10 قلم کالای اساسی نفت
مدیرعامل شرکت سیلندرسازی تهران گفت: قراردادهای ما با وزارت نفت ریالی است و افزایش تورم، تولید مته‌های حفاری را برای ما از صرفه انداخته است. وزارت نفت حتما باید در تعدیل رقم قراردادها با تولیدکنندگان تعامل و همکاری کند.
کالای اساسی نفت | میز نفت
به گزارش میز نفت ، یکی از طرح‌های بیژن زنگنه وزیر نفت که در دولت یازدهم مطرح شد، طرحی با عنوان بومی‌سازی 10 قلم کالای استراتژیک در صنعت نفت بود که این طرح در سال 93 با هدف حمایت از ساخت داخل و پوشش خلاءهای تکنولوژیک در حوزه تجهیزات مورد نیاز صنعت نفت مطرح شد.
این 10 قلم کالای اساسی شامل تجهیزات سرچاهی و درون چاهی، پمپ‌های مربوط به چاه، مته‌های حفاری، شیرهای کنترلی، انواع لوله‌ها، الکتروموتورها، ماشین‌های دوار، فولادهای آلیاژی، ابزارهای اندازه‌گیری و ساخت پیگ هوشمند بودند.
در این بین هر چند تصمیم وزارت نفت مبنی بر بومی‌سازی 10 قلم کالای اساسی نفت تصمیم درستی بوده است، اما عملا در فضای اجرایی کمتر اقدام تاثیرگذاری برای همراه کردن دستگاه‌های دولتی برای حمایت از تولیدکنندگان داخلی صنعت نفت انجام شده است.
یکی از 10 قلم کالای اساسی صنعت نفت مته‌های حفاری است که در مصاحبه با شهریار تبریزی مدیرعامل شرکت سیلندرسازی تهران به عنوان یکی از شرکت‌های تولیدکننده مته‌های حفاریِ Rock Bit به بررسی چالش‌های موجود در مسیر ساخت داخل این محصول و میزان موفقیت در بومی‌سازی این محصول پرداخته خواهد شد.
مشروح مصاحبه به شرح زیر است:
*شرکت سیلندرسازی تهران چگونه مسیر بومی‌سازی مته‌های حفاری را طی کرد؟
فارس: شرکت سیلندرسازی تهران در ساخت کدامیک از 10 قلم کالای اساسی نفت فعالیت دارد؟ تکنولوژی ساخت این محصول چگونه به دست آمد؟ آیا با شرکت خارجی تعاملی برای انتقال تکنولوژی داشتید؟
تبریزی: یکی از محصولات شرکت سیلندرسازی تهران ساخت مته‌های حفاری از نوع Rock Bit است. ما در اواخر دهه 70 برای ساخت مته‌های حفاری اقدام کردیم. در آن زمان هر فرد یا نهادی قصد داشت برای واردات یک محصول اقدام کند، باید مهر عدم ساخت داخل آن توسط وزارت صمت زده می‌شد.
در آن سال‌ها شرکت کالای نفت یک لیست جامعی را در اختیار وزارت صمت قرار داد تا مهر عدم ساخت داخل آنها زده شود و برای واردات آنها اقدام شود. در آن زمان ما به وزارت صمت اعلام کردیم که از این لیست قادر هستیم، مته‌های حفاری آن را در داخل بسازیم که این موضوع پس از مذاکرات در جلسات مختلف به قرارداد منتهی شد.
در آن برهه زمانی ما مته‌های حفاری را طراحی کردیم، اما شرکت کالای نفت به ما گفت حتی اگر این مته‌ها را بومی‌سازی کنید باز هم امکان استفاده از آنها در صنعت نفت وجود ندارد زیرا کیفیت این مته‌ها ابتدا باید توسط شرکت‌های خارجی تایید شود و ما سر این موضوع واقعا دچار چالش شدیم، زیرا تولیدکننده خارجی چگونه می‌تواند محصول ما را تایید کند؟ البته کیفیت ساخت مته‌های حفاری اهمیت بالایی دارد، زیرا این مته‌ها به عمق‌های 3 تا 6 هزار متر فرو می‌روند و اگر در آن عمق مته بشکند، خسارت بزرگی ایجاد میشود.
