صفر تا صد پروژه‌های ذخیره‌سازی گاز در ایران
میز نفت - بررسی زمین‌شناسی نشان می‌دهد ۴۰ ساختار با پتانسیل ذخیره‌سازی گاز طبیعی در کشور وجود دارد که در صورت سرمایه‌گذاری و انجام مراحل ارزیابی مخزن، می‌تواند به حل مسأله ناترازی فصلی و همچنین تأمین گاز در بخش‌های شمالی کشور کمک کند.
ذخیره‌سازی گاز در ایران | میز نفت
به گزارش میز نفت ، به فرآیند ذخیره کردن گاز در مخازن طبیعی موجود در زیرزمین، ذخیره‌سازی گاز گفته می‌شود. مخازن در فصول گرم سال به تدریج پر می‌شوند و سپس در فصول سرد سال به کمک عرضه گاز طبیعی می‌آیند.
ذخیره‌سازی گاز طبیعی دارای مزایای مختلفی است که از جمله مهم‌ترین مزایای مستقیم و غیرمستقیم آن شامل 1-کمک به تأمین گاز در فصول سرد سال 2- ایجاد امنیت در تأمین گاز و تعادل در شبکه گازرسانی در زمان وقوع حوادث غیرقابل پیش‌بینی 3-پایداری صادرات گاز، ارزآوری و تقویت موقعیت ژئوپولتیک کشور 4-تداوم تأمین در گاز موردنیاز برای تزریق به مخازن نفتی با هدف ازدیاد برداشت 5- کاهش انتشار آلاینده ناشی از سوخت مایع جایگزین در نیروگاه و 6-کمک به مدیریت شبکه گازرسانی نقاط مختلف کشور است.
مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی با عنوان «مسائل راهبردی بخش انرژی در سند هفتم توسعه-ذخیره‌سازی گاز» به وضعیت نامطلوب تراز گاز کشور و راهکار ذخیره‌سازی گاز برای حل این مشکل می‌پردازد؛ بخشی از این گزارش در ادامه آورده شده است.
* صفر تا صد پروژه‌های ذخیره‌سازی گاز در ایران
یکی از شاخص‌هایی که به ازای آن می‌توان وضعیت ذخیره‌سازی گاز در هر کشور را مورد بررسی قرار داد، سهم ظرفیت ذخیره‌سازی گاز یک کشور از کل میزان مصرف گاز در آن کشور است. به صورت متوسط سهم ذخیره‌سازی گاز از کل مصرف در دنیا ۱۱ درصد و در بین همه کشورهایی که مخزن ذخیره‌سازی گاز دارند ۱۶.۴ درصد است. این عدد برای اروپا برابر با ۲۳ درصد است ایران با دارا بودن ۱.۴ درصد ظرفیت ذخیره‌سازی از کل مصرف، رتبه پایینی دارد..png)
از آنجا که کشور ایران در جایگاه دومین دارنده منابع گاز طبیعی، سومین تولیدکننده و چهارمین مصرف‌کننده گازی طبیعی در دنیاست و یکی از طولانی‌ترین خطوط توزیع گاز را در اختیار دارد، ذخیره‌سازی گاز در کشور از جهت افزایش پایداری تولید و امنیت عرضه در شبکه انتقال دارای اهمیت بسیار بالایی است.
همچنین همان‌طور که ذکر شد، به دلیل سهم بالای بخش خانگی و تجاری در مصرف گاز طبیعی در کشور در فصول سرد سال، مصرف این بخش به دلیل نوع کاربرد گاز برای گرمایش افزایش چشمگیری می‌یابد که برای تأمین گاز آن کشور مجبور به کاهش عرضه گاز به بخش‌های دیگر از جمله نیروگاهی و صنعتی شده است. تمامی این مسائل لزوم افزایش ظرفیت ذخیره‌سازی در کشور را نشان می‌دهد. علاوه بر مسئله ناترازی فصلی، مشکل تأمین گاز در استان‌های شمالی و شمال شرقی کشور در فصول سرد، لزوم توسعه ذخیره‌سازی با اولویت استان‌های مذکور را توجیه می‌کند.
