گزارش مرکز پژوش‌های مجلس درباره صادرات گاز/4
آمریکا بدنبال جهانی سازی قیمت گاز
یکی از مهمترین دلایل ورود آمریکا به صادرات ال.ان.جی دنیا، کمک امنیتی-اقتصادی به متحدان استراتژیک خود است. این گزارش می‌نویسد: «چون در سیاست آمریکا نگاه به آسیا (و اروپا) به عنوان یک «محور سیاست خارجی» است، توانایی آمریکا برای افزایش امنیت انرژی و کاهش قیمت در این بازارها یک دارایی مهم اقتصادی و استراتژیک محسوب می‌شود».
عثرنفت/ پس از انتشار 3 گزارش از گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس درباره مقایسه صادرات گاز از طریق خط لوله و ال ان جی، بخش چهارم به بررسی این مهم از نظر ژئوپلتیک می‌پردازد. این گزارش در ادامه می‌آید:
به‌دلیل ماهیت راهبردی انرژی برای کشورها، تجارت انرژی همواره با مسائل سیاسی، امنیتی و ژئوپلتیک گره خورده است. این موضوع در مورد تجارت گاز طبیعی به دلیل ماهیت بازار این منبع انرژی، اهمیت بیشتری دارد. تجربیات فراوان تاریخی در مورد تأثیر تجارت گاز طبیعی بر روابط سیاسی کشورها و مناطق مختلف جهان، موید این مطلب است. بنابراین ضروری است علاوه‌بر مقایسه اقتصادی بین روش‌های صادرات گاز، ابعاد ژئوپلتیکی صادرات گاز به روش خط لوله یا ال.ان.جی نیز مورد تحلیل قرار گیرد تا تصمیم‌گیری بهتری در این مورد انجام شود. در تحلیل ژئوپلیتیکی روش‌های صادرات گاز برای ایران، ابتدا موضوع «جهانی شدن» بازار گاز و اثرات آن بر کشورهای طرف تقاضا و طرف عرضه بررسی می‌شود. در ادامه، با توجه به ضرورت‌های راهبردی اثرگذاری ایران بر «معادلات سیاسی منطقه»، نقش صادرات گاز به روش خط لوله در این مهم مورد تحلیل قرار می‌گیرد.
2-1. جهانی شدن بازار گاز
همانطور که گفته شد بازار گاز جهان به‌طور سنتی از بازارهای مجزای منطقه‌ای تشکیل شده است که هر منطقه دارای تأمین‌کنندگان و مصرف‌کنندگان مشخصی است. علت این موضوع به اقتصاد صادرات گاز بازمی‌گردد. از آنجا که هزینه انتقال گاز بین دو نقطه بسیار بالا است، کشورها همواره سعی کرده‌اند این منبع انرژی را در داخل تولید کنند و یا در صورت عدم توان تولید داخلی، آن را از کشورهای همجوار به‌وسیله خط لوله تأمین نمایند. در نهایت، این روند موجب شده است تا در نقاط مختلف دنیا بازارهای منطقه‌ای گاز شکل گیرد که عمدتاً متکی بر خطوط لوله هستند. درحال حاضر نیز عمده تجارت گاز جهان به وسیله خطوط لوله انجام می‌پذیرد. برخلاف گاز، نفت به‌دلیل هزینه حمل‌و‌نقل پایین بین کشورهای مختلف با فواصل جغرافیایی زیاد نیز تجارت می‌شده است. بنابراین بازار نفت به صورت «جهانی» و یکپارچه درآمده است.