در نتیجه شرکت نفت معمولا مته‌های حفاری را از شرکت‌هایی می‌خرد که سال‌هاست در تولید مته حفاری موفق عمل کرده‌اند و به محصولات آن اطمینان دارد. شرکت نفت هم در آن زمان با توجه به اینکه باید هر روز چاه‌های زیادی حفاری می‌کرد، اصلا حاضر نبود از یک تولیدکننده داخلی مته حفاری بخرند و می‌گفتند، باید شرکت خارجی شما را تایید کند. در نتیجه ما از طریق شرکت نفت به تولیدکنندگان خارجی مته‌های حفاری که شرکت نفت از آنها خریداری می‌کرد مرتبط شدیم و با آنها شروع به کار کردیم و در همان سال‌ها یک قرارداد سه‌جانبه بین شرکت کالای نفت، شرکت سیلندر سازی تهران و شرکت اسمیت منعقد شد.
طبق این توافق ما با شرکت اسمیت به توافق رسیدیم که ساخت داخل مته‌های حفاری را آغاز کنیم. در ابتدا سهم ساخت داخل این محصولات 12 درصد بود. شرکت اسمیت یک شرکت آمریکایی است، ولی ما با یکی از زیرشاخه‌های آن که در ایتالیا بود همکاری داشتیم. روش کار بدین صورت بود که قطعات مته در ایتالیا ساخته می‌شد و در ایران ما این قطعات را مونتاژ می‌کردیم و تحت مدیریت و کنترل کیفی شرکت اسمیت به شرکت نفت می‌فروختیم.
گارانتی محصولات نیز بر عهده شرکت اسمیت بود. در نتیجه شرکت نفت قبول کرد که این مته‌های حفاری را وارد چاه کند چون شرکت اسمیت کیفیت آنها را تضمین کرده و مسئولیت آن را بود.
طی دو سال قراردادی که با شرکت اسمیت داشتیم، حدود 6 هزار مته حفاری از انواع Rock Bit و PDC bit را تولید کردیم و درصد مشارکت ما در ساخت مته‌های حفاری را از 12 درصد به 24 درصد رساندیم. البته متاسفانه همکاری ما با شرکت اسمیت زیاد طول نکشید، چون به موعد اعمال تحریم‌ها خوردیم. در این زمان شریک خارجی از ما جدا شد و دیگر همکاری خود را ادامه نداد. در نتیجه برای جلوگیری از تعطیلی کارخانه اقدام به طراحی و ساخت کردیم و یکسری ابزارهایی که در حفاری به کار می‌رفت را طراحی و تولید کردیم.
*مته‌های حفاری 17.5 اینچی توسط شرکت سیلندرسازی تهران در دولت دهم بومی‌سازی شد
فارس: پس از رفتن شرکت‌های خارجی، شرکت سیلندرسازی تهران چه اقداماتی را برای ساخت داخل مته‌های حفاری در دستور کار قرار داد؟
تبریزی: ما کار را با تولید ابزارهای حفاری به اسم ابزارهای مانده‌یابی آغاز کردیم. این ابزارها هم از نظر شکل و اندازه با هم تفاوت دارد. لذا لازم بود برای هر کدام از آنها، طراحی و نمونه‌سازی جدا صورت گیرد. ما این کارها را در بازه زمانی سال‌های 80 تا 84 انجام دادیم و توانستیم اسم شرکت سیلندرسازی تهران را به عنوان تولیدکننده fishing tools و ابزارهای مانده‌یابی در وندور لیست شرکت نفت ثبت کنیم.
البته در کنار تولید ابزارهای مانده‌یابی ما از تولید مته‌های حفاری نیز غافل نشدیم و توانستیم از صفر تا صد یک مته 17.5 اینچ را خودمان طراحی و نمونه‌سازی کنیم. این نمونه را به مناطق نفت خیز جنوب تحویل دادیم و آنها کیفیت این محصول را تایید کردند و اعلام کردند که کیفیت این مته برابر با کیفیت مته‌های آمریکایی و شرکت اسمیت است. در نتیجه این مته حفاری را از چاه بیرون آوردند و در نمایشگاه اهواز به عنوان یک دستاورد در معرض نمایش گذاشتند. در آن زمان آقای رستم قاسمی وزیر نفت بودند و ما توانستیم با وزارت نفت قرارداد ساخت مته حفاری منعقد کنیم.
البته ما به این موضوع اکتفا نکردیم و مته‌های دیگر با مشخصات و سایزهای مختلف را نیز تولید کردیم و به شرکت نفت مناطق مرکزی تحویل دادیم. آنها کیفیت مته را تست و تایید کردند. شرکت سیلندرسازی تهران هر ماه محصول جدیدی تولید می‌کرد. مثلا طراحی پایدارکننده‌ها یا تثبیت کننده‌ها (Stabilizers) را انجام دادیم. Stabilizers محوری است که سه هزار متر در چاه نفت پایین میرود و باید عمودی باشد تا مابقی قطعات لازم برای حفاری چاه حول این محور قرار گیرند. در حل حاضر شرکت ما جز شرکت‌های دانش بنیان است.