موضوع ذخیره‌سازی گاز در ایران تا پیش از سال ۱۳۸۶ به صورت جدی مطرح نبوده و پس از آن سال با کاهش دمای و نیاز به تأمین گاز، بحث ذخیره‌سازی گاز مطرح شد که با تأسیس شرکت ذخیره‌سازی گاز طبیعی منتهی به دو طرح ذخیره‌سازی گاز در میدان شوریجه و سراجه شد. پس از آن در سال ۱۳۹۶ این شرکت منحل شد و مسئله ذخیره‌سازی پس از آن پیشرفت خاصی نداشت. این در حالی است که ذخیره‌سازی گاز طبیعی فارغ از نگاه اقتصادی، می‌توانست به امنیت تأمین انرژی در کشور کمک کند. در حال حاضر ذخیره‌سازی گاز طبیعی در شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران در حال پیگیری است.
با توجه به توضیحات ارائه شده میزان ذخیره‌سازی کشور از طریق دو مخزن سراجه (استان) قم با ظرفیت ۱.۲ و شوریجه استان خراسان رضوی با ظرفیت ۲.۲ میلیارد متر مکعب در سال صورت می‌پذیرد. به رغم رشد ناترازی فصلی در سال‌های اخیر، میزان ذخیره‌سازی در کشور تغییر چندانی نداشته است. در سال ۱۳۹۸، میزان گاز تحویلی به خط از طریق این دو مخزن حدود ۲.۵۷ میلیارد متر مکعب بوده است که این عدد برابر با ۱.۱ درصد از کل مصرف داخلی است و تمامی وظایف مرتبط با آن با شرکت مهندسی و توسعه گاز است. .png)
با توجه به توضیحات ارائه شده در حال حاضر ظرفیت ذخیره‌سازی در دنیا به صورت متوسط ۱۱ درصد، در کشورهای اروپایی حدود ۲۳ درصد و در ایران این عدد حدود ۱.۴ درصد است که نشان از رتبه پایین در ذخیره‌سازی گاز دارد. با توجه به افزایش میزان مصرف در سالیان گذشته و تخمین رشد آن در سال‌های آتی تأمین کسری فصلی گاز صرفاً با استفاده از میدان‌های شوریجه و سراجه امکان‌پذیر نخواهد بود. بررسی زمین‌شناسی نشان می‌دهد که ۴۰ ساختار با پتانسیل ذخیره‌سازی گاز طبیعی در کشور وجود دارد که در صورت سرمایه‌گذاری و انجام مراحل ارزیابی و توصیف مخزن می‌تواند به حل مسئله ناترازی فصلی و همچنین تأمین گاز در بخش‌های شمالی کشور کمک شایانی کند.
در بین انواع مخازن ذخیره‌سازی، در حال حاضر صرفا مخازن هیدروکربوری در کشور در حال بهره‌برداری هستند این در حالی است که مخازن آبخوان و نمکی نیز می‌تواند به ظرفیت کشور افزوده شود. نمودار زیر موقعیت تقریبی مخازن، آبخوان و گنبد نمکی با پتانسیل ذخیره‌سازی را در کشور نشان می‌دهد. در ادامه برنامه های توسعه دو مخزن موجود و ایجاد ظرفیت ذخیره‌سازی جدید بر اساس دسته‌بندی مشخص بررسی می‌شود.
.png)
الف) طرح‌های مرتبط با مخازن هیدروکربوری تخلیه شده
در طرح‌های مرتبط با توسعه و ایجاد ظرفیت جدید ذخیره‌سازی در مخازن هیدروکربوری تخلیه شده در کشور، پنج طرح قابل اجرا وجود دارد که از آن بین دو طرح مرتبط با توسعه میادین سراجه و شوریجه است که ظرفیت ذخیره‌سازی فعلی در کشور را به میزان ۲.۷۵ میلیارد متر مکعب افزایش می‌دهد و به رسیدن افزایش برداشت ۵۵ میلیون متر مکعبی در روز منجر خواهد شد.
