همتی : قیمت بنزین غیر واقعی است

به گزارش میز نفت ، عبدالناصر همتی، وزیر اقتصاد در گفت‌وگویی به انتقاد از قانون تثبیت قیمت‌ها که در مجلس هفتم تصویب شده، پرداخت و اظهار داشت: «اکنون حدود ۲۰ سال از تصویب این قانون می‌گذرد و اگر هر سال به‌ طور متوسط ۱۵ درصد قیمت بنزین افزایش یافته بود، قیمت کنونی آن به‌روزرسانی می‌شد. این وضعیت منطقی نیست که بنزین را به قیمت ۳۰ هزار تومان بخریم و با قیمت ۳ هزار تومان بفروشیم؛ بنابراین باید سطح پذیرش خود را بالا ببریم.»

طبق محاسبات، اگر قیمت بنزین از آن سال به‌ طور سالانه ۱۵ درصد افزایش می‌یافت، قیمت آن اکنون حدود ۱،۳۰۰ تومان می‌بود و به فوب نمی‌رسید اما واقعا چرا کشور با چنین مشکلاتی روبه‌رو شده است؟
 
هر چند در ایران، به دلیل سیاست‌های حمایتی دولت، قیمت بنزین و سایر کالا‌ها به‌ طور معمول با نرخ تورم تعدیل نمی‌شود و در برخی موارد برای مدت‌های طولانی ثابت باقی می‌ماند اما این تثبیت قیمت بنزین، کاهش هزینه‌های خانوار‌ها را به دنبال دارد و در نتیجه، مصرف به‌ طور نامناسب و بی‌رویه افزایش می‌یابد. همچنین، با افزایش قیمت ارز، قاچاق بنزین نیز به صرفه‌تر می‌شود. با این حال راهکار حل این معضل، افزایش سالانه ۱۵ درصدی نیست، زیرا محاسبات نشان می‌دهد که افزایش ۱۵ درصدی نتوانسته پاسخگو باشد.
 

رشد مصرف بنزین تا کجا ادامه دارد؟

به گزارش مرکز مطالعات زنجیره ارزش، مصرف بنزین در اواخر اسفند و نیمه اول فروردین به عنوان یکی از شاخص‌های مهم برای سنجش میزان تقاضا و پیش‌بینی مصرف سوخت در آن سال شناخته می‌شود. با توجه به موج مسافرت‌های نوروزی، اوج مصرف روزانه بنزین در این بازه زمانی رقم می‌خورد.

طبق آمار شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی، در سفر‌های نوروزی سال ۱۴۰۳ که از ۲۵ اسفند ۱۴۰۲ آغاز و تا ۱۷ فروردین ۱۴۰۳ ادامه داشت، بیش از ۲.۶ میلیارد لیتر بنزین در کشور توزیع شده که نسبت به ایام نوروز سال گذشته ۴.۳ درصد افزایش را نشان می‌دهد.

بیشترین مصرف بنزین در روز ۲۹ اسفند با مقدار ۱۵۰ میلیون لیتر ثبت شده که این رقم علاوه بر افزایش ۱۲ درصدی نسبت به مدت مشابه سال گذشته، به عنوان یک رکورد در مصرف روزانه بنزین به ثبت رسیده است. میانگین مصرف روزانه بنزین در نوروز ۱۴۰۳ حدود ۱۲۴ میلیون لیتر بوده که نسبت به بازه مشابه در سال ۱۴۰۲ حدود ۶ درصد رشد را نشان می‌دهد. این افزایش در حالی رخ داده که در سال ۱۴۰۳، تمامی ایام نوروز با ماه مبارک رمضان همزمان شده و در نتیجه سفر‌های نوروزی کاهش یافته بود.
قبل از سال ۱۳۹۷ و آغاز جهش نرخ ارز و افزایش درصد تورم، معمولا میانگین مصرف روزانه بنزین در هر سال حدود ۱۰ درصد کمتر از میانگین مصرف روزانه بنزین در ایام سفر‌های نوروزی بود اما با افزایش سطح عمومی قیمت کالا‌ها و ثابت ماندن قیمت بنزین، روند رشد مصرف بنزین در طول هر سال شتاب بیشتری گرفت. اگرچه در سال ۱۳۹۹ و به دلیل وقوع همه‌گیری کووید-۱۹، روند مصرف بنزین کاهش یافت اما با پایان این بحران، مصرف بنزین در سال‌های اخیر دوباره با شتاب بیشتری افزایش داشته است.

