جای خالی پارک‌های شیمیایی در بندر جاسک

به گزارش میز نفت ، احداث‌ پارک‌های شیمیایی بر اساس رویکرد یکپارچه‌سازی فرآیندها به جای ایجاد واحدهای تولیدی مجزا، به عنوان یک الگوی نوین توسعه اقتصادی و صنعتی شناخته می‌شود. نگاهی به صنایع پتروشیمی کشورهای پیشرو نشان می‌دهد که برخلاف ایران که پتروشیمی‌ها در سراسر کشور پخش شده‌اند، در این کشورها از رویکرد تجمیع و تمرکز واحدهای شیمیایی استفاده شده است.

احداث پارک‌های شیمیایی معمولاً در قالب یک برنامه جامع و با ایجاد یک واحد مادر که پتروپالایشگاه است کلید می‌خورد و اغلب در زنجیره ارزش تا 2 یا 3 لایه ادامه می‌یابند و در مجموع شامل 15 تا 20 شرکت کنار هم هستند. این رویکرد تمرکز و تجمیع واحدهای شیمیایی موجب تبادل‌ جریان‌های مواد بین واحدها، تامین خوراک پایدار و استفاده از خدمات و زیرساخت‌های مشترک می‌شود.

* اولویت توسعه پتروپالایشگاه‌ها در سواحل مکران جهت دور زدن تنگه‌ هرمز

بررسی قطب‌های پالایشی و پتروشیمی کشورهای دنیا نشان می‌دهد، بسیاری از آن‌ها با تمرکز و تجمع در سواحل مهم توسعه یافته‌اند. خبرگزاری فارس در گزارشی با عنوان «ظرفیت مغفول سواحل جنوب در احداث پتروپالایشگاه و پارک‌های شیمیایی» به بررسی جانمایی پارک‌های شیمیایی کشورهای سنگاپور و کره‌جنوبی، هلند و عربستان در سواحل این کشورها پرداخته است.

تصویر 1- جانمایی قطب‌های موفق پتروشیمی دنیا در سواحل همانطور که اشاره شد، گام اول برای توسعه پارک‌های شیمیایی در سواحل کشور، توسعه پتروپالایشگاه‌ها در این مناطق است. حسین حسین‌زاده عضو کمیسیون انرژی مجلس با اشاره به اولویت ساخت پتروپالایشگاه‌ها در سواحل دریای عمان نسبت به سواحل خلیج فارس گفت: «سواحل دریای عمان همچون سواحل مکران و منطقه جاسک و یا نواحی همجوار از چند زاویه بهتر است و بر سواحل خلیج فارس برتری دارد. اولا مسائل مربوط آمایش سرزمین برای مناطق کم جمعیت سواحل مکران در نظر گرفته می‌شود».

وی ادامه داد: «ثانیا این اقدام به حفظ محیط زیست خلیج فارس کمک می‌کند؛ زیرا در حال حاضر تردد بیشتر کشتی خصوصا کشتی‌های مواد شیمیایی، آلوده‌کننده خلیج فارس است. ثالثا اینکه باعث کاهش تردد کشتی‌ها از تنگه هرمز می‌شود و این موضوع از جنبه دور زدن تنگه هرمز نیز اهمیت بسیاری برای ایران دارد».

حسین‌زاده اظهار داشت: «همچنین به دلیل صادراتی بودن محصولات، کاهش مسافت صادرات از دریای عمان نیز به نفع تولیدکنندگان است و همچنین کانال کشتیرانی در دریای عمان بر خلیج فارس برتری مشهودی دارد. البته فعلا وزارت نفت نقشه راه مناسبی برای پتروپالایشگاه‌ها ندارد و لازم است نقشه راه مناسبی توسط وزارت نفت تدوین شود».

*آیا خط لوله گوره-جاسک، نقطه آغاز توسعه پارک‌های شیمیایی خواهد بود؟

با توجه به ظرفیت‌ها و فرصت‌های منطقه جاسک، نخستین گام برای توسعه پتروپالایشگاه‌ها و پارک‌های شیمیایی در این منطقه، رساندن نفت و میعانات گازی سواحل مکران است که این موضوع در قالب پروژه خط لوله انتقال نفت از گوره به جاسک توسط وزارت نفت در حال پیگیری است.

مبداء این خط لوله منطقه گوره شهرستان گناوه استان بوشهر است که پس از عبور از استان‌های بوشهر، فارس و هرمزگان، از ۶۰ کیلومتری غرب شهر جاسک به ترمینال و تأسیسات دریایی صادرات و واردات که در آینده احداث خواهد شد متصل می‌شود. این خط لوله در اندازه 42 اینچ و در طول تقریبی یک هزار کیلومتر تعریف شده است.

