«بند چینی» به نفت و گاز روسیه

به گزارش «ميزنفت»، در دوسال گذشته، تحریم های اعمال شده غرب علیه صادرات نفت و گاز روسیه، به گامی در جهت تحقق افزایش سهم روس ها در سبد واردات انرژی چینی ها تبدیل شده است. پس از بحران اوکراین و الحاق شبه جزیره کریمه به خاک روسیه، اتحادیه اروپا و ایالات متحده با تصویب تحریم هایی سختگیرانه تلاش کردند تا با ایجاد مشکلات اقتصادی برای روس ها که وابستگی زیادی به درآمدهای نفت و گاز دارند، خواسته های خود را به مسکو تحمیل نمایند. البته در مقابل، چینی ها در برابر خریداری نفت و گاز روسیه، خواهان واگذاری توسعه چند میدان عظیم نفت و گاز روسیه به شرکت های ملی نفت چین شده اند.

به دنبال امضای قرارداد صادرات 30 ساله گاز روسیه به چین در بهار سال گذشته به ارزش 400 میلیارد دلار، رهبران مسکو امیدوار شدند تا بتوانند با نگاه به شرق برای فروش نفت و گاز خود، کسری درآمدهای پدید آمده به دنبال تحریم های غرب را جبران کنند. اما تلاش های خستگی ناپذیر پکن برای گرفتن تخفیف بیشتر نشان می دهد که همچنان راه پرفراز و نشیبی در برابر روسیه قرار دارد.

مسکو خواهان تعیین فرمول قیمت گذاری گاز طبیعی بر اساس قیمت نفت در بازارهای جهانی و مشابه قیمت فروش گاز به مشتریان اروپایی خود است. اما چینی ها که در سال های اخیر توانسته اند حجم قابل توجهی گاز طبیعی از کشورهای آسیای میانه قرار گرفته در حوزه دریای کاسپین و با قیمتی اندک وارد کنند، خواهان پرداخت قیمتی مشابه به روس ها هستند.

*راه دشوار پوتین در نگاه به شرق
اگرچه تاکنون جزییات قیمت گذاری گاز در این قرارداد اعلام نشده است، اما به نظر می رسد قیمت نهایی تا حدود زیادی مشابه قیمت پرداخت شده توسط چین به کشورهای آسیای میانه خواهد بود. از سوی دیگر، ارائه پیش پرداخت 20 میلیارد دلاری پکن به مسکو نشان می دهد دو طرف بر سر اجرای این توافقنامه جدی هستند.

تحقق این قرارداد در گروی آغاز تولید از میادین سیبری شرقی و احداث خطوط لوله مورد نیاز خواهد بود که تاکنون برداشت از آنها محقق نشده است. نکته قابل توجه در این قرارداد را باید در عدم اتکای روس ها به میادینی دانست که برای تامین تقاضای بازارهای اروپایی در نظر گرفته شده اند. لذا بر خلاف آنچه ممکن است در وهله نخست به نظر برسد، این قرارداد را نمی توان به منزله هشداری جدی به اروپایی ها برای امکان قطع گاز صادراتی روسیه برای فروش آن در بازار جذاب و سیری ناپذیر چین به شمار آورد.

از سوی دیگر، در سال گذشته، پکن قراردادی را با شرکت خصوصی روسی نوواتک امضا نمود تا سالانه 3 میلیون تن ال ان جی از تاسیسات یامال وارد کند. شرکت سی ان پی سی چین 20 درصد سهام این پروژه را در اختیار دارد. اما در سایه تحریم های کنونی، تامین مالی این پروژه پرهزینه، چگونگی خریداری تجهیزات مورد نیاز و در نهایت زمان بهره برداری از آن در هاله ای ابهام قرار دارد. البته چینی ها همچون همیشه، تامین منابع مالی چند میلیارد دلاری مورد نیاز این طرح پیچیده را منوط به واگذاری فعالیت های مهندسی و تامین کالا و ساخت پروژه به شرکت های چینی کرده اند.البته به دلیل فقدان تجربه کافی در این زمینه، بخشی از فعالیت های اجرایی در این پروژه به شرکت صنایع سنگین هیوندای کره جنوبی واگذار شده است.

