیمی منطقه جبیل و ینبع (تولیدکنندگان متانول، آمونیاک، اوره و اتیلن) و سایر مجتمع های صنعتی این منطقه (پالایشگاه های نفت، کارخانه های تولید فولاد، ورق آهن و فولاد) استفاده می شدند و گاز مایع (پروپان و بوتان)، بنزین طبیعی و گوگرد هم صادر می شدند. اطلاعات مربوط به مجتمع های پتروشیمی زیرمجموعه شرکت سابیک عربستان در مناطق جبیل و ینبع که در دهه 1980 و با استفاده از خوراک گاز سبک (متان) و اتان تولیدی طرح MGS راه اندازی شده اند در جدول زیر آمده است:

جدول 1- مجتمع های پتروشیمی زیرمجموعه سابیک در دهه 1980 با استفاده از خوراک تولیدی در طرح MGS
توسعه ظرفیت طرح MGS

فاز دوم طرح MGS در سال 1984 به بهره برداری رسید و ظرفیت این طرح به 4.5 میلیارد فوت مکعب در روز افزایش یافت.
در سال 1996 برنامه پنج ساله ای برای توسعه طرح MGS آغاز شد. در اولین گام اجرای این برنامه در سال 1996، ظرفیت طرح MGS به 5.2 میلیارد فوت مکعب در روز رسید و میزان تولیدات این طرح به 3.2-3 میلیارد فوت مکعب در روز گاز سبک (متان)، 0.5 میلیارد فوت مکعب در روز اتان، یک میلیون بشکه در روز NGL و 4250 تن در روز گوگرد افزایش یافت. نهایتاً با پایان اجرای این برنامه توسعه در سال 2000، طرح MGS شامل 60 واحد جداسازی گاز-نفت، 4 واحد فرآورش و 2 واحد جداسازی NGL و 1170 کیلومتر خط لوله شرقی-غربی NGL گردید و ظرفیت این طرح نیز به 6 میلیارد فوت مکعب در روز رسید. میزان تولیدات طرح MGS در سال های 1996 تا 2000 در جدول زیر آمده است:

جدول 2- میزان تولیدات طرح MGS در سال های 1996 تا 2000
 
بخش اعظم (حدود 85 درصد) گاز جمع آوری شده در طرح MGS از میدان نفتی قوار (یکی از بزرگترین میادین نفتی جهان) می آید ولی تاسیسات افزایش فشار گاز صفانیا هم برای جمع آوری گاز سکوهای میادین صفانیا و زولوف راه اندازی شده است و حتی بخش اندکی از گاز تزریق شده به طرح MGS (حدود 0.5 میلیارد فوت مکعب در روز) را هم گازهای غیر همراه ذخایر خوف و کلاهک گازی میدان ابقیق تشکیل می دهند.

شبکه توزیع گاز سبک و NGL طرح MGS

تاسیسات بزرگ فرآورش گاز این طرح در بری (Berri)، شیدگرم (Shedgum)، عثمانیه (Uthmaniyah) و هاویه (Hawiyah) هستند. در سال 2003 هم پنجمین واحد فرآورش گاز طرح MGS در هراض (Haradh) به بهره برداری رسید و ظرفیت این طرح به 7.5 میلیارد فوت مکعب در روز رسید. در این تاسیسات گاز شیرین سازی شده و سایر ترکبیات آن (گوگرد، اتان و ترکیبات سنگین تر (NGL)) جداسازی می شود. گاز سبک (متان) در اختیار شبکه توزیع قرار می گیرد و از طریق یک شبکه خط لوله به استان شرقی ارسال می شود. شبکه توزیع گاز سبک در طرح MGS (Saudi Sales Gas System) در شکل زیر نشان داده شده است:
شکل 1- شبکه توزیع گاز سبک در طرح MGS

NGL ها هم از طریق خط لوله به تاسیسات جداسازی NGL در جمیعه و ینبع فرستاده می شود. در این تاسیسات اتان، پروپان، بوتان و بنزین طبیعی از یکدیگر تفکیک می شوند. اتان به عنوان خوراک پتروشیمی در جبیل و ینبع مصرف می شود ولی پروپان، بوتان و بنزین طبیعی عمدتاً صادر می شوند. گوگرد مایع نیز به بری منتقل شده و به صورت گوگرد دانه بندی شده از جبیل صادر می شود.
همانطور که در شبکه جداسازی و توزیع NGL در طرح MGS (Saudi NGL Fractional, Distribution) (شکل 2) نشان داده شده است، واحد بازیافت NGL ابقیق و واحد جداسازی راس تانهورا نیز به طرح MGS متصل شده اند.
شکل 2- شبکه جداسازی و توزیع NGL در طرح MGS