بررسی‌ها نشان می‌دهد که هر چند اقدام وزارت نفت برای احداث خط لوله گوره به جاسک اقدام مناسبی بوده که می‌تواند نقطه آغاز توسعه سواحل مکران باشد، اما فقدان برنامه و طرح جامعی (Master plan) برای ایجاد هاب‌ شیمیایی در منطقه جاسک، مانع از دستیابی به هدف نهایی یعنی توسعه پارک‌های شیمیایی در این منطقه خواهد شد.

خبرگزاری فارس در گزارشی با عنوان «وزارت نفت به دنبال افتتاح نمایشی خط لوله گوره-جاسک/ دور زدن تنگه هرمز به عمر دولت روحانی قد می‌دهد؟» به بررسی برخی ایرادات طرح خط لوله گوره-جاسک پرداخته است، در این بین اما به نظر می‌رسد مهم‌ترین نکته مغفول در این طرح، عدم برنامه‌ریزی وزارت نفت برای توسعه واحدهای پایین‌دستی در منطقه جاسک باشد.

* انتقال نفت به بندر جاسک با هدف خام‌فروشی یا صادرات محصولات شیمیایی؟

در این راستا مسعود کرباسیان مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران در نامه‌ای به نمایندگان مجلس تلویحا به بی‌تفاوتی وزارت نفت نسبت به توسعه واحدهای پایین‌دستی نفت در منطقه جاسک اذعان کرده است. توجه داشته باشید که ساخت خط لوله انتقال نفت از گوره به جاسک هر چند اقدام مهمی بوده که توسط وزارت نفت در دستور کار قرار گرفته است، اما صرف انتقال نفت به بندر جاسک با هدف خام‌فروشی به معنای ابتر کردن ظرفیت‌های مناسب بندر جاسک در سواحل مکران برای تبدیل شدن به هاب انرژی کشور است.

مسعود کرباسیان در این نامه اظهار داشت: «احداث واحدهای پالایشگاهی و پتروشیمی در مجاورت تاسیسات انتهایی خط لوله و متعاقبا احداث صنایع بالادستی در منطقه با توجه به مجاورت با ساحل دریای عمان و احداث و تکمیل و توسعه امکانات بندری قطعا نقش بسزایی در توسعه منطقه و صادرات محصولات پتروشیمی و پالایشگاهی و فعالیت‌های مرتبط با این صتایع خواهد داشت. در طرح خط لوله انتقال نفت از گوره به جاسک واحدهای پالایشگاهی و پتروشیمی در مجاورت تاسیسات انتهایی خط لوله پیش‌بینی شده که توسط بخش خصوصی احداث خواهد شد». تصویر 2- بخشی از نامه مدیرعامل شرکت ملی نفت

سید مصطفی آقامیرسلیم عضو کمیسیون اصل 90 مجلس شورای اسلامی در واکنش به توضیحات مسعود کرباسیان مدیرعامل شرکت ملی نفت، در نامه‌ای به بیژن زنگنه وزیر نفت در تاریخ  20 دی ماه سال جاری با تاکید برا اهمیت توسعه پارک‌های شیمیایی در بندر جاسک گفت: «با کمال تعجب ملاحظه گردید که در نامه آقای کرباسیان تأسیسات پالایشگاهی و پتروشیمی را بخش خصوصی با فعل آتی و نامعلوم "احداث خواهد گردید" همراه نموده است، چون این طرح هیچ گونه درآمدزایی مستقلی ندارد و بدون اجرای تأسیسات پالایشگاهی و پتروشیمی فاقد هر گونه توجیه اقتصادی است».

وی در ادامه افزود: «لذا انتظار می‌رفت احداث پالایشگاه به عنوان طرح‌های زمانبر زودتر از این خط لوله در دستور کار قرار گیرند نه اینکه در سال هشتم این دولت احداث پالایشگاه و پتروشیمی به آینده نامعلوم، آن هم به دست بخش خصوصی، حواله شود و هنوز هیچ اقدام اجرایی در منطقه صورت نگرفته باشد».

میرسلیم اظهار داشت: «در مقام عمل سرمایه‌گذاری‌های میلیارد دلاری از طرف بخش نحیف خصوصی قابل انتظار نیست و جز با وساطت دولت آن هم از طریق سرمایه‌گذاری‌های صندوق‌های بازنشستگی محقق نشده و نمی‌شود، انتظار می‌رود که ترتیبات اجرایی امر با بهره‌گیری از امکانات این بخش‌ها هر چه سریعتر اتخاذ شود».