بنابراین درحال حاضر برخلاف بازار «جهانی» شده نفت، بازار گاز دنیا، یک بازار نیمه انحصاری به‌ویژه در سمت عرضه است و معمولاً قدرت برتر در معاملات گاز بین کشورها، در اختیار کشورهای صادرکننده گاز است. مثال بارز این موضوع، صادرات گاز روسیه به اروپا است. با وجود تمایل اروپا برای متنوع‌سازی سبد تأمین گاز خود، به‌دلیل شرایط خاص بازار گاز و «منطقه‌ای» بودن آن، این قاره تاکنون نتوانسته به سیاست کاهش وابستگی خود به روسیه جامه عمل بپوشاند. در ادبیات تجارت گاز، استفاده از ابزار صادرات گاز به وسیله خط لوله در جهت مقاصد سیاسی کشورها تحت عنوان «سیاست خط لوله»[1] یاد می‌شود که امتیاز آن برای کشور صادرکننده گاز (به‌عنوان مثال روسیه)، فشار سیاسی و چانه‌زنی بر سر قیمت بالاتر است. درحال حاضر بررسی آمار تجارت گاز جهان و پیش‌بینی‌های آینده نشان می‌دهد حجم تجارت گاز به روش ال.ان.جی در حال افزایش است و بازار گاز جهان به سمت «جهانی شدن» پیش می‌رود. این موضوع در نمودار زیر نشان داده شده است.[2]
افزایش تجارت ال.ان.جی بازار فعلی گاز را از حالت «منطقه‌ای»[1] به حالت «جهانی»[2]؛ تبدیل می‌کند؛ چراکه برخلاف خط لوله، ال.ان.جی اصطلاحاً قابل تجارت[3] است و به‌وسیله آن می‌توان گاز را به نقاط مختلف جهان انتقال داد. جهانی شدن بازار گاز اثراتی را بر بازار گاز جهان در سمت عرضه و تقاضا خواهد داشت که در ادامه به آنها پرداخته می‌شود:
2-1-1. تأثیر جهانی شدن بازار گاز بر طرف تقاضا
کشورهای طرف تقاضای گاز، شامل اروپا و شرق و جنوب آسیا هستند که غالباً متحدان استراتژیک آمریکا نیز محسوب می‌شوند. در راهبردهای انرژی طرف تقاضا، همواره دو مسئله اصلی وجود داشته است: الف) «تأمین پایدار انرژی» ب) «قیمت پایین‌تر خرید انرژی». جهانی شدن بازار گاز باعث بهبود این دو مسئله برای کشورهای طرف تقاضا خواهد شد. این موضوع در نمودار نشان 12 داده شده است.[4]
الف) تأمین پایدار گاز و متنوع شدن سبد واردات گاز
کشورهای متقاضی انرژی برای اینکه بتوانند نیاز خود را به‌صورت پایدار و به دور از مسائل سیاسی- امنیتی تأمین نمایند، همواره به‌دنبال افزایش حجم انرژی مورد نیاز در بازار و همچنین متنوع کردن سبد وارداتی خود بوده‌اند؛ اما با وضعیت فعلی بازار گاز، امکان چنین امری برای این کشورها وجود ندارد. جهانی شدن بازار گاز از طریق افزایش تجارت ال.ان.جی باعث می‌شود عرضه قابل دسترس گاز برای کشورهای طرف تقاضا افزایش یابد. بنابراین این کشورها می‌توانند مبادی وارداتی گاز خود را متنوع و تأمین گاز خود را پایدار کنند. در این شرایط طبیعی است که کشورهای طرف تقاضا به شدت از «جهانی» شدن بازار گاز و قابل تجارت شدن این محصول استقبال کنند.