*توانمندی شرکت سیلندرسازی تهران در ساخت داخل انواع مته‌های حفاری Rock Bit
فارس: پس از این فراز و نشیب‌ها در نهایت چه توانمندی در زمینه ساخت مته‌های حفاری Rock Bit به دست آوردید؟
تبریزی: سال 93 ما برای ساخت مته‌های Rock Bit اقدام کردیم. در این راستا برای طراحی و بومی‌سازی کامل آن تیم تحقیق و توسعه در شرکت سیلندرسازی تهران تشکیل دادیم. شانسی که ما داشتیم این بود که در دورهای که کار مونتاژ را انجام می‌دادیم، مهندسان ما به کارخانه اسمیت ارتباط خوبی برقرار کردند و به صنعت مته‌سازی آشنایی خوبی پیدا کرده بودند.
در حال حاضر دانش فنی مته‌های Rock Bit ایجاد شده است. تقریبا نمونه‌سازی‌های همه ردیف‌های مته‌های حفاری تمام شده است و برای تست در اختیار شرکت نفت قرار داده‌ایم و تعدادی از آنها را تایید هم کرده‌اند. فقط یک مورد کیفیتش تایید نشد که ما دوباره اصلاحات انجام دادیم و نمونه را برای تست مجدد ارسال کردیم. مته‌های حفاری در سایزهای مختلفی تولید می‌شوند. ساخت مته حفاری در سایز 8 و یک دوم اینچ در شرکت به تولید انبوه رسید و در حال تحویل دادن هستیم. مته 26 اینچ در خط تولید انبوه است که بزرگترین سایز مته حفاری است و آن را هم تعهد کردیم تا آغاز سال جدید تحویل بدهیم.
ببینید مته‌های حفاری به دو دسته تقسیم می‌شوند: مته‌های Rock Bit و PDC. مته‌های Rock Bit که شرکت سیلندرسازی تهران آنها را تولید می‌کند سایزهای متنوعی دارند که بزرگترین سایز آن 26 اینچ است. هر چه سایز کوچکتر شود، ساخت آن نیز پیچیده‌تر میشود. چون چاه در عمق پایین‌تر، دایره‌اش کوچکتر میشود و مثلا در عمق 4 هزار متری که زمین سخت‌تر و درجه حرارت بیشتر است، باید مته‌ای ساخت که آنجا بتواند کار کند. در نتیجه بسته به طراحی چاه‌های مته‌های 4، 5، 8، 12، 13، 14، 17 و 26 اینچ استفاده می‌شوند. شرکت ما در تمامی سایزها تولید دارد و نمونه‌های تولید ما تایید شده است و برخی از آنها در مرحله تولید انبوه قرار دارند.
برای طراحی مته‌های Rock Bit با هیچ شرکت خارجی تعامل نداشتیم و نمونه اولیه این نوع مته‌ها را شرکت از صفر تا صد ساخته است. توجه داشته باشید که ساخت این مته‌ها صرفا با مهندسی معکوس انجام نشده است، بلکه طراحی‌های خود شرکت نیز به آنها اضافه شد و در خط تولید شرکت خیلی کارها انجام شده است.
*در حوزه تامین تجهیزات و مواد اولیه ساخت مته با مشکل لاینحلی روبرو نیستیم
فارس: تجهیزات و مواد اولیه لازم برای تولید را دارید؟ در صورت ناقص بودن آیا آن را تکمیل کرده‌اید؟ آیا تجهیزات ساخت داخل هستند یا باید آنها را وارد کنید؟ امکان واردات آنها وجود دارد؟
تبریزی: فولادهای خاصی در صنعت حفاری استفاده میشود که این فولادها قبلا در ایران تولید نمی‌شد. با شروع کار شرکت ما با فولادسازها تعامل خوبی برقرار کردیم و به آنها سفارش‌های خاص می‌دادیم و آنها هم آن فولادها را برای استفاده ما می‌ساختند. این فولادها هم از نظر آلیاژ و هم ساختمان متالوژی و سایز با هم فرق دارند و مشکلی بزرگی در تامین مواد اولیه آنها وجود داشت. ولی خوشبختانه به پیگیری‌هایی که انجام دادیم این مشکلات حل شد و الان تمام مراحل تولید این فولادها در داخل انجام میشود.