با توجه به اینکه متولی اجرای ذخیره سازی در کشور مجموعه وزارت نفت است بهره‌برداری از برخی میادین مانند میدان البرز در استان قم میدان نار در استان بوشهر و میدان سرخون در استان هرمزگان با مجموع ظرفیت ۹.۲ میلیارد متر مکعبی نیازمند هماهنگی لازم بین دستگاهی در زیرمجموعه وزارت نفت است. با اضافه شدن این سه میدان به ظرفیت ذخیره سازی کشور تا پایان سال ۱۴۰۴، حدود ۷۵ میلیون متر مکعب به ظرفیت برداشت روزانه از این محل افزوده می‌شود. .png)
ب) طرح‌های مرتبط با مخازن هیدروکربوری تخلیه نشده
با توجه به توضیحات ذکر شده در مورد مزایا و معایب مرتبط با انواع مخازن ذخیره‌سازی، اولویت باید با مخازن گازی قرار گیرد. از جمله مخازن هیدروکربوری تخلیه نشده می‌توان به میادین بانکول، مختار، قزل تپه، هالوش و ویزنهار اشاره کرد. تمامی این میادین از نوع گازی بوده و پیشنهاد می‌شود در اولویت طرح‌های ایجاد ظرفیت قرار گیرند. همچنین میدان قزل تپه با قرارگیری در استان گلستان که در شمال کشور واقع شده است به دلیل مشکل تأمین گاز در فصول سرد سال در این نواحی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. بر اساس مطالعات انجام شده این میدان می‌تواند پیک سه استان شمالی کشور را تأمین کند. .png)
ج) طرح‌های مرتبط با مخازن آبخوان و گنبد نمکی
در حال حاضر دو ساختار با نوع آبخوان و گنبد نمکی در کشور مورد بررسی قرار گرفته و امکان ایجاد ظرفیت ذخیره‌سازی گاز در آن وجود دارد. آبخوان یورتشا در ورامین استان تهران با عمق ۱۴۰۰ متری ظرفیت ۰.۲۳ میلیارد متر مکعب دارد که در صورت اجرایی شدن می‌تواند ظرفیت ۲ میلیون مترمکعبی در روز را به شبکه اضافه کند. همچنین گنبد نمکی نصرآباد در استان اصفهان (کاشان) نیز با ظرفیت ۰.۵ میلیارد مترمکعبی امکان افزایش برداشت ۴ میلیون متر مکعبی را در روز می‌دهد.
در مجموع در صورت پیاده سازی طرح‌های فوق ظرفیت مخازن ذخیره‌سازی گاز کشور به ۲۶ میلیارد متر مکعب در سال افزایش می‌یابد که انتظار برداشت روزانه ۲۲۴ میلیون مترمکعب گاز در حدود چهار ماه سرد سال قابل دستیابی است. .png)
در همین راستا با توجه به طرح‌های ذکر شده پیشنهاد می‌شود که در قالب برنامه پنج ساله هفتم توسعه وزارت نفت ضمن ایجاد هماهنگی بین شرکت‌های تابعه خود زمینه سرمایه‌گذاری به منظور افزایش ظرفیت ذخیره‌سازی جهت مدیریت اوج مصرف و رسیدن به سهم حداقل ۱۰ درصدی ذخیره‌سازی از کل مصرف را به ویژه از طریق شرکت ملی گاز ایران فراهم کند. همچنین پیشنهاد می‌شود وزارت نفت به دلیل دستیابی به تکنولوژی ذخیره‌سازی در آبخوان و گنبد نمکی، نسبت به افزایش ظرفیت ذخیره سازی از این طریق نیز اقدام کند.
منبع : فارس
ذخیره‌سازی گاز طبیعی دارای مزایای مختلفی است که از جمله مهم‌ترین مزایای مستقیم و غیرمستقیم آن شامل 1-کمک به تأمین گاز در فصول سرد سال 2- ایجاد امنیت در تأمین گاز و تعادل در شبکه گازرسانی در زمان وقوع حوادث غیرقابل پیش‌بینی 3-پایداری صادرات گاز، ارزآوری و تقویت موقعیت ژئوپولتیک کشور 4-تداوم تأمین در گاز موردنیاز برای تزریق به مخازن نفتی با هدف ازدیاد برداشت 5- کاهش انتشار آلاینده ناشی از سوخت مایع جایگزین در نیروگاه و 6-کمک به مدیریت شبکه گازرسانی نقاط مختلف کشور است.
مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی با عنوان «مسائل راهبردی بخش انرژی در سند هفتم توسعه-ذخیره‌سازی گاز» به وضعیت نامطلوب تراز گاز کشور و راهکار ذخیره‌سازی گاز برای حل این مشکل می‌پردازد؛ بخشی از این گزارش در ادامه آورده شده است.
* صفر تا صد پروژه‌های ذخیره‌سازی گاز در ایران
یکی از شاخص‌هایی که به ازای آن می‌توان وضعیت ذخیره‌سازی گاز در هر کشور را مورد بررسی قرار داد، سهم ظرفیت ذخیره‌سازی گاز یک کشور از کل میزان مصرف گاز در آن کشور است. به صورت متوسط سهم ذخیره‌سازی گاز از کل مصرف در دنیا ۱۱ درصد و در بین همه کشورهایی که مخزن ذخیره‌سازی گاز دارند ۱۶.۴ درصد است. این عدد برای اروپا برابر با ۲۳ درصد است ایران با دارا بودن ۱.۴ درصد ظرفیت ذخیره‌سازی از کل مصرف، رتبه پایینی دارد.
