زمانی برای پشیمانی سخت

وحید حاجی پور | خبرگزاری رویترز در گزارشی نوشته است که صادرات نفت ونزوئلا به هندوستان از رقم 450 هزار بشکه در روز گذشته است و به بالاترین رقم طی 21 ماه گذشته رسیده است. ونزوئلا که با تحریم‌هایی شدیدتر از تحریم‌های ایران مواجه شده و حتی کودتای نافرجام را نیز تجربه کرده است، به تداوم صادرات نفت خود مشغول است.

فارغ از اینکه کاراکاس بر چه اساس و مکانیزمی صادرات نفت خود را افزایش داده است به کنار، اما مهم‌ترین خروجی افزایش صادرات به هند، حفظ بازاری است که یکی از قطب‌های بازار مصرف نفت است. چرا ونزوئلا صادرات نفت به هند را افزایش داده است و بخش خصوصی و دولتی هند به واردات نفت ونزوئلا مشغول است؟

برای پاسخ به این پرسش باید به این مهم اشاره کنیم که کاراکاس طی سال‌های اخیر وام‌هایی را از کشورهای مختلفی مانند روسیه و هند دریافت کرده  و در ازای آن، نفت به آن‌ها می‌دهد. به بیان ساده‌تر کاری که ونزوئلا با هوشمندی طی سال‌های گذشته انجام داده است «پیش فروش» نفت بوده است که با این ابزار، هم بازار خود را حفظ کرده و هم پول نفت خود را پیش از صادرات دریافت کرده است.

شبیه چنین اقدامی را ایران با شرکت اینپکس انجام داده بود که به ازای دریافت وام 5 میلیارد دلاری، نفت خود را به ژاپن پیش فروش کرده بود تا در دوران تحریم‌های گذشته ژاپن مشکلی برای واردات نفت از ایران نداشته باشد. امروز ونزوئلا نیز همین مدل را پیاده کرده است و به ازای کمک‌های مالی که از روسیه دریافت کرده است، نفت خود را به هندوستان صادر می‌کند، به پالایشگاه‌هایی که شکت روسنفت در آن سهامدار است.

روس‌ها 12 سال پیش وام 16 میلیارد دلاری به ونزوئلا دادند که بازپرداخت آن توسط صادرات نفت انجام می‌شد. در واقع مسکو با هدایت نفت ونزوئلا در بازارهایی که نمی‌تواند نفت آن‌هارا تامین کند، نقش خود را پررنگ‌تر کرده است بویژه آنکه مسکو با خرید سهام چند پالایشگاه در هند، علاوه بر محکم کردن پای خود در بازار شرق آسیا، نفت ونزوئلا را نیز هدایت می‌کند.

افزایش واردات نفت هندوستان از ونزوئلا توانسته جای نفت ایران در بازار هندوستان را پر کند؛ حتی در تحریم‌های گذشته صادرات نفت ایران به هندوستان صفر نشد اما هم اینک ونزوئلا به پشتوانه قراردادهای قانونی که پیشتر با هند و روسیه امضا کرده است، به راحتی در بازار هندوستان به فعالیت مشغول است.

گرچه ایران سال‌ها پیش از این ابزارها برای تضمین بازارهای خود استفاده کرده بود ولی متاسفانه بی تفاوتی نسبت به این ابزارها و متوسل شدن به قراردادهای سنتی فروش نفت، موحب شده است تا وضعیت خوبی بر فروش نفت حاکم نباشد. یکی از راهکارهایی که منتقدان از سال‌ها پیش به وزارت نفت پیشنهاد می‌دادند این بود که با توجه به خطر تحریم‌پذیری کشور باید به سمت انعقاد قراردادهای بلند مدت و همکاری‌های دو حانبه روی آورد اما از آنجا که «باد برجام» در آستین وزارت نفت نمی‌خوابید، هیچ توجهی به این راهکار و راهکارهایی مشابه نشد.

یکی دیگر از راهکارها تهاتر سهام پالایشگاه‌های هند با بدهی نفتی این کشور بود که با انصراف ایران، روسنفت جایگزین ایران شد و امروز به یکی از بازیگران اصلی پالایشی در هندوستان تبدیل شده است. روس‌ها نه تنها نفت خود را راهی این پالایشگاهها می‌کنند بلکه بخشی از نفت ونزوئلا که پیشتر در آمریکا مصرف می‌شد، به هندوستان منتقل می‌کنند.

در ایران اما مدیریت ارشد وزارت نفت به انتقاد از زمین و زمان مشغول است؛ خوابیدن زیر سایه درخت برجام و عدم آینده نگری برای عقد قراردادهای بلندمدت و استراتژیک در مجموعه نفت و دولت، وضعیت را به جایی رسانده است که ونزوئلا با افزایش صادرات نفت خود به هند مواجه شده و به راحتی جای ایران را گرفته است.
این همان فرصت سوزی‌هایی است که منافع ملی کشور را در حوالی نابودی کشانده است.
 

يکشنبه ۶ مرداد ۱۳۹۸ ساعت ۱۱:۳۰