ب) کاهش قیمت گاز وارداتی
در حالت کلی هرچه گزینه‌های دسترسی یک کشور طرف تقاضا به یک حامل انرژی بیشتر باشد و بتواند این حامل انرژی را از مبادی متعددی تأمین نماید، قدرت این کشور برای چانه‌زنی بر سر کاهش قیمت واردات آن بیشتر می‌شود. همانطور که اشاره شد یکی از دلایل کمتر بودن قیمت گاز وارداتی اروپا نسبت به شرق آسیا، امکان واردات گاز به روش‌های مختلف و از کشورهای متفاوت است. تجربیات تاریخی فراوانی نیز این موضوع را تأیید می‌کند؛ به‌عنوان مثال ژاپن در قراردادهای ابتدایی واردات ال.ان.جی خود، این محصول را با قیمتی معادل قیمت نفت (در ارزش حرارتی برابر) وارد می‌کرده است. به‌تدریج و با افزایش حجم ال.ان.جی موجود در بازار و متنوع شدن عرضه‌کنندگان این محصول، ژاپن توانست در قرادادهای بعدی خود قیمت ال.ان.جی را کاهش دهد.
بنابراین هرچه بازار گاز به سمت «جهانی» شدن پیش برود، به‌دلیل کاهش انحصار صادرکنندگان این محصول، قیمت گاز در مبادلات جهانی کاهش می‌یابد. در صورتی که بازار گاز همانند نفت جهانی شود، قیمتگذاری آن نیز به‌صورت جهانی و احتمالاً همانند نفت، در بورس‌های مرجع انجام می‌شود. بنابراین اولاً با کاهش قیمت گاز در جهان، سود اقتصادی عرضه‌کنندگان این حامل انرژی کاهش می‌یابد و ثانیاً، مانند بازار نفت، کشورهای صاحب قدرت و همچنین کشورهای واردکننده گاز می‌توانند بر قیمتگذاری آن اثرگذار باشند؛ در حالی‌که در بازار «منطقه‌ای» فعلی گاز، این قدرت در اختیار طرف عرضه است.
2-1-2. حمایت آمریکا از جهانی شدن بازار گاز
آمریکا به‌منظور تأمین امنیت انرژی متحدان در اروپا و شرق آسیا به‌شدت از رویه جهانی شدن بازار گاز حمایت می‌کند. در ادامه برای تأکید بر تحلیل ارائه شده در مورد جهانی شدن بازار گاز و اثرات آن بر بازار گاز جهان و همچنین نشان دادن نگاه حمایتی آمریکا از روند جهانی شدن بازار گاز به گزارش دو مؤسسه معتبر آمریکایی در این حوزه استناد می‌شود.
الف) گزارش مؤسسه بروکینگز[1]
این گزارش تحت عنوان «بازارهای مایع: ارزیابی گزینه صادرات ال.ان.جی آمریکا» در سال 2012 و در شرایطی که آمریکا در حال تصمیم‌گیری برای ورود یا عدم وورد به بازار ال.ان.جی بود، منتشر شده است. مطابق این گزارش یکی از مهمترین دلایل ورود آمریکا به صادرات ال.ان.جی دنیا، کمک امنیتی-اقتصادی به متحدان استراتژیک خود است. این گزارش می‌نویسد: «چون در سیاست آمریکا نگاه به آسیا (و اروپا) به عنوان یک «محور سیاست خارجی» است، توانایی آمریکا برای افزایش امنیت انرژی و کاهش قیمت در این بازارها یک دارایی مهم اقتصادی و استراتژیک محسوب می‌شود».
این گزارش در بخش‌های مختلفی به بحث تأمین پایدار گاز می‌پردازد:
● «فراتر از ملاحظات مناطق خاص، صادرات ال.ان.جی ایالات متحده، باعث ایجاد یک منبع تأمین گاز قابل پیش‌بینی می‌شود که نسبتاً از تولید غیر‌منتظره و یا اختلال حمل‌و‌نقل به دور است».
● صادرات ال.ان.جی آمریکا باعث تقویت منافع سیاسی این کشور در دو حوزه اقیانوس آرام (بازار شرق آسیا) و حوزه اقیانوس اطلس (بازار اروپا) می‌شود؛ چراکه به سبد واردات متحدان آمریکا تنوع می‌بخشد».