از آنجا که کشور ایران در جایگاه دومین دارنده منابع گاز طبیعی، سومین تولیدکننده و چهارمین مصرف‌کننده گازی طبیعی در دنیاست و یکی از طولانی‌ترین خطوط توزیع گاز را در اختیار دارد، ذخیره‌سازی گاز در کشور از جهت افزایش پایداری تولید و امنیت عرضه در شبکه انتقال دارای اهمیت بسیار بالایی است.
همچنین همان‌طور که ذکر شد، به دلیل سهم بالای بخش خانگی و تجاری در مصرف گاز طبیعی در کشور در فصول سرد سال، مصرف این بخش به دلیل نوع کاربرد گاز برای گرمایش افزایش چشمگیری می‌یابد که برای تأمین گاز آن کشور مجبور به کاهش عرضه گاز به بخش‌های دیگر از جمله نیروگاهی و صنعتی شده است. تمامی این مسائل لزوم افزایش ظرفیت ذخیره‌سازی در کشور را نشان می‌دهد. علاوه بر مسئله ناترازی فصلی، مشکل تأمین گاز در استان‌های شمالی و شمال شرقی کشور در فصول سرد، لزوم توسعه ذخیره‌سازی با اولویت استان‌های مذکور را توجیه می‌کند.
موضوع ذخیره‌سازی گاز در ایران تا پیش از سال ۱۳۸۶ به صورت جدی مطرح نبوده و پس از آن سال با کاهش دمای و نیاز به تأمین گاز، بحث ذخیره‌سازی گاز مطرح شد که با تأسیس شرکت ذخیره‌سازی گاز طبیعی منتهی به دو طرح ذخیره‌سازی گاز در میدان شوریجه و سراجه شد. پس از آن در سال ۱۳۹۶ این شرکت منحل شد و مسئله ذخیره‌سازی پس از آن پیشرفت خاصی نداشت. این در حالی است که ذخیره‌سازی گاز طبیعی فارغ از نگاه اقتصادی، می‌توانست به امنیت تأمین انرژی در کشور کمک کند. در حال حاضر ذخیره‌سازی گاز طبیعی در شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران در حال پیگیری است.
با توجه به توضیحات ارائه شده میزان ذخیره‌سازی کشور از طریق دو مخزن سراجه (استان) قم با ظرفیت ۱.۲ و شوریجه استان خراسان رضوی با ظرفیت ۲.۲ میلیارد متر مکعب در سال صورت می‌پذیرد. به رغم رشد ناترازی فصلی در سال‌های اخیر، میزان ذخیره‌سازی در کشور تغییر چندانی نداشته است. در سال ۱۳۹۸، میزان گاز تحویلی به خط از طریق این دو مخزن حدود ۲.۵۷ میلیارد متر مکعب بوده است که این عدد برابر با ۱.۱ درصد از کل مصرف داخلی است و تمامی وظایف مرتبط با آن با شرکت مهندسی و توسعه گاز است.
با توجه به توضیحات ارائه شده در حال حاضر ظرفیت ذخیره‌سازی در دنیا به صورت متوسط ۱۱ درصد، در کشورهای اروپایی حدود ۲۳ درصد و در ایران این عدد حدود ۱.۴ درصد است که نشان از رتبه پایین در ذخیره‌سازی گاز دارد. با توجه به افزایش میزان مصرف در سالیان گذشته و تخمین رشد آن در سال‌های آتی تأمین کسری فصلی گاز صرفاً با استفاده از میدان‌های شوریجه و سراجه امکان‌پذیر نخواهد بود. بررسی زمین‌شناسی نشان می‌دهد که ۴۰ ساختار با پتانسیل ذخیره‌سازی گاز طبیعی در کشور وجود دارد که در صورت سرمایه‌گذاری و انجام مراحل ارزیابی و توصیف مخزن می‌تواند به حل مسئله ناترازی فصلی و همچنین تأمین گاز در بخش‌های شمالی کشور کمک شایانی کند.
در بین انواع مخازن ذخیره‌سازی، در حال حاضر صرفا مخازن هیدروکربوری در کشور در حال بهره‌برداری هستند این در حالی است که مخازن آبخوان و نمکی نیز می‌تواند به ظرفیت کشور افزوده شود. نمودار زیر موقعیت تقریبی مخازن، آبخوان و گنبد نمکی با پتانسیل ذخیره‌سازی را در کشور نشان می‌دهد. در ادامه برنامه های توسعه دو مخزن موجود و ایجاد ظرفیت ذخیره‌سازی جدید بر اساس دسته‌بندی مشخص بررسی می‌شود.
