شماره 11 - کابینه دوازدهم با دو «کسری»

وحید حاجی‌پور/ کابینه دوازدهم با دو «کسری» روز گذشته تشکیل جلسه داد. آرای قابل تامل به گزینه‌های پیشنهادی حسن روحانی با رویکردهای متفاوتی قابل تحلیل است اما آنچه که بیش از هر رویکرد دیگری مورد توجه است دو شاخصه «لابی» و «وجهه» بود. از 17 گزینه پیشنهادی 12 نفر توانستند بیش از 200 رای اخذ کنند٬ 4 وزیر زیر 200 رای موافق و یک وزیر هم موفق به کسب رای اعتماد نشد.

تحلیل آرای ریخته شده به «صندوق اعتماد» نشان می‌دهد که نمایندگان توجهی به کارآیی، برنامه و کارنامه وزرا نداشته و بر اساس دو اصل «لابی» و «وجهه» گزینه پیشنهادی به آن‌ها رای اعتماد دادند. رای اعتماد روز گذشته از سوی هر دو طیف سیاسی و حتی شبکه‌های معاند مورد انتقاد قرار گرفته است بطوری که میزان آرای محمود حجتی وزیر جهاد کشاورزی نسبت به سال 92 دچار ریزش عجیبی شد و به 164 رای موافق رسید. در حالی که وی در مجلس نهم که کت اصولگرایی بر تن داشت 177 رای موافق اخذ کرده بود. البته حجتی گفته است که نمایندگان به دنبال کسب امتیاز از وی بودند، همان موضوعی که از زبان برخی نمایندگان شنیده شده بود ولی هر چه بود کابینه توانست به شکل غیرقابل باوری از ایستگاه بهارستان عبور کند.

حبیب الله بیطرف اما نتوانست از فیلتر مجلس عبور کند، اینکه او چرا شکست خورد دلایل بسیاری دارد ولی مهمترین دلیل کنار رفتن بیطرف، دو ویژگی بود که در بالا عنوان شد؛ بیطرف با برچسب اصلاح طلبی که به همراه خود داشت، با «خواب» در «باد» سیاسی به فکر چینش مدیران خود هم بود و بر همین اساس لابی را کنار گذاشت و وقتی لابی را آغاز کرد که همه چیز تمام شده بود. او حتی از ظرفیت تیم مجلس زنگنه نیز بهره نبرد زیرا خود را بالاتر از مقامی می‌دید که بخواهد به لابی تمسک بجوید.

این اشتباه را زنگنه نکرد؛ زنگنه با وجود «وجهه» داشتنش «لابی» را رها نکرد و با بسیج کردن تیم مجلس خود – محمود آستانه، محسن دلاویز و شجاع الدین بازرگانی – کانال‌های لابی را تقویت کرد. ژنرال دیروز با کسب 230 رای موافق و 35 رای مخالف توانست رکورد اعتماد به وزرای نفت جمهوری اسلامی ایران را به اسم خودش ثبت کند که دستاورد بزرگی شمرده شد ولی به این مهم توجه نمی‌شود این رای حاصل لابی سنگین تیم مجلس وی و افتخار به استخدام نمایندگانی بود که وقتی این عبارت را از زنگنه شنیدند فریاد «احسنت» سر دادند.

رای به وزرا در مراسم دیروز شباهتی به رای به کارآمدی نداشت؛ هرچه بیشتر جستجو شود رگه‌های لابی ضخیم‌تر می‌شود. اگر بخواهیم رای به زنگنه را رای به عملکرد و موفقیت وی ارزیابی کنیم پس برای سید محمد بحطایی وزیر آموزش و پرورش که موفق شد با 238 رای به وزارت برسد٬ چه می‌توان گفت؟ برای مسعود کرباسیان با 240 رای چه داستانی باید بافته شود؟ برای آوایی با 244 رای٬ برای صالحی با 242 رای و...، سایر وزرا چطور؟ این‌ها به کنار، چه کسی فکر می‌کرد رحمانی فضلی وزیر کشور پس از ماجراهای عجیب انتخابات ریاست جمهوری که انتقادهای شدید دو طیف «متضاد» را به اشتراک رساند، در وزارت کشور ابقا شود و این بار  بتواند 250 رای موافق از آن خود کند.

