تزار جدید در خاورمیانه

به گزارش میز نفت ،با سرد شدن روابط واشنگتن و دولت های منطقه خلیج فارس، روس ها خواهان تصرف جایگاه آمریکایی ها هستند.

تور منطقه ای خلیج فارس لاوروف همزمان با سفر نمایندگان حزب اله لبنان به کرملین در ۱۵ مارس و دیدار دو روز بعد وی با گابی اشکنازی، وزیر امور خارجه رژیم اسراییل و سفر به ایران نشان می دهد سیاست خارجی روسیه در منطقه خاورمیانه تا چه میزان پیچیده است.

این اتفاقات در کنار فراخوانده شدن سفیر روسیه در واشنگتن برای مشورت از سوی کرملین را می توان به عنوان فرصتی برای بررسی نقش آفرینی روسیه در خاورمیانه دانست در ادامه این موضوع از دیدگاه ایالات متحده، اسراییل و دنیای عرب مورد ارزیابی قرار می گیرد.

دیدگاه ایالات متحده

خاورمیانه همواره یکی از مناطقی بوده که روسها در آن در برابر غرب از آسیب پذیری زیادی برخوردار بوده اند
ولادیمیر پوتین از سال ۲۰۰۹ میلادی و دستیابی به قدرت تلاش کرد تا زمینه بازگشت روسیه به خاورمیانه را فراهم کند. مداخله نظامی ارتش روسیه در بحران سوریه در سپتامبر ۲۰۱۵ میلادی برای دفاع از بشار اسد، دیکتاتور این کشور با شگفتی کارشناسان روبرو شد. اما این اقدام را باید پیامد منطقی راهبرد مقابله با سیاست‌های غربی توسط مسکو ارزیابی کرد 

بر خلاف سیاست های اتحاد جماهیر شوروی در دوره جنگ سرد، پوتین در دو دهه اخیر تلاش می کند تا با همه بازیگران کلیدی خاورمیانه با وجود اختلافات آنها با یکدیگر، روابطی نزدیک داشته باشد این راهبرد خرس ها از انعطاف پذیری و چندجانبه گرایی زیادی برخوردار است.

اتحادیه جماهیر شوروی تلاش می‌کرد تا مرزبندی روشنی با همه دولتهای موافق و مخالفش ایجاد کند
این راهبرد روس ها در خاورمیانه با وجود تعهدات غرب به حضور در این منطقه راهبردی با موفقیت همراه بوده است.

روسیه روابط خوبی با ایران و گروه‌های شبه نظامی مورد حمایت این کشور، اسرائیل و دولت‌های منطقه خلیج فارس دارد و در گفتگو با آنها به عنوان یک میانجی صلح عمل می کند.

مسکو از همه ابزارهای موجود برای پیشبرد رویکردهای سیاسی خود استفاده می کند. آنها علاوه بر ابزار نظامی از اقدامات اطلاعاتی، شبه نظامی، تجاری و قدرت نرم نیز بهره می گیرند

 به علاوه، پوتین از رویکردهای ضعیف غرب در منطقه خاورمیانه برای افزایش حضور و نفوذ در منطقه بهره می‌برد.موضع ضعیف باراک اوباما در سال ۲۰۱۳ میلادی در برابر بحران سوریه باعث شد تا راه روس‌ها برای افزایش نفوذ در منطقه هموارتر گرددپوتین در رویکردی با جمع صفر توانست در این بحران برنده شود و غرب را بازنده کند.

پوتین تمایلی به ثبات در منطقه ندارد و به دنبال بی ثباتی محدود است تا نقش مدیریت منفعت طلبانه اش را ایفا کند.حضور نظامی روسیه در جنگ سوریه را باید به عنوان سکوی سلطه و نمایش قدرت نمایی آنها برای اروپا، آسیا و آفریقا دانست.بر اساس توافق میان مسکو و دمشق، نیروهای ارتش روسیه دست‌کم تا ۴۹ سال آینده در خاک سوریه حضور خواهند داشت.

موقعیت استراتژیک سوریه در شرق دریای مدیترانه به روس ها اجازه می دهد تا در جنوب ناتو و در گستره ای بزرگ تر، جنوب قاره اروپا قدرت نمایی کنند.البته روس‌ها خواهان افزایش حضور در کشور لیبی که دارای ذخایر عظیم نفت بوده و از موقعیت راهبردی برخوردار است، نیز هستند.در سال های اخیر، مسکو در بحران لیبی به عنوان میانجی و با پیمانکاران نظامی بخش خصوصی نظیر واگر گروپ نقش آفرینی می کند.