*نقش ها تغییر می کنند
در سایه خروج تدریجی شرکت های بین المللی غربی نظیر اکسون موبیل، شل و شلمبرژر از طرح های نفت و گاز روسیه همراه با کاهش تدریجی برداشت از میادین در حال بهره برداری این کشور، رهبران کرملین با چالش هایی بی سابقه روبرو شده اند. باید دانست که میادین جدید کشف شده در خاک روسیه، عموما در مناطق قطبی و یا آب های عمیق قرار دارند که اکتشاف و تولید از این ذخایر، پرهزینه و نیازمند ده ها میلیاردها دلار سرمایه گذاری است. اما با قیمت های کنونی نفت و از دست رفتن ده ها میلیارد دلار درآمد نفتی به دلیل تحریم های غرب، هیچ چشم انداز امیدبخشی برای بهره برداری از این طرح ها در آینده نزدیک وجود ندارد. اما آیا روس ها با نزدیک شدن به چینی ها می توانند همه مشکلات فراروی خود را برطرف کنند؟ این سوالی است که هم اکنون نمی توان با قاطعیت به آن پاسخ داد.

اگرچه در سال های گذشته، گزارش هایی مبنی بر برنامه ریزی روس ها برای دستیابی به ظرفیت تولید 70 میلیون تن ال ان جی در سال 2020 میلادی و ظرفیت تولید 90 میلیون تن ال ان جی در سال 2025 میلادی منتشر شده بود، اما به نظر می رسد رویاهای بلندپروازانه رهبران کرملین بر باد رفته باشد. هم اینک روس ها تنها یک پروژه فعال و در حال توسعه تولید ال ان جی با نام ساخالین- دو دارند که از ظرفیت تولید 10 میلیون تن ال ان جی برخوردار می باشد.

کارشناسان حوزه انرژی معتقدند روس ها در حال استفاده از منابع مالی پس انداز شده خود برای تداوم فعالیت های جاری خویش هستند. اما در شرایط کنونی، آیا رهبران روسیه می توانند 100 میلیارد دلار سرمایه مورد نیاز در افق سال 2025 میلادی برای راه اندازی پروژه های عظیم انرژی در دست اجرای خود را تامین نمایند؟ و آیا روس ها می توانند همه نیازهای مالی خود را از طریق فروش نفت و گاز به چینی ها تامین کنند؟

به هر حال، اگرچه در گذشته روس ها تمایلی به فروش گاز خود به چینی ها با قیمت های پایین درخواستی پکن نداشتند، اما در شرایط کنونی روسیه وادار به پذیرش شرایط چینی ها شده است. روس ها که در شمار سه کشور بزرگ تولیدکننده نفت و گاز دنیا محسوب می شوند، برای حفظ جایگاه کنونی خود در بازار، راهی جز تغییر راهبرد گذشته خود مبنی بر عدم پذیرش پیشنهادات چینی ها برای توسعه میادین خود نداشته اند.

ما می دانیم که تعدادی از مقامات انرژی روسیه خواهان تغییر نقشه خط لوله صادراتی روسیه به چین و اتصال آن به میادین در حال تولید برای تامین گاز صادراتی به اروپایی ها هستند. آنان معتقدند این اقدام می تواند به بالا رفتن قدرت چانه زنی روس ها در مذاکرات با اروپایی ها بیانجامد. اما در مقابل، به دلیل قرار گرفتن اکثر شهرهای بزرگ و صنایع چین در شرق این کشور، رهبران پکن خواهان بهره برداری از میادین دست نخورده شمال و شمال شرقی روسیه برای تامین گاز خریداری شده خود هستند.

به هر حال، آیا روس ها می توانند ریسک حضور گسترده چینی های کم تجربه در طرح های پیچیده نفت و گاز خود را به راحتی بپذیرند؟ و آیا وابستگی همه جانبه روس ها به چینی ها، در درازمدت به منزله زنگ خطری برای منافع مسکو نخواهد بود؟ و سرانجام اینکه نمی توان از این نکته چشم پوشی کرد که سایر کشورهای آسیایی نظیر ژاپن، کره جنوبی، تایوان و هند نیز از بازارهای هدف رهبران کرملین به حساب می آیند. و با توجه به رایزنی های دو طرف بر سر آینده خط لوله های صادرات گاز روسیه به چین، بی تردید سال 2015 میلادی، سالی سرنوشت ساز برای صنعت گاز روسیه خواهد بود.


نویسنده: جاستین جاکوبز
مترجم: محسن داوری
منبع: ماهنامه Petroleum Economist

دوشنبه ۱۶ شهريور ۱۳۹۴ ساعت ۰۷:۰۳