هرچند تقاضای داخلی برای گازمایع (LPG) بخاطر قیمت مناسب آن رو به افزایش است ولی صرفا 145 هزار بشکه در روز از 700 هزار بشکه در روز NGL تولیدی طرح MGS در داخل عربستان مصرف می شود و عربستان یکی از بزرگترین صادرکنندگان LPG دنیاست.

نقش طرح MGS در تامین برق و تامین خوراک صنعت پتروشیمی عربستان

میزان استفاده از گاز سبک تولیدی طرح MGS در سال 1985 حدود 0.4 میلیارد فوت مکعب در روز بود و در سال 2000 به حدود 1.1 میلیارد فوت مکعب در روز رسید و عملا تمامی سوخت مورد نیاز 12 توربین گاز استان شرقی و دو توربین تولید بخار در Gazlan و Qurayah به ظرفیت 7200 مگاوات از این طریق تامین می شود و تامین برق استان شرقی به صورت کامل وابسته به گاز سبک ارسالی از طرح MGS است.

در سال 1999هم شرکت آرامکو با هدف تامین سوخت مورد نیاز برای 3 ایستگاه تولید برق در منطقه مرکزی عربستان و از طریق تکمیل یک خط لوله جدید، طرح MGS را به ریاض هم گسترش داد.

متان و ترکیبات سنگین تر آن (اتان و NGL) بزرگترین و مهم ترین خوراک واحدهای پتروشیمی عربستان هستند به گونه ای که حدود 10 میلیون تن متان، اتان، بوتان و بنزین طبیعی تولیدی طرح MGS به عنوان خوراک طرح های پتروشیمی کشور عربستان و برای تولید محصولات پتروشیمی، کودهای شیمیایی و پلاستیک ها مصرف می شوند. در سال 2001، میزان مصرف گاز سبک (متان) در منطقه جبیل، 1 میلیارد فوت مکعب در روز و میزان مصرف اتان در منطقه ینبع، 0.35 میلیارد فوت مکعب در روز بود.

جمع بندی

ظرفیت طراحی MGS در سال 1982، 3.5 میلیارد فوت مکعب در روز بود و امروزه به 9 میلیارد فوت مکعب در روز رسیده است و 7 میلیارد فوت مکعب در روز از گاز مورد نیاز متقاضیان صنعتی عربستان بخصوص در صنایع پتروشیمی و برق را تامین می کند. کشور عربستان توانست با اجرای این طرح عظیم برای جمع آوری گازهای همراه نفت تولیدی، فرصت بزرگی برای توسعه صنایع بزرگ خود ایجاد کند.


منبع: عیار آنلاین


پی نوشت:
(1): هر یک میلیارد فوت مکعب معادل 28.3 میلیون متر مکعب است.

(2): با فرض تولید 8.5 میلیون بشکه نفت خام در روز توسط کشور عربستان

(3): این واحدها تولیدکننده کل برق مورد نیاز استان شرقی بودند.

منابع:

1-     Petrosyan K., What Are the Constraints on Associated Gas Utilization?, Petroleum Economics.

2-     Global Flaring Reduction Initiative, World Bank Group in Collaboration With the Government of Norway.

3-     SAUDI PETROCHEMICALS-1: Saudi Arabia to become major petrochemical hub by 2010, Oil & Gas Journal,  Volume 104, Issue 1, February 2006.

4-     The Keystone, Saudi Aramco World, November/December 1982.

5-     M. Aitani A., Big growth ahead seen for Saudi gas utilization, Oil & Gas Journal, Volume 100, Issue 30, July 2002.

6-    بیک علیزاده، بهروز، مجموعه گزارش کشوری انرژی عربستان سعودی، موسسه مطالعات بین المللی انرژی، 1385.

دوشنبه ۲۶ تير ۱۳۹۶ ساعت ۱۰:۲۱