وحید حاجیپور/ با وجود آنکه مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران در مصاحبه اخیر خود سعی کرده بود حواشی قرارداد صادرات گاز ایران به ترکیه را شفاف سازی کند اما اظهارات وی نه تنها ابهام زدایی نکرد بلکه «تولید ابهام» نیز کرد.
حمید رضا عراقی در مصاحبه اخیر خود روی اعداد و ارقام مربوط به صادرات گاز به ترکیه مانور داده است که حاوی نکات جالبی است که نشان میدهد باید جزئیات بیشتری اعلام شود.
برای ورود به بحث بهتر است در ابتدا نگاهی به منابع وارداتی گاز ترکیه داشته باشیم. در سال 2011 سهم روسیه از بازار گاز ترکیه 58 و سهم ایران 19 درصد بوده است. سهم آذربایجان هم از بازار گاز این کشور حدود 9 درصد بوده است لذا طبیعی است که آنها برای به چالش کشیدن ایران روی روسیه تمرکز کنند که همین موضوع در مصاحبه اخیر مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران مورد اشاره مهندس عراقی قرار گرفته است.
بر اساس منابع خارجی٬ قیمت گاز روسیه در سال 2011 حدود 446 دلار در هزار متر مکعب بوده است. در همان ایام قیمت گاز ایران 530 دلار بوده است. با احتساب اینکه ترکیه مدعی بود قیمت گاز ایران 35 درصد گرانتر است پس آنها خواستار این بودند که قیمت گاز ایران باید حدود 185 دلار در هر هزار متر مکعب کاهش یابد. یعنی قیمت گاز ایران باید به حدود 345 دلار کاهش یابد.
به گفته مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران، حکم داوری این رقم را 13.3 درصد اعلام کرده است که با توجه به قیمت سال 2012 پایه قیمت گذاری قرار گرفته است اعداد دیگری خودنمایی میکند. در سال 2012 قیمت هر هزار متر مکعب گاز روسیه 429 دلار و بهای گاز ایران 507 دلار بوده است.
با کسر 13.3 درصد از بهای گاز ایران، تهران باید به ازای هر هزار مترمکعب گازی که طی سالهای 2012 تا 2016 صادر کرده و پولش را دریافت کرده است، 67.5 دلار به ازای هر هزار مترمکعب گاز صادراتی بر گرداند که مجوع اضافه درآمد گازی ایران طی 5 سال مورد اشاره 1.9 میلیارد دلار میشود. قیمت هر هزار مترمکعب هم با قیمت گذاری جدید 439.5 دلار میشود.
با نظر به اینکه عراقی گفته است روزانه 30 میلیون متر مکعب گاز به ترکیه صادر میشود پس روزانه 13 میلیون و 185 هزار دلار و ماهانه 395 میلیون و 550 هزار دلار با قیمت اصلاحی باید به این کشور گاز صادر شود.
با توجه به این نکته مهم و بر اساس میزان صادرات فعلی گاز به ترکیه – روزانه 30 میلیون متر مکعب- طی 6 ماه اخیر گازی به ارزش 2 میلیارد و 373 میلیون دلار گاز به ترکیه صادر شده است ولی مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران این عدد را 900 میلیون دلار عنوان کرده است.
اما سناریوی دیگری هم میتوان در نظر گرفت. اگر قبول کنیم طی 6 ماه اخیر 900 میلیون دلار از جریمه 1.9 میلیارد دلاری ایران پرداخت شده است یعنی ماهانه بطور میانگین 150 میلیون دلار، گاز به ترکیه صادر شده است. از آنجا که قیمت گاز ایران 13.3 درصد کاهش یافته است یعنی ماهانه باید کمتر از 12 میلیون متر مکعب گاز به ترکیه صادر شود که با گفته عراقی مبنی بر صادرات روزانه 30 میلیون متر مکعب در تناقض است.
در این باره سناریوهای دیگری هم ممکن است؛ یکی از این سناریوها صادرات بخشی از 30 میلیون متر مکعب گاز در روز بابت تسویه جریمه است که از آنجا که مدیرعامل شرکت ملی گاز اذعان کرده است تمامی صادرات گاز رایگان و برای مسهتلک شدن 1.9 میلیارد دلار است، چنین سناریویی رنگ میبازد.
در این میان چند نکته کلیدی وجود دارد که مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران از پاسخگویی به آن طفره رفته و همین موضوع موجب تولید ابهامات دیگری شده است. طبق حکم دادگاه ایران و بر اساس گفتههای مسئولان مرتبط، ایران باید 1.9 میلیارد دلار بابت اضافه درآمد و کاهش قیمت گاز به ترکیه پرداخت کند.
عراقی چندی پیش گفته بود چون ایران پول پرداخت این غرامت را ندارد مجبور است از محل صادرات گاز خود این مبلغ را واریز کند که با توجه به عدم توافق با ترکیه برای پرداخت اقساطی این جریمه، جنس (گاز) به این کشور صادر شده است.یعنی ترکیه بابت دریافت گاز ایران یک سنت هم پرداخت نمیکند تا حساب 1.9 میلیارد دلاری آن تسویه شود.
شرکت ملی گاز برای شفاف تر شدن این موضوع، این موارد را باید اعلام کند: نخست آنکه میزان صادرات گاز ایران طی سالهای 2012 تا سال 2016 چه میزان بوده و قیمت میانگین «هر سال» چند صد دلار در هر هزار متر مکعب بوده است. دوم آنکه اصلاح قیمت و کاهش 13.3 درصد قیمت تا چند سال مستمر باقی خواهد ماند؟ سوم آنکه دقیقا طی 6 ماه اخیر چه میزان گاز و با چه قیمتی به ترکیه صادر شده است و مهم ترین مطالبه آنکه قیمت گاز ایران طی 10 سال گذشته منتشر شود تا مشخص شود در شرکت ملی گاز ایران چه گذشته است.
پی نوشت: ملاک گرفتن عدد 507 دلار قیمت گاز ایران به ازای هر هزار مترمکعب٬ بر اساس منابع محدودی بود که در وبسایتهای تخصصی وجود داشت که امید است با روشنگری و شفاف سازی شرکت ملی گاز ایران٬ ابهامات برطرف شود.