یعنی این فولاد در ابتدا آهنگری میشود. برای ساخت آنها به قالب‌های خاصی نیاز است که یا ساخته شده است و یا در حال ساخت است. بعد از آهنگری که شکل تقریبی قطعه به دست می‌آید، کارهای ماشین‌کاری شامل تراش، فرز و سوراخ کاری روی آنها انجام میشود. عملیات حرارتی در فرآیند تولید آنها بسیار کلیدی و پیچیده است و باید عملیات حرارتی تا سقفی انجام شود که فولاد بتواند دوام بیاورد.
در قسمت‌های مربوط به ماشین کاری شرکت ما تجهیزات لازم را داشت، ولی قسمت‌های دیگر را نداریم و از ظرفیت صنایع دیگر استفاده میکنیم. ببینید اگر ساخت مته ساده بود پس در گذشته باید در کشور تولید می‌شد، بنابراین قطعا این کار پیچیدگی‌ها و تکنولوژی‌های خاص خودش را دارد، ولی اگر فکر می‌کنید ساخت مته‌های حفاری خیلی پیچیده و عجیب و غریب است، نه این طور نیست بلکه مشکلات تامین تجهیزات ساخت قابل حل است و ماشین‌آلات خاص نمی‌خواهد و به یکسری ماشین‌آلات عمومی نیاز دارد.
فارس: تست محصولات در خود کارخانه انجام میشود یا خارج از کشور و یا سایت عملیاتی؟
تبریزی: ما دو نوع آزمایش برای محصولات داریم. یکسری آزمایشات در حین پروسه تولید روی مواد انجام میشود که در داخل کارخانه صورت می‌گیرد و یا از شرکت‌هایی که تجهیزات مفصل آزمایشگاهی دارند استفاده میکنیم، اما در مرحله آخر باید دید این مته در عمل چگونه عمل می‌کند، پس تست میدانی هم داریم که برای انجام آن از شرکت‌های حفاری نفت کمک می‌گیریم.
*گلایه از بی‌توجهی وزارت نفت نسبت به تعدیل رقم قراردادها در شرایط تورمی
فارس: به طور کلی سیاست حمایتی وزارت نفت از شرکت شما برای تولید مته‌های حفاری چه بوده است؟
تبریزی: کلا بحث تولید مته‌های حفاری بدین صورت نبود که از طرف وزارت نفت تقاضایی به وجود بیاید و بعد شرکت‌ها را برای تامین این نیاز به بومی‌سازی مته‌های حفاری هدایت کنند بلکه شرکت ما خودش از سال 87 برای ساخت مته‌های حفاری اقدام کرد. در آن زمان اجناسی مثل مته به راحتی از کشورهای خارجی وارد می‌شد و حتی شروع کار ما نیز به صورت همکاری با شرکت اسمیت تعریف شد. بعد از اینکه تحریم‌ها اعمال شد و دیدند که نمی‌توان از خارج وارد کرد تازه به سراغ شرکت‌های داخلی آمدند که محصولات را در داخل کشور تولید کنند. مثلا وزارت نفت کالاهای ده‌گانه را معرفی کرد که در داخل ساخته شود.
فارس: شکل قرارداد وزارت نفت با شرکت‌های تولیدکننده چگونه بود؟
تبریزی: بابت ساخت تجهیزات به ما 25 درصد پیش پرداخت می‌دادند. یعنی ابتدا مناقصه برگزار می‌کردند و بعد از ارزیابی شرکت‌ها با آنها قرارداد می‌بستند و 25 درصد به آنها پیش پرداخت می‌دادند. البته بحث ریسک در قراردادهای وزارت نفت دیده نشده است. متاسفانه در حال حاضر مشکلاتی در این قراردادها رخ داده است که امیدواریم وزارت نفت لطف کند و به آن توجه داشته باشد. مثلا هر چند این قراردادها سال 93 منعقد شده است، ولی روند اجرای مناقصات آنها از سال 91 شروع شده بود و قیمت‌های آن زمان با حال حاضر اصلا قابل مقایسه نیست. این موضوع به تولید داخل ضربه می‌زند.
در قراردادهای نفتی اول مناقصه برگزار میشود که همین فرآیند چند ماه طول می‌کشد. بعد از اینکه شرکتی برنده شد چند ماه طول می‌کشد که قراردادی منعقد شود و پیش پرداخت صورت بگیرد. بعد فرآیند تولید محصول شروع میشود و نکته اینجاست که شما وقتی می‌خواهی یکسال بعد کالا را تحویل بدهید، قیمت‌های فعلی با قیمت موعد قرارداد اصلا قابل قیاس نیست و به دلیل تورم ناشی از افزایش نرخ ارز رشد چشمگیری داشته است.