● «محاصره و یا مداخله نظامی در تنگه هرمز و یا یک حمله مستقیم به تجهیزات مایع‌سازی قطر (که یک‌سوم ال ان جی دنیا را تأمین می‌کند) توسط ایران، در بازار انرژی جهان هرج و مرج ایجاد خواهدکرد. در این حالت وجود حجم بیشتری از ال.ان.جی در بازار جهانی به همه مصرف‌کنندگان سود خواهد رساند».
همچنین در این گزارش به موضوع کاهش قیمت گاز در صورت افزایش تجارت ال.ان.جی نیز اشاره و نتیجه آن برای آمریکا کمک به اقتصاد متحدان خود و کاهش درآمد کشورهای صادرکننده گاز به‌ویژه روسیه عنوان شده است:
● «صادرات ال.ان.جی آمریکا باعث فشار بر ساختار فعلی قیمتگذاری گاز و در نتیجه کاهش رانت حاصل از آن برای صادرکنندگان گاز می‌شود. با رشد ال.ان.جی چه به‌صورت قرارداد بلندمدت و چه بازار تک محموله، بر تأمین‌کنندگان گاز به روش خط لوله فشار وارد می‌شود و صادرات ال.ان.جی آمریکا به این روند کمک می‌کند».[2]
ب) گزارش مؤسسه انرژیMIT:[3]
این گزارش که در سال 2011 منتشر شده است نیز به دو موضوع تأمین پایدار و کاهش قیمت گاز در صورت جهانی شدن بازار گاز اشاره می‌کند و به آمریکا پیشنهاد می‌دهد برای تسریع این روند تمامی تلاش خود را به کار گیرد:
● «بازار هرچه بزرگ‌تر ال.ان.جی از طریق ایجاد تنوع در بین تأمین‌کنندگان، برای آمریکا و متحدانش باعث ایجاد امنیت می‌شود. بنابراین ایالات متحده باید خط‌مشی را دنبال کند که به تشویق توسعه بازار جهانی منجر شود، بازاری که دارای شفافیت و تنوع تأمین‌کننده است».
● «ایالات متحده با مسئولیت ویژه‌ای که در تأمین امنیت بین‌المللی دارد، در صورت آسیب‌پذیر بودن متحدانش در حوزه امنیت انرژی، دیگر نخواهد توانست آنها را در اجرای تغییرات اجتماعی با خود همراه سازد».
● «افزایش تجارت ال.ان.جی باعث کاهش فاصله قیمت‌ها در نقاط مختلف جهان می‌شود و در نهایت قیمت براساس قیمت هنری هاب به‌علاوه تغییرات ناشی از فاصله مقاصد تجارت تعیین خواهد شد».
2-1-3. تأثیر جهانی شدن بازار گاز بر طرف عرضه
در حوزه تجارت گاز طبیعی، برای کشورهای طرف عرضه سه مسئله اصلی وجود دارد:
الف) تضمین فروش: به دلیل سرمایه‌گذاری‌های بالا برای اجرای طرح‌های صادرات گاز (به‌ویژه ال.ان.جی) عمده قراردادهای صادرات گاز بلندمدت هستند؛ چراکه اقتصادی شدن این طرح‌ها به تضمین خرید توسط کشور متقاضی وابسته است.
ب) فروش گاز با قیمت بالاتر؛
ج) استفاده از ابزار صادرات گاز در جهت منافع سیاسی.
با «جهانی» شدن بازار گاز، به‌دلیل افزایش عرضه قابل دسترس گاز برای کشورهای متقاضی، اولاً تضمین فروش گاز کشورهای صادرکننده تهدید می‌شود؛ ثانیاً قیمت گاز و در نتیجه درآمد کشورهای صادرکننده کاهش می‌یابد ثالثاً قدرت کشورهای طرف عرضه برای استفاده از ابزار دیپلماسی انرژی در جهت منافع سیاسی از بین می‌رود (مطابق نمودار 13). در بحث تضمین فروش گاز برای کشورهای عرضه‌کننده دو مسئله مهم وجود دارد که در ادامه مورد بررسی قرار می‌گیرد.