در طرح‌های مرتبط با توسعه و ایجاد ظرفیت جدید ذخیره‌سازی در مخازن هیدروکربوری تخلیه شده در کشور، پنج طرح قابل اجرا وجود دارد که از آن بین دو طرح مرتبط با توسعه میادین سراجه و شوریجه است که ظرفیت ذخیره‌سازی فعلی در کشور را به میزان ۲.۷۵ میلیارد متر مکعب افزایش می‌دهد و به رسیدن افزایش برداشت ۵۵ میلیون متر مکعبی در روز منجر خواهد شد.
با توجه به اینکه متولی اجرای ذخیره سازی در کشور مجموعه وزارت نفت است بهره‌برداری از برخی میادین مانند میدان البرز در استان قم میدان نار در استان بوشهر و میدان سرخون در استان هرمزگان با مجموع ظرفیت ۹.۲ میلیارد متر مکعبی نیازمند هماهنگی لازم بین دستگاهی در زیرمجموعه وزارت نفت است. با اضافه شدن این سه میدان به ظرفیت ذخیره سازی کشور تا پایان سال ۱۴۰۴، حدود ۷۵ میلیون متر مکعب به ظرفیت برداشت روزانه از این محل افزوده می‌شود.
ب) طرح‌های مرتبط با مخازن هیدروکربوری تخلیه نشده
با توجه به توضیحات ذکر شده در مورد مزایا و معایب مرتبط با انواع مخازن ذخیره‌سازی، اولویت باید با مخازن گازی قرار گیرد. از جمله مخازن هیدروکربوری تخلیه نشده می‌توان به میادین بانکول، مختار، قزل تپه، هالوش و ویزنهار اشاره کرد. تمامی این میادین از نوع گازی بوده و پیشنهاد می‌شود در اولویت طرح‌های ایجاد ظرفیت قرار گیرند. همچنین میدان قزل تپه با قرارگیری در استان گلستان که در شمال کشور واقع شده است به دلیل مشکل تأمین گاز در فصول سرد سال در این نواحی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. بر اساس مطالعات انجام شده این میدان می‌تواند پیک سه استان شمالی کشور را تأمین کند.
ج) طرح‌های مرتبط با مخازن آبخوان و گنبد نمکی
در حال حاضر دو ساختار با نوع آبخوان و گنبد نمکی در کشور مورد بررسی قرار گرفته و امکان ایجاد ظرفیت ذخیره‌سازی گاز در آن وجود دارد. آبخوان یورتشا در ورامین استان تهران با عمق ۱۴۰۰ متری ظرفیت ۰.۲۳ میلیارد متر مکعب دارد که در صورت اجرایی شدن می‌تواند ظرفیت ۲ میلیون مترمکعبی در روز را به شبکه اضافه کند. همچنین گنبد نمکی نصرآباد در استان اصفهان (کاشان) نیز با ظرفیت ۰.۵ میلیارد مترمکعبی امکان افزایش برداشت ۴ میلیون متر مکعبی را در روز می‌دهد.
در مجموع در صورت پیاده سازی طرح‌های فوق ظرفیت مخازن ذخیره‌سازی گاز کشور به ۲۶ میلیارد متر مکعب در سال افزایش می‌یابد که انتظار برداشت روزانه ۲۲۴ میلیون مترمکعب گاز در حدود چهار ماه سرد سال قابل دستیابی است.
در همین راستا با توجه به طرح‌های ذکر شده پیشنهاد می‌شود که در قالب برنامه پنج ساله هفتم توسعه وزارت نفت ضمن ایجاد هماهنگی بین شرکت‌های تابعه خود زمینه سرمایه‌گذاری به منظور افزایش ظرفیت ذخیره‌سازی جهت مدیریت اوج مصرف و رسیدن به سهم حداقل ۱۰ درصدی ذخیره‌سازی از کل مصرف را به ویژه از طریق شرکت ملی گاز ایران فراهم کند. همچنین پیشنهاد می‌شود وزارت نفت به دلیل دستیابی به تکنولوژی ذخیره‌سازی در آبخوان و گنبد نمکی، نسبت به افزایش ظرفیت ذخیره سازی از این طریق نیز اقدام کند.
منبع : فارس
شنبه ۶ خرداد ۱۴۰۲ ساعت ۲۱:۳۵
کد مطلب: 35428