سیستم صاعقه گیر جدی گرفته نشد

به گزارش ميزنفت ، پنج مخزن ذخیره‌سازی نفت در بزرگترین پایانه نفتی ایران در جزیره خارگ، در ساعت هفت صبح روز شنبه (٩ آبان) بر اثر برخورد صاعقه به محل خروج گازهای همراه نفت روی سقف مخازن اتش گرفت که با تلاش آتش‌نشانان و کارکنان دیگر واحدهای شرکت پایانه های نفتی ایران و همچنین شرکت نفت فلات قاره ایران و پتروشیمی خارگ در کمتر از سه ساعت اطفا شد.

مخازن شماره 11، 23، 24، 38 و 43 که دو مخزن یک میلیون بشکه، دو مخزن 500 هزار بشکه و یک مخزن 272 هزار بشکه و در مجموع سه میلیون و 272 هزار بشکه ظرفیت دارند.

خوشبختانه آتش در سر مخازن به نفت داخل مخزن‌ها نرسیده یا اگر رسیده است، نتوانسته دمای نفت را به حد احتراق برساند و به موقع مهار شده است که اگر چنین اتفاق می افتاد، به گفته مدیرعامل شرکت پایانه‌های نفتی ایران، خسارتی معادل بیش از یک‌هزار میلیارد تومان به شرکت ملی نفت ایران تحمیل می‌شد.

بر اساس بررسی‌های انجام شده، صاعقه با گاز خروجی که از بالای مخازن متصاعد می‌شود برخورد کرده و باعث بروز آتش‌سوزی شده است. در این حادثه سیستم‌های نشت‌بند بالای مخزن‌ها آسیب دیده است که هزینه تعمیر و بازسازی آنها بیش از یک میلیارد تومان برآورد می‌شود.

سقف مخازن شناور است و جنس نشت بندها هم از لاستیک است که در این حادثه رنگ آنها تغییر کرده و تا حدودی تغییر شکل داده است، بنابراین باید نشت‌بندهای جدید خریداری و تعویض و نصب شوند.

همچنین گزارش‌های رسیده حاکی است که در روز پنجشنبه (7 آبان) یک مخزن 250 هزار بشکه‌ای و در روز جمعه (8 آبان) یک مخزن (شماره 10) یک میلیون و 300 هزار بشکه‌ای متعلق به شرکت نفت فلات قاره ایران هم در بارندگی‌های همراه با رعد و برق اخیر که سرعت باد به 140 کیلومتر در ساعت هم رسیده بود، در این منطقه دچار آتش‌سوزی شد.

در این حادثه مشخص شد که در صورت بروز حادثه به امکانات و تجهیزات و نیروی انسانی بسیار بیشتری از آنچه برای عملیات مهار چنین حوادثی پیش‌بینی شده است، نیاز است. متأسفانه مخازن ذخیره‌سازی نفت در خارگ، به سیستم صاعقه‌گیر مجهز نیستند و در برابر اثرهای رعد و برق و صاعقه، ایمنی‌سازی نشده‌اند.

البته همه مخازن نفتی و حتی منازل مسکونی در جزیره خارگ به سیستم «Earth» برای تخلیه الکتریسیته ساکن داخل مخزن به زمین، برای جلوگیری از بروز جرقه و آتش‌سوزی مجهز هستند، اما این سیستم نمی‌تواند در برابر صاعقه‌ها، ایمنی کل مخزن را پوشش دهد و تضمین کند، بنابراین برای ایمن‌تر کردن مخزن در برابر صاعقه، باید افزون‌بر سیستم «Earth» از سیستم‌های کمکی و جانبی هم بهره گرفت که البته در قواعد و مقررات ایمنی در صنعت نفت، هنوز جزو الزامات نیست، اما بعضی از شرکت‌های نفتی برای امنیت بیشتر از این سیستم در مخازن نفتی خود استفاده می‌کنند.

این در حالی است که پیش از این هم چند مخزن ذخیره‌سازی نفت شرکت پایانه‌های نفتی ایران در پایانه نفتی خارگ و چند مخزن شرکت نفت فلات قاره ایران هم در منطقه بهرگان در سال‌های گذشته بر اثر صاعقه دچار حریق شده بودند و بر اساس بررسی‌های متعددی که در آن زمان انجام شد، مقرر شد که برنامه‌ای برای ایمن‌سازی مخازن در برابر حوادثی همچون صاعقه اجرایی شود که البته دیدگاه بعضی از مدیران این است که این کار ضرورتی ندارد و یک هزینه اضافی است.

برای نصب تجهیزات صاعقه‌گیر در مخازن نفتی، معیارهایی همچون شرایط اقلیمی، میزان بارندگی و نوع صاعقه‌ها در منطقه و روش‌های ایمن‌سازی، میزان هزینه و ضرورت آن و... بررسی می‌شود و اختلاف نظرها و دیدگاه‌های فنی متفاوتی در این زمینه وجود دارد و گروهی از کارشناسان بر این باورند که مخازن نفتی در مناطق عملیاتی صنعت نفت ایران، به نصب صاعقه‌گیر نیاز ندارند.

به گفته برخی از کارشناسان فنی و ایمنی صنعت نفت، ایمن‌سازی مخازن نفتی با نصب تجهیزات صاعقه‌گیر، باز هم مخزن را به طور کامل در برابر آسیب صاعقه مصون نمی‌کند و ضریب ایمنی نصب صاعقه‌گیر کمتر از 70 درصد است و با توجه به شرایط اقلیمی مناطق عملیاتی صنعت نفت ایران، هزینه کردن در این زمینه تأثیری ندارد، از این رو مدیران هم در این زمینه اختلاف دیدگاه دارند. 

با این حال نصب صاعقه‌گیر در مخازن ذخیره‌سازی نفت‌خام هنوز هم به‌عنوان یک پروژه جدی و ضروری تعریف نشده است و حتی اگر هم اجرای این پروژه ضروری تشخیص داده و تعریف شود با توجه به کاهلی سیستم شرکت‌های دولتی از بررسی، مطالعه و طراحی تا اجرا و تأمین اعتبار، بسیار زمان‌بر و با آسیب‌هایی همراه خواهد بود.