ادامه دارد...
به‌دلیل ماهیت راهبردی انرژی برای کشورها، تجارت انرژی همواره با مسائل سیاسی، امنیتی و ژئوپلتیک گره خورده است. این موضوع در مورد تجارت گاز طبیعی به دلیل ماهیت بازار این منبع انرژی، اهمیت بیشتری دارد. تجربیات فراوان تاریخی در مورد تأثیر تجارت گاز طبیعی بر روابط سیاسی کشورها و مناطق مختلف جهان، موید این مطلب است. بنابراین ضروری است علاوه‌بر مقایسه اقتصادی بین روش‌های صادرات گاز، ابعاد ژئوپلتیکی صادرات گاز به روش خط لوله یا ال.ان.جی نیز مورد تحلیل قرار گیرد تا تصمیم‌گیری بهتری در این مورد انجام شود. در تحلیل ژئوپلیتیکی روش‌های صادرات گاز برای ایران، ابتدا موضوع «جهانی شدن» بازار گاز و اثرات آن بر کشورهای طرف تقاضا و طرف عرضه بررسی می‌شود. در ادامه، با توجه به ضرورت‌های راهبردی اثرگذاری ایران بر «معادلات سیاسی منطقه»، نقش صادرات گاز به روش خط لوله در این مهم مورد تحلیل قرار می‌گیرد.
2-1. جهانی شدن بازار گاز
همانطور که گفته شد بازار گاز جهان به‌طور سنتی از بازارهای مجزای منطقه‌ای تشکیل شده است که هر منطقه دارای تأمین‌کنندگان و مصرف‌کنندگان مشخصی است. علت این موضوع به اقتصاد صادرات گاز بازمی‌گردد. از آنجا که هزینه انتقال گاز بین دو نقطه بسیار بالا است، کشورها همواره سعی کرده‌اند این منبع انرژی را در داخل تولید کنند و یا در صورت عدم توان تولید داخلی، آن را از کشورهای همجوار به‌وسیله خط لوله تأمین نمایند. در نهایت، این روند موجب شده است تا در نقاط مختلف دنیا بازارهای منطقه‌ای گاز شکل گیرد که عمدتاً متکی بر خطوط لوله هستند. درحال حاضر نیز عمده تجارت گاز جهان به وسیله خطوط لوله انجام می‌پذیرد. برخلاف گاز، نفت به‌دلیل هزینه حمل‌و‌نقل پایین بین کشورهای مختلف با فواصل جغرافیایی زیاد نیز تجارت می‌شده است. بنابراین بازار نفت به صورت «جهانی» و یکپارچه درآمده است.
بنابراین درحال حاضر برخلاف بازار «جهانی» شده نفت، بازار گاز دنیا، یک بازار نیمه انحصاری به‌ویژه در سمت عرضه است و معمولاً قدرت برتر در معاملات گاز بین کشورها، در اختیار کشورهای صادرکننده گاز است. مثال بارز این موضوع، صادرات گاز روسیه به اروپا است. با وجود تمایل اروپا برای متنوع‌سازی سبد تأمین گاز خود، به‌دلیل شرایط خاص بازار گاز و «منطقه‌ای» بودن آن، این قاره تاکنون نتوانسته به سیاست کاهش وابستگی خود به روسیه جامه عمل بپوشاند. در ادبیات تجارت گاز، استفاده از ابزار صادرات گاز به وسیله خط لوله در جهت مقاصد سیاسی کشورها تحت عنوان «سیاست خط لوله»[1] یاد می‌شود که امتیاز آن برای کشور صادرکننده گاز (به‌عنوان مثال روسیه)، فشار سیاسی و چانه‌زنی بر سر قیمت بالاتر است. درحال حاضر بررسی آمار تجارت گاز جهان و پیش‌بینی‌های آینده نشان می‌دهد حجم تجارت گاز به روش ال.ان.جی در حال افزایش است و بازار گاز جهان به سمت «جهانی شدن» پیش می‌رود. این موضوع در نمودار زیر نشان داده شده است.[2]