از سال ۱۳۹۹ به بعد، روند جدیدی در مصرف سالانه بنزین مشاهده می‌شود. میانگین مصرف بنزین در ایام نوروز به‌ طور قابل توجهی به میانگین مصرف سالانه نزدیک شده و حتی در سال ۱۴۰۲، از آن پیشی گرفته است. پیش‌بینی می‌شود که با توجه به رشد نرخ ارز (و در نتیجه افزایش قاچاق) و عدم تعدیل قیمت بنزین با نرخ تورم (و به تبع آن افزایش مصرف)، این روند ادامه خواهد یافت و مصرف سالانه حدود ۳ درصد بیشتر از متوسط مصرف نوروزی (۱۲۸ میلیون لیتر در روز) خواهد بود.
در دهه‌های گذشته، مهار ناترازی بنزین با افزایش عرضه از طریق بهره‌برداری از واحد‌های پالایشی جدید یا ارتقا ظرفیت کمی و کیفی آنها و همچنین در مقاطعی با استفاده از برش‌های هیدروکربوری یا سایر مواد شیمیایی با خواص مشابه انجام شده است. با این حال در سال‌های پیش‌ رو، شرایط مناسبی برای افزایش ظرفیت از جمیع ارکان تولید وجود ندارد. بنابراین، توجه به راهکار‌های کنترل تقاضا بسیار حائز اهمیت هستند.
 

۱۰۰۰ هزار میلیارد تومان یارانه بنزینی دولت

با توجه به اینکه تولید بنزین در کشور در بهترین حالت ممکن، ۱۱۰ میلیون لیتر در روز است و مصرف طبق پیش‌بینی‌ها به ۱۲۸ میلیون لیتر در روز خواهد رسید، به‌ طور متوسط روزانه باید ۱۸ میلیون لیتر بنزین وارد کنیم. با توجه به واردات لیتری ۷۰ سنتی برای هر لیتر بنزین، این عدد برای کشور سالانه ۴.۶ میلیارد دلار (معادل ۲۷۶ هزار میلیارد تومان) خواهد بود. همچنین طبق محاسبات اقتصاد معاصر، سالانه ۷۰۷ همت یارانه بنزین پرداخت می‌شود که با احتساب واردات، این یارانه به حدود ۱۰۰۰ هزار میلیارد تومان می‌رسد.  

راهکار خروج از این بحران چیست؟

به گزارش مرکز مطالعات زنجیره ارزش، شناورسازی و واقعی‌سازی قیمت بنزین مانند سایر کالا‌های مصرفی در کشور و بازتوزیع منابع حاصل از آن، به اقشار آسیب‌پذیر و توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل عمومی درون و برون‌شهری، رفع نواقص طرح فعلی سهمیه‌بندی بنزین و حرکت به سمت طرح‌های عادلانه‌تر، از جمله تخصیص بنزین به هر کد ملی یا ایجاد چند پله جدید و واقعی‌سازی/شناورسازی قیمت‌ها در پله‌های بالاتر، تسهیل واردات خودرو‌های کم‌مصرف و جایگزینی خودرو‌های فرسوده، تسهیل فرآیند تبدیل خودرو‌های دوگانه‌سوز و کاهش نیاز به جابه‌جایی‌های فیزیکی از طریق راهکار‌هایی همچون گسترش دولت الکترونیک و کاهش ترافیک از طریق طرح‌هایی همچون شناورسازی ساعت کاری، از جمله راهکار‌های پیشنهادی هستند.

با وجود اینکه بسیاری از کارشناسان معتقدند که شیوه قیمت‌گذاری نادرست، مهم‌ترین ریشه نارسایی‌های اخیر در بنزین است اما دولت و دستگاه‌های اجرایی به دلیل نگرانی از نارضایتی‌های اجتماعی و شوک قیمتی ایجاد شده، حاضر به اجرای طرح‌های اصولی و بنیادی برای حل این مشکل نیستند. اصولا واقعی‌کردن قیمت بنزین به معنای جلوگیری از ایجاد شوک قیمتی است؛ بدین صورت که بنزین نیز مانند سایر کالا‌های مصرفی در بازه‌های زمانی کوتاه با تورم تعدیل شود. برای دوران گذار از شیوه قدیمی به روش جدید، دولت می‌تواند منابع حاصل از این طرح را صرف امور توسعه زیرساخت و کمک به اقشار کم‌درآمد نماید.
منبع : اقتصاد معاصر 

دوشنبه ۳۰ مهر ۱۴۰۳ ساعت ۱۴:۰۷