توهم ماندگار

وحید حاجی پور | غلامرضا منوچهری معاون سابق توسعه شرکت ملی نفت در همایشی گفته است فرصت تزریق 200 میلیارد دلار به صنعت نفت از دست رفت؛ از نظر وی که از نزدیکان وزیر نفت است، برجام فرصتی را برای کشور فراهم کرد که می‌شد قراردادهایی را به ارزش 200 میلیارد دلار منعقد کرد اما با خروج آمریکا از این  معاهده بین‌المللی، همه چیز به خراب شد.

گرچه منوچهری بدون اشاره به اینکه چه عاملی موجب بروز چنین وضعیتی شد صرفا یک فرصت سوزی را قلمداد کرده است اما کیست که نداند وزیر نفت و حلقه اصلی مدیران وی، بیش از آنکه بخواهند به عملکرد خود پاسخ دهند، توپ را در زمین منتقدان خود شوت می‌کنند. مثلا وزیر نفت دو هفته پیش با حمله به یک روزنامه و مدیر مسئول وی، دعا و مطالب این روزنامه را عامل بر هم خوردن برجام دانست و چنان بر این صور دمید که گویی اگر هیچ انتقادی از برجام مطرح نمی‌شد، ترامپ این معاهده را حفظ می‌کرد.

یکی از نکاتی که باید در این باره دقت کرد، عدد 200 میلیارد دلاری است که وزارت نفت برای توسعه بالادست و پایین دست مطرح کرد بدون آنکه بخواهد توضیح دهد این رقم چگونه به دست آمده است. وزارت نفت تمامی پروژه‌های مهم و غیرمهم، استراتژیک و غیر استراتژیک، میادین مشترک یا مستقل را در قالب نیازمندی صنعت نفت برشمرد و این وعده را داد که با به ثمر نشستن برجام، در کمتر از 4 سال حدود 200 میلیارد دلار جذب صنعت نفت خواهد شد. در همان زمان گفته شد صنعت نفت ایران ظرفیت پذیرش چنین سرمایه‌ای را حتی در میان مدت ندارد اما از آنجا که اعلام این رقم، به همراه عددسازی‌های دیگری درباره افزایش تولید نفت، بسیار جذاب بود خود مسئولان وزارت نفت هم در امواج این توهم به رویاسازی‌های دیگر مشغول شدند.

وعده‌های دور از واقعیت، چنان شیرین شدند که همه راه‌ها به سرمایه گذاری خارجی از جنس مورد علاقه وزیر نفت ختم شد و هر گونه قراردادی که جز شیوه جدید باشد، به محاق رفت. با وجود اینکه حتی برخی مدیران این وزارتخانه در جلسات رسمی نسبت به بی تفاوتی وزارت نفت نسبت به بهره گیری از شیوه‌های مرسوم سرمایه گذاری انتقاد می‌کردند، اما وزیر نفت از هدفی می‌گفت که با اندکی صبر می‌تواند 200 میلیارد دلار را به صنعت نفت تزریق کند.

معاون سابق شرکت ملی نفت، چنان از 200 میلیارد دلار سخن می‌گوید که گویا فراموش کرده است که طبق اظهارات زنگنه، سهم سرمایه گذاری خارجی در این حوزه کمتر از 100  میلیارد دلار است و مابقی سهم بازار سرمایه، صندوق توسعه ملی و منابع خود شرکت‌هاست. پس در ابتدا باید توجه داشت که با نظر به سخنرانی رسمی وزیر نفت، سهم سرمایه گذاری خارجی از رقم 200 میلیارد دلار کمتر از 40 درصد است و مابقی سرمایه مورد نیاز از طریق منابع داخلی تامین می‌شود لذا برای صحبت درباره این رقم، بهتر است به این مورد توجه کنیم که سهم منابع داخلی بسیار بیشتر از منابع خارجی است.

شاید گفته شود که منابع داخلی کشش تامین چنین سرمایه‌ای را ندارند؛ خب اینجاست که وزیر نفت باید پاسخ دهد اگر چنین است به چه دلیل این سهم را برای منابع داخلی در نظر گرفته است؟ اوج سرمایه گذاری در صنعت نفت طی 5 سال اخیر، امضای یک قرارداد با شرکت توتال و 8 قرارداد داخلی به ارزش یک میلیارد دلار با شرکت‌های ایرانی بود و دیگر هیچ. قرارداد توتال که با یک تشر آمریکا باطل شد و قراردادهای منعقد شده با شرکت‌های ایرانی هم فعلا روی کاغذ است.

بر فرض که با بر هم خوردن برجام، 40 درصد ماجرای 200 میلیارد دلار به کما رفت، برای 60 درصد باقی مانده چه اقداماتی صورت گرفته است؟ آیا وزارت نفت معتقد است که تامین چنین سرمایه‌ای از منابع داخلی دور از دسترس است؟ اگر چنین است باید این وزارتخانه پاسخ دهد برای تعیین این سهم برای منابع داخلی چه برنامه‌ای داشته است؛ این برنامه توسط خود وزارت نفت تعیین شده و خودش نیز برای اجرای آن تعهد داده است پس بجای آنکه برجام را به بحث سرمایه گذاری در صنعت نفت مرتبط بدانیم، به وضعیت اقدامات وزارت نفت نیز بپردازیم.

حتما طرفداران این وزارتخانه خواهند گفت با توجه به تحریم‌های تحمیلی، جذب این میزان سرمایه گذاری به منظور افزایش تولید نفت و سایر بخش‌های این صنعت، عملا غیر ممکن است اما در پاسخ به این ادعا باید گفت که زنگنه در سال 93 و در صحن علنی مجلس تعهد داده بود که تولید نفت و میعانات گازی کشور را در پایان سال 96 به رقم 5.7 میلیون بشکه برساند؛ او گفته بود این هدف را در شرایط «تحریم» محقق خواهد کرد، دقت کنید در شرایط «تحریم». امروز ظرفیت تولید نفت و میعانات گازی کمتر از 4.5 میلیون بشکه در روز است که همین موضوع نشان می‌دهد برای افزایش یک میلیون بشکه‌ای، حداقل به 35 میلیارد دلار سرمایه گذاری نیاز است.

روزی که وزیر نفت برنامه‌های خود  را به عددسازی‌های جذاب مزین کرد، عده‌ای کف زدند و فریاد «ژنرال احسنت» سر دادند؛ امروز که روز کار است باید دست از بهانه تراشی برداشته و به استناد وعده‌های خود و همچنین گفته‌های رسمی، صنعت نفت را احیا کنند. این یک مطالبه با نظر به برنامه‌هایی است که وزارت نفت طراحی و اعلام کرده است.
 
 

دوشنبه ۶ اسفند ۱۳۹۷ ساعت ۱۱:۲۴