افزایش تجارت ال.ان.جی بازار فعلی گاز را از حالت «منطقه‌ای»[1] به حالت «جهانی»[2]؛ تبدیل می‌کند؛ چراکه برخلاف خط لوله، ال.ان.جی اصطلاحاً قابل تجارت[3] است و به‌وسیله آن می‌توان گاز را به نقاط مختلف جهان انتقال داد. جهانی شدن بازار گاز اثراتی را بر بازار گاز جهان در سمت عرضه و تقاضا خواهد داشت که در ادامه به آنها پرداخته می‌شود:
2-1-1. تأثیر جهانی شدن بازار گاز بر طرف تقاضا
کشورهای طرف تقاضای گاز، شامل اروپا و شرق و جنوب آسیا هستند که غالباً متحدان استراتژیک آمریکا نیز محسوب می‌شوند. در راهبردهای انرژی طرف تقاضا، همواره دو مسئله اصلی وجود داشته است: الف) «تأمین پایدار انرژی» ب) «قیمت پایین‌تر خرید انرژی». جهانی شدن بازار گاز باعث بهبود این دو مسئله برای کشورهای طرف تقاضا خواهد شد. این موضوع در نمودار نشان 12 داده شده است.[4]
الف) تأمین پایدار گاز و متنوع شدن سبد واردات گاز
کشورهای متقاضی انرژی برای اینکه بتوانند نیاز خود را به‌صورت پایدار و به دور از مسائل سیاسی- امنیتی تأمین نمایند، همواره به‌دنبال افزایش حجم انرژی مورد نیاز در بازار و همچنین متنوع کردن سبد وارداتی خود بوده‌اند؛ اما با وضعیت فعلی بازار گاز، امکان چنین امری برای این کشورها وجود ندارد. جهانی شدن بازار گاز از طریق افزایش تجارت ال.ان.جی باعث می‌شود عرضه قابل دسترس گاز برای کشورهای طرف تقاضا افزایش یابد. بنابراین این کشورها می‌توانند مبادی وارداتی گاز خود را متنوع و تأمین گاز خود را پایدار کنند. در این شرایط طبیعی است که کشورهای طرف تقاضا به شدت از «جهانی» شدن بازار گاز و قابل تجارت شدن این محصول استقبال کنند.
ب) کاهش قیمت گاز وارداتی
در حالت کلی هرچه گزینه‌های دسترسی یک کشور طرف تقاضا به یک حامل انرژی بیشتر باشد و بتواند این حامل انرژی را از مبادی متعددی تأمین نماید، قدرت این کشور برای چانه‌زنی بر سر کاهش قیمت واردات آن بیشتر می‌شود. همانطور که اشاره شد یکی از دلایل کمتر بودن قیمت گاز وارداتی اروپا نسبت به شرق آسیا، امکان واردات گاز به روش‌های مختلف و از کشورهای متفاوت است. تجربیات تاریخی فراوانی نیز این موضوع را تأیید می‌کند؛ به‌عنوان مثال ژاپن در قراردادهای ابتدایی واردات ال.ان.جی خود، این محصول را با قیمتی معادل قیمت نفت (در ارزش حرارتی برابر) وارد می‌کرده است. به‌تدریج و با افزایش حجم ال.ان.جی موجود در بازار و متنوع شدن عرضه‌کنندگان این محصول، ژاپن توانست در قرادادهای بعدی خود قیمت ال.ان.جی را کاهش دهد.
