ژنرالِ چرخش

وحید حاجی‌پور | وقتی زنگنه توسعه صنعت نفت را به نسل جدید قراردادهای نفتی و شرکت‌های غربی کوک کرد، تصورش را نمی‌کرد برخلاف رویه سابق خود، به دفاع از عملکرد شرکت‌های ایرانی بپردازد؛ وزیری که برای جا انداختن شرکت‌های غربی، ایرانی‌ها را مایه عقب ماندگی و ضرر می‌دانست، روز گذشته در مراسم امضای قرارداد طرح بهبود بازیافت، افزایش تولید و بهره‌برداری از میدان‌های پارسی و پرنج از برنامه‌های وزارت نفت برای توسعه صنعت نفت با بهره‌گیری از توان شرکت‌های ایرانی گفت.

اما نکته خاص  نشست دیروز به اظهارات عجیب زنگنه بر می‌گردد. او گفت: «خوشبختانه این کار از سوی شرکت اکتشاف و تولید انجام می‌شود، شرکت‌هایی که وقتی پیشنهاد تشکیل آن را دادم، برخی گفتند این شرکت‌ها گرگ‌زاده هستند، این آدم‌ها واقعا پرو هستند و چند سال دیگر آن را جزو افتخارهای خود می‌دانند».

وزیر نفت معتقد است یکی از خدمات وی در طول 6 سال اخیر راه اندازی شرکت‌های اکتشاف و تولید است؛ شرکت‌هایی که زنگنه به آن می‌گوید E&P ، یک اختراع و ابتکار جدید نیست بلکه یک تغییر پوسته در نام شرکت‌ها و عناوین آن‌هاست.

وزیر نفت امروز چیزی را به نام خود مصادره می‌کند که در دولت قبل پیاده شد و وقتی وی در سال 92 به وزارت نفت رسید، آن را آماج انتقادهای شدیدی کرد و امروز که شرکت‌های غربی با وی متارکه کرده‌اند، همان اقدامات را با نامی جدید پیاده می‌کند و در عین حال، معتقد است یک تغییر عنوان ساده در نام شرکت‌ها و «فهرست‌سازی»، کار بدیعی است که تا به حال در نفت سابقه نداشته است!

در دولت نهم و دهم، شرکت‌های غربی از ایران رفتند و وزارت نفت با استفاده از توان شرکت‌های ایرانی بسیاری از پروژه های نفتی را با اتکا به منابع داخلی توسعه داد؛ از فازهای پارس جنوبی گرفته تا میدان یاران و پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس. زنگنه در سال 92 با هر بهانه‌ای که می‌شد آن را در دست گرفت، به شرکت‌های ایرانی حمله می‌کرد و می‌گفت ایرانی‌ها بلد نیستند؛ مانند دوره نخست وزارت خود که ایرانی‌ها را نهایتا «اوستاکار» می‌نامید.

حملات پی در پی وی به شرکت‌های ایرانی و البته دروغ‌هایی که در این باره عنوان می‌کرد، تنها و تنها برای تحقیر شرکت‌هایی بود که باید با برنامه جدید وزارت نفت همسو می‌شدند؛ برای تقدیس شرکت‌های غربی بویژه توتال، شرکت‌های ایرانی  تا حد «خرابکار» نقبیح می‌شدند چرا که زنگنه ذاتا هیچ اعتقادی به توان ایرانی‌ها ندارد. به همین دلیل برای نسل جدید قراردادهای نفتی، سعی کرد پوسته این شرکت‌ها را تغییر داده و از آن به‌عنوان یک تغییر رویه و استراتژی یاد کند.

در سال‌های ابتدایی دولت یازدهم، وی گفت شرکت‌هایی می‌توانند در IPC و توسعه میادین نفتی و گازی حضور یابند که صلاحیت داشته باشد؛ بر همین اساس از پیمانکاران خواسته شد تا خود را به شکل E&P در بیاورند. 

وزارت نفت در ابتدا شرایط را بسیار سخت کرد و فیلترهای بسیاری برای تائید صلاحیت شرکت‌ها در نظر گرفت اما در نهایت شرکت‌هایی که یک دکل حفاری هم داشتند وارد این فهرست شدند.

نمایش طنزی که وزیر نفت به راه انداخت، نشان داد وزارت نفت تنها به اضافه کردن دو نام به عناوین شرکت‌ها بسنده کرده است؛ پیمانکارانی که امروز نام شرکت‌های اکتشاف و تولید را یدک می‌کشند دقیقا همان شرکت‌هایی هستند که در دوران گذشته نیز وجود داشتند و دقیقا همان کارهایی را انجام می‌دهند که در گذشته نیز انجام می‌دادند.

در واقع در ماهیت کار این شرکت‌ها و برنامه‌های اجرایی آن‌ها هیچ تفاوتی نسبت به گذشته وجود ندارد؛ مانند گذشته قرارداد امضا می‌کنند، حفاری می‌کنند، واحد بهره‌برداری احداث کرده و خط لوله می‌کشند با این تفاوت که یک پیشوند به نام شرکتشان اضافه شده است؛ همین!

حالا وزیر نفتی که ایرانی‌ها را تحقیر می‌کرد، وزیری که مدام می‌گفت تنها راه توسعه صنعت نفت آموزش ایرانی‌ها تحت نظر توتال است، همان راهی را می‌رود که گذشته نیز چنان بود. قراردادهایی که وزارت نفت با شرکت‌های ایرانی امضا می‌کند هیچ تفاوتی با گذشته ندارد هرچند که زنگنه می‌خواهد آن را محصول تفکر استراتژیک خود بداند.

کسانی که نفت را می‌شناسند، به خوبی از فضای پیمانکاری نفت اگاه هستند این اظهارات زنگنه را یک تبسم پایان می‌دهند زیرا او امروز سواری گرفتن از ایده‌هایی که اصولا به وی ارتباطی ندارد را رها نمی‌کند. کیست که ندادند اگر تحریم‌ها احیا نمی‌شد نهایت نقش شرکت‌های ایرانی در قراردادهای جدید نفتی، مانند خدمتگزاری بود که باید همه چیزش را در اختیار غربی‌ها قرار می‌داد.

زنگنه مجبور است امروز از شرکت‌های ایرانی دفاع کند زیرا فقط همین شرکت‌ها هستند که می‌توانند این صنعت را رشد دهند؛ اجبار وی برای انعقاد قراردادها با شرکت‌های ایرانی حتما او را عصبانی کرده ولی برای آمارسازی و عملکردسازی از خود، باید در ظاهر هم که شده تغییر رویه داده و از ایرانی‌ها حمایت کند چون چاره دیگری ندارد.

6 سال زمان توسعه به پای غربگرایی وزیر نفت قربانی شد و بعد از سال 1400 تبعات این گرایش عجیب، به خوبی مشخص می‌شود. وزارت نفت در طول 6 سال اخیر از چیزی که دولت قبلش کاشته بود ارتزاق کرد و خود نیز چیزی نکاشت.

يکشنبه ۲۰ بهمن ۱۳۹۸ ساعت ۱۱:۳۹