*صدور مجوز پتروپالایشگاه‌ها در منطقه جاسک با هدف رفع تکلیف

هر چند وزارت نفت برنامه جامعی برای توسعه پتروپالایشگاه‌ها و واحدهای شیمیایی در منطقه جاسک تدوین نکرده است اما تصویب قانون «حمایت از توسعه صنایع پایین‌دستی نفت و میعانات گازی با استفاده از سرمایه‌گذاری مردمی» در مجلس شورای اسلامی و الزام وزارت نفت مبنی بر اجرای این قانون باعث شده است که برخی گام‌های رو به جلو برای احداث پتروپالایشگاه‌ها به عنوان نقطه آغاز پارک‌های شیمیایی در منطقه جاسک برداشته شود.

هوشنگ فلاحتیان معاون برنامه‌ریزی وزارت نفت با اشاره به صدور مجوزهایی برای توسعه پتروپالایشگاه‌ها در منطقه جاسک گفت: «هدف اصلی خط لوله انتقال نفت گوره-جاسک ایجاد پایانه جدید صادراتی است اما در منطقه جاسک حدود یک میلیون بشکه طرح پتروپالایشی تعریف شده که می‌تواند با بهره‌گیری از ظرفیت گوره-جاسک برای کشور ارزش افزوده و اشتغال ایجاد کند».

وی اظهار داشت: «مجوزهایی به این منظور داده شده که از این میزان 800 هزار بشکه مجوزهای صادر شده بر اساس طرح مجلس شورای اسلامی است (تصویر 3). مابقی نیز طرح‌هایی است که در گذشته مجوز آن داده شده بود و اگر تأمین منابع این طرح‌ها به موقع انجام شود، 5 الی 6 سال پس از شروع سرمایه‌گذاری بهره‌برداری از آنها آغاز و برای کشور درآمدزایی می‌شود. مجوزهای طرح‌های پتروپالایشگاهی به نوعی تکمیل زنجیره تولیدات پالایشگاهی کشور و ایجاد محصولاتی مشابه تولیدات پتروشیمی‌هاست». تصویر 3 – طرح‌های پتروپالایشی منطقه جاسک

همانطور که مشاهده می‌شود الزام قانونی مجلس باعث شده است که وزارت نفت تنها به برخی از طرح‌های پتروپالایشگاهی در منطقه جاسک مجوز صادر کند و اقدام قابل ملاحظه‌ای در این بخش در قالب یک برنامه جامع (Master plan) برای توسعه پتروپالایشگاه‌ها و پارک‌های شیمیایی در منطقه جاسک صورت نگرفته است.

نکته جالب توجه که بعد از گذشت 8 سال از عمر دولت، وزارت نفت توسعه پتروپالایشگاه‌ها و واحدهای پایین‌دستی را به شرط تامین مالی آنها به 5 الی 6 سال آینده موکول می‌کند. این موضوع در حالی است که هم‌اکنون کلید خوردن تامین مالی طرح‌های پتروپالایشی تعریف شده در منطقه جاسک نیز معطل پیگیری‌های وزارت نفت برای اعطای تنفس خوراک به این طرح‌هاست.

ایده اصلی قانون مجلس برای حل مشکل تامین مالی پتروپالایشگاه‌ها، اعطای تنفس خوراک به این واحدها است. تنفس خوراک یک مشوق اقتصادی است که به کمک آن می‌توان نقدینگی سرگردان در کشور را جذب طرح‌های پتروپالایشی کرد. هم‌اکنون در سایه بی‌تفاوتی وزارت نفت برای پیگیری صدور مجوز تنفس خوراک به واحدهای پتروپالایشی حدود یک سال است که سرمایه‌گذاران در انتظار اخذ این مجوز برای شروع کار هستند.

به بیان دیگر وزارت نفت نه تنها خودش هیچ برنامه‌ جامعی برای ایجاد پتروپالایشگاه‌ها و پارک‌های شیمیایی در منطقه جاسک ندارد بلکه نسبت به انجام وظایف قانونی خود برای ایجاد مشوق اقتصادی (تنفس خوراک) با هدف توسعه پتروپالایشگاه‌ها نیز بی‌تفاوت بوده و تعلل کرده است.



منبع : فارس 

شنبه ۲۳ اسفند ۱۳۹۹ ساعت ۱۱:۴۱