بنابراین هرچه بازار گاز به سمت «جهانی» شدن پیش برود، به‌دلیل کاهش انحصار صادرکنندگان این محصول، قیمت گاز در مبادلات جهانی کاهش می‌یابد. در صورتی که بازار گاز همانند نفت جهانی شود، قیمتگذاری آن نیز به‌صورت جهانی و احتمالاً همانند نفت، در بورس‌های مرجع انجام می‌شود. بنابراین اولاً با کاهش قیمت گاز در جهان، سود اقتصادی عرضه‌کنندگان این حامل انرژی کاهش می‌یابد و ثانیاً، مانند بازار نفت، کشورهای صاحب قدرت و همچنین کشورهای واردکننده گاز می‌توانند بر قیمتگذاری آن اثرگذار باشند؛ در حالی‌که در بازار «منطقه‌ای» فعلی گاز، این قدرت در اختیار طرف عرضه است.
2-1-2. حمایت آمریکا از جهانی شدن بازار گاز
آمریکا به‌منظور تأمین امنیت انرژی متحدان در اروپا و شرق آسیا به‌شدت از رویه جهانی شدن بازار گاز حمایت می‌کند. در ادامه برای تأکید بر تحلیل ارائه شده در مورد جهانی شدن بازار گاز و اثرات آن بر بازار گاز جهان و همچنین نشان دادن نگاه حمایتی آمریکا از روند جهانی شدن بازار گاز به گزارش دو مؤسسه معتبر آمریکایی در این حوزه استناد می‌شود.
الف) گزارش مؤسسه بروکینگز[1]
این گزارش تحت عنوان «بازارهای مایع: ارزیابی گزینه صادرات ال.ان.جی آمریکا» در سال 2012 و در شرایطی که آمریکا در حال تصمیم‌گیری برای ورود یا عدم وورد به بازار ال.ان.جی بود، منتشر شده است. مطابق این گزارش یکی از مهمترین دلایل ورود آمریکا به صادرات ال.ان.جی دنیا، کمک امنیتی-اقتصادی به متحدان استراتژیک خود است. این گزارش می‌نویسد: «چون در سیاست آمریکا نگاه به آسیا (و اروپا) به عنوان یک «محور سیاست خارجی» است، توانایی آمریکا برای افزایش امنیت انرژی و کاهش قیمت در این بازارها یک دارایی مهم اقتصادی و استراتژیک محسوب می‌شود».
این گزارش در بخش‌های مختلفی به بحث تأمین پایدار گاز می‌پردازد:
● «فراتر از ملاحظات مناطق خاص، صادرات ال.ان.جی ایالات متحده، باعث ایجاد یک منبع تأمین گاز قابل پیش‌بینی می‌شود که نسبتاً از تولید غیر‌منتظره و یا اختلال حمل‌و‌نقل به دور است».
● صادرات ال.ان.جی آمریکا باعث تقویت منافع سیاسی این کشور در دو حوزه اقیانوس آرام (بازار شرق آسیا) و حوزه اقیانوس اطلس (بازار اروپا) می‌شود؛ چراکه به سبد واردات متحدان آمریکا تنوع می‌بخشد».
● «محاصره و یا مداخله نظامی در تنگه هرمز و یا یک حمله مستقیم به تجهیزات مایع‌سازی قطر (که یک‌سوم ال ان جی دنیا را تأمین می‌کند) توسط ایران، در بازار انرژی جهان هرج و مرج ایجاد خواهدکرد. در این حالت وجود حجم بیشتری از ال.ان.جی در بازار جهانی به همه مصرف‌کنندگان سود خواهد رساند».