روسیه در حضور خاورمیانه ای خود علاوه بر داشتن منافع ژئوپلیتیک بر جنبه های تجاری نیز به ویژه در حوزه های انرژی و فروش تسلیحات در کنار حوزه های فرهنگی و مذهبی تمرکز کرده است.اگرچه پوتین تلاش می‌کند تا با همه بازیگران خاورمیانه همکاری کند اما آنها در جهت منافع گروههای ضد آمریکایی ایران و گروه های شبه نظامی مورد حمایت تهران و اسد اقدامات گسترده تری دارند.

دولت بایدن تاکنون در مورد راهبرد متحده در سوریه اطلاع رسانی نکرده است، اما به نظر می رسد که دمشق جزء اولویت‌های این کشور نیست. این شرایط به نفع پوتین خواهد بود. رهبران واشنگتن به تدریج در حال کاهش اولویت خاورمیانه هستند تا برای رقابت با غول‌های جهانی نظیر چین و روسیه در سایر منطقه دنیا با قدرت بیشتری نقش‌آفرینی کنند.

در مقابل، مسکو منطقه خاورمیانه را به عنوان حوزه نفوذ اصلی خود می‌داند. بدین ترتیب آنها در حال توسعه روابط خود با ایران و گروه های شبه نظامی مورد حمایت این کشور هستند تا آینده سوریه را ترسیم و ایجاد کنند.

در این شرایط شاهد تحکیم روابط روسیه، ایران و ترکیه خواهیم بود و این ائتلاف راهبردی می‌تواند خاورمیانه را به یکی از نقاط آسیب پذیری غرب و متحدانش تبدیل کند.این ائتلاف می تواند در نهایت به تضعیف رقابت آمریکا با چین و روسیه منجر شود.

دیدگاه تل آویو نسبت به روسیه

در حالی که رژیم اسرائیل خود را به عنوان بخشی از اردوگاه غرب و یکی از متحدان نزدیک ایالات متحده در خاورمیانه می‌داند، اما آنها با روسیه دشمن نیستند. این دو کشور بر سر بسیاری از مسائل خاورمیانه دارای اختلاف نظر هستند، اما ترجیح می دهند که بر روی مسائل مورد توافق متمرکز شوند. بیش از یک میلیون نفر از یهودیان روسیه پس از تشکیل این رژیم روانه سرزمین‌های اشغالی شده‌اند. رهبران تل‌آویو در برابر اشغال شبه جزیره کریمهتوسط روسیه در سال ۲۰۱۴ میلادی موضعی محتاطانه داشتند.

آنها این اقدام مسکو را محکوم نکرده و در تحریم های علیه این کشور نیز مشارکت نکردند. روس ها با وجود حمایت از رژیم بشار اسد و همکاری های مشترک با ایران و حزب الله لبنان از اقدامات تهاجمی آنها علیه اسرائیل حمایت نمی‌کنند. به علاوه آن ها چشمان خود را به عملیات های ارتش اسرائیل علیه نیروهای ایرانی بسته اند.

نگرش دولت های عربی به کرملین

روس ها به دنبال کسب جایگاه آمریکا در خاورمیانه هستند. تصمیم دولت بایدن برای کاهش تعداد نیروهای نظامی خود در خاورمیانه می تواند فرصتی برای مسکو برای توسعه نقش آفرینی در این منطقه راهبردی باشد. البته مسکو برای حضور در مصر و سودان نیز تلاش های گسترده ای انجام داده است. کشورهای عربی پس از جنگ سوریه با شرایط جدیدی روبرو شده اند. چرا که روسیه با داشتن روابط گسترده با ایران ترکیه خواهان تبدیل شدن به قدرت کلیدی این منطقه است.

علت حضور روس‌ها تاکتیکی و بر خلاف چین فاقد قدرت نرم و یا سازوکارهای سرمایه‌گذاری در این منطقه است. به علاوه، آنها برنامه‌ای برای حل و فصل بحران های منطقه ندارند. آنها بیش از هر چیز به دنبال میانجیگری و گفت‌وگو با طرف‌های درگیر هستند. با توسعه نفوذ ناتو در اروپای شرقی و آسیای میانه به عنوان حیاط خلوت مسکو، رهبران کرملین تمایل بیشتری به نقش‌آفرینی در خاورمیانه دارند. این شرایط پیش بینی آینده را دشوارتر کرده است.



منبع: Atlantic Council
نویسنده: آنا بورشچیویسکا
مترجم: محسن داوری

يکشنبه ۵ ارديبهشت ۱۴۰۰ ساعت ۰۵:۳۷