در این میان زنگنه که بیشترین حجم از دفاعیات رئیس جمهور را به خود اختصاص داد در میان 12 وزیری که 200 به بالا رای کسب کردند نفر یازدهم شد هرچند رای وی بیشتر از سایر وزرای نفتی بود که تا امروز از بهارستان عبور کرده بودند.  کسانی که رسانه‌های دولتی و شبه دولتی را طی چند هفته تورق کرده‌اند می‌دانند که سه وزیر نفت، خارجه و بهداشت کاندیدای بالاترین آرای مجلس بودند ولی وزیر نفت یازدهمین عضو دولت بود که بیشترین رای را از آن خود کرد.

باید پذیرفت که رای تاریخی مجلس به وزرای پیشنهادی ریشه در تغییر پوسته سیاست دارد؛ مشکل چه بود که آخوندی با سخنرانی اقناعی خود نتوانست بیشتر از 188 رای کسب کند؟ چه اتفاقی در مجلس رخ داده است که لابی‌ها تعیین کننده شده است؟ چه چیزی تغییر کرده است؟ اندازه لابی‌ها به حدی بزرگ شده است که موافقان در جامه مخالفان پشت تریبون می‌روند و از گزینه پیشنهادی دفاع کرده و یا به شکل بسیار ضعیفی از گزینه مورد نظر سوال می‌کنند. به عنوان نمونه انارکی محمدی نماینده مردم نوشهر در 15 دقیقه وقتی که برای مخالفت داشت به شکل بسیار ضعیفی سخنرانی کرد و حتی در روخوانی از متن خود کم توان ظاهر شد٬ بماند که متن سخنرانی وی فقط سوالاتی بود که وزیر نفت بدون آن‌ها نیز قصد تشریحش را داشت. سخنرانی اارکی محمدی همان تذکر 206 معروفی بود که بارها از سوی نمایندگان مجلس مطرح شد و انتقادی که معتقد بود چرا موافقان وقت مخالفان را می‌گیرند و هیئت رئیسه نسبت به این تخلف بی تفاوت است.

مجلس دچار چنان تغییری شده است که وقتی زنگنه از استخدام نمایندگان در وزارت نفت دفاع کرد٬ سکوی پرشی شد تا بتواند 230 رای موافق کسب کند. وزیری که در دو دوره نفت خود 166 رای کسب کرده و یک دوره هم با 216 رای به وزارت نفت رسیده است٬ دیروز 230 رای جمع کرد با همه لابی‌های صورت گرفته و دفاع از استخدام نمایندگان و طنین انداز شدن احسنت‌ها.

اتفاقات دیروز مجلس یک تغییر بنیادین و خطرناک را نشان داد. آرای حجتی و مقایسه با وزرایی که برای مجلس ناشناخته بودند نشان داد اصل عملکرد و کارآیی برای بهارستان محلی از اعراب ندارد. «احسنت احسنت» هایی که شنیده شد وعده‌ها و دفاعیاتی بود که برای برخی نمایندگان و گزینه‌های پیشنهادی بازی برد- برد بود و تلورانس‌های وحشتناک در گرداب انتقادهای شدید دیروز و موافقت‌های بزرگ امروز چیزی را به ثمر نشاند که کسی فکرش را نمی‌کرد. بی دلیل نبود وزیر نفت در نطق خود به مداحی مجلس دهم مشغول شد و گفت در طول 10 بار جلسه رای اعتماد، این اولین باری است که چنین فضای خوبی را تجربه می کند.