همچنین در این گزارش به موضوع کاهش قیمت گاز در صورت افزایش تجارت ال.ان.جی نیز اشاره و نتیجه آن برای آمریکا کمک به اقتصاد متحدان خود و کاهش درآمد کشورهای صادرکننده گاز به‌ویژه روسیه عنوان شده است:
● «صادرات ال.ان.جی آمریکا باعث فشار بر ساختار فعلی قیمتگذاری گاز و در نتیجه کاهش رانت حاصل از آن برای صادرکنندگان گاز می‌شود. با رشد ال.ان.جی چه به‌صورت قرارداد بلندمدت و چه بازار تک محموله، بر تأمین‌کنندگان گاز به روش خط لوله فشار وارد می‌شود و صادرات ال.ان.جی آمریکا به این روند کمک می‌کند».[2]
ب) گزارش مؤسسه انرژیMIT:[3]
این گزارش که در سال 2011 منتشر شده است نیز به دو موضوع تأمین پایدار و کاهش قیمت گاز در صورت جهانی شدن بازار گاز اشاره می‌کند و به آمریکا پیشنهاد می‌دهد برای تسریع این روند تمامی تلاش خود را به کار گیرد:
● «بازار هرچه بزرگ‌تر ال.ان.جی از طریق ایجاد تنوع در بین تأمین‌کنندگان، برای آمریکا و متحدانش باعث ایجاد امنیت می‌شود. بنابراین ایالات متحده باید خط‌مشی را دنبال کند که به تشویق توسعه بازار جهانی منجر شود، بازاری که دارای شفافیت و تنوع تأمین‌کننده است».
● «ایالات متحده با مسئولیت ویژه‌ای که در تأمین امنیت بین‌المللی دارد، در صورت آسیب‌پذیر بودن متحدانش در حوزه امنیت انرژی، دیگر نخواهد توانست آنها را در اجرای تغییرات اجتماعی با خود همراه سازد».
● «افزایش تجارت ال.ان.جی باعث کاهش فاصله قیمت‌ها در نقاط مختلف جهان می‌شود و در نهایت قیمت براساس قیمت هنری هاب به‌علاوه تغییرات ناشی از فاصله مقاصد تجارت تعیین خواهد شد».
2-1-3. تأثیر جهانی شدن بازار گاز بر طرف عرضه
در حوزه تجارت گاز طبیعی، برای کشورهای طرف عرضه سه مسئله اصلی وجود دارد:
الف) تضمین فروش: به دلیل سرمایه‌گذاری‌های بالا برای اجرای طرح‌های صادرات گاز (به‌ویژه ال.ان.جی) عمده قراردادهای صادرات گاز بلندمدت هستند؛ چراکه اقتصادی شدن این طرح‌ها به تضمین خرید توسط کشور متقاضی وابسته است.
ب) فروش گاز با قیمت بالاتر؛
ج) استفاده از ابزار صادرات گاز در جهت منافع سیاسی.
با «جهانی» شدن بازار گاز، به‌دلیل افزایش عرضه قابل دسترس گاز برای کشورهای متقاضی، اولاً تضمین فروش گاز کشورهای صادرکننده تهدید می‌شود؛ ثانیاً قیمت گاز و در نتیجه درآمد کشورهای صادرکننده کاهش می‌یابد ثالثاً قدرت کشورهای طرف عرضه برای استفاده از ابزار دیپلماسی انرژی در جهت منافع سیاسی از بین می‌رود (مطابق نمودار 13). در بحث تضمین فروش گاز برای کشورهای عرضه‌کننده دو مسئله مهم وجود دارد که در ادامه مورد بررسی قرار می‌گیرد.
ادامه دارد...
[1]. بروکینگز یکی از معتبرترین اندیشکده‌های جهان (Think Tank) است که بنابر بسیاری از رتبه‌بندی‌ها در جایگاه نخست برترین اندیشکده‌های جهان قرار می‌گیرد.
[2]. “Liquid Markets: Assessing the Case for U.S. Exports of Liquefied Natural Gas,” 2012.
[3]. “MIT Energy Initiative (MITEI),” 2011.
[1]. Local
[2]. Global
[3]. Tradable
[4]. “ BP energy outlook 2035 booklet,” 2015.
دوشنبه ۲۹ خرداد ۱۳۹۶ ساعت ۱۱:۴۹
کد مطلب: 17988