این موضوع حیات تولیدکننده را به خطر می‌اندازد و بنده بارها از وزارت محترم نفت درخواست کردم که این مشکل را حل کند ولی توجهی نشده است. الان مواردی هستند که کالا ساخته شده و در انبار است، ولی چون شرکت نفت افزایش قیمت را نمی‌پذیرد، تولیدکننده هم کالا را تحویل نمی‌دهد و آنها هم ضمانت‌نامه ما را ضبط می‌کنند. ببینید تولید در حال حاضر به اندازه کافی مشکلات دارد و دستگاه‌های دولتی باید یاور تولیدکننده باشند.
بنده در مردادماه قراردادی برای خرید قطعه‌ای برای ریخته‌گیری منعقد کردم که مبلغ قرارداد به ازای هر کیلو قطعه 24 هزار تومان بود ولی الان که مراجعه کردم با من کیلویی 47 هزار تومان قرارداد بسته است و تازه به بنده تخفیف هم داده است. در این مدت با افزایش قیمت ارز و افزایش تورم ما مجبور شدیم که هم دستمزدها را بالا ببریم و هم هزینه حمل و نقل افزایش یافته است، ولی رقم قرارداد ما همچنان ثابت است. خب تولیدکننده با این شرایط نمی‌تواند کار خود را جلو ببرد.
*تولیدکنندگان تجهیزات نفتی با پدیده‌ای به نام تحریم داخلی مواجه شده‌اند
فارس: برای بومی‌سازی مته‌های حفاری Rock Bit دولت و وزارت نفت چه حمایتی از شما کرده‌اند؟ آیا تسهیلاتی از صندوق نوآوری و پژوهش دریافت کرده‌اید؟
تبریزی: برای تولید مته‌های Rock Bit تسهیلاتی از صندوق نوآوری، معاونت علمی ریاست جمهوری و صندوق پژوهش و فناوری نیز به ما داده نشد. ما خیلی برای دریافت تسهیلات تلاش کردیم ولی به ما تعلق نگرفت. به طور کلی هیچ گونه کمک و حمایتی از تولید نشده است، به غیر از اینکه سفارش تولید مته‌های حفاری به ما داده شد. مثلا ما می‌خواستیم وام بگیریم، گفتند ما به کسی وام می‌دهیم که نمونه بسازد و تولید کند، خب این دیگر چگونه حمایتی است؟ وقتی ما می‌خواهیم محصولی را بومی‌سازی کنیم باید از ابتدا از ما حمایت شود زیرا بعد از ساخت و تولید محصول دیگر حمایت فایده‌ای ندارد. در این پروژه نه تنها وام و تسهیلاتی به ما نداده‌اند، بلکه خیلی هم وقت ما را گرفتند.
ما الان ماشین آلات دست دومی را از سوئیس خریداری کردیم. آنجا اجازه صادرات ندادند برای همین آن را به آلمان بردیم و الان دنبال مجوز صادرات از این کشور هستیم. این مسائل مشکلات ناشی از تحریم است. اما مسئله اصلی اینجاست که ما با پدیده‌ای به نام تحریم داخلی هم مواجه هستیم و از این طرف در داخل هم باید دنبال مجوز ورود این ماشین‌آلات باشیم. در داخل فرآیند ثبت سفارش مشکلات اساسی دارد و پیچیدگی قانونی خیلی زیاد است.
یعنی فقط تحریم از سمت خارج نیست، در داخل هم تحریم وجود دارد. ظاهرا قضیه ساده است، مثلا میگویند ثبت سفارش کنید ولی کسی که باید امضا کند نیست. برای انجام همین ثبت سفارش بنده باید بیش از یک ماه وقت بگذارم تا امضاها گرفته شود. این کارها هزینه‌بر است، بعد میگویند چرا تولید داخلی از خارجی گران‌تر درمی‌آید خب سازوکارها به گونه‌ای چیده شده که به تولیدکننده آسیب می‌رساند. الان کالاهای خود دولت آنقدر در گمرک مانده که صدایشان درآمده است، حالا شما فکر کنید بخش خصوصی که ماشینی وارد می‌کند، چقدر زمان‌بر میشود.
به طور کلی ما دو چالش اساسی داریم. یکی اینکه قراردادهای ما با وزارت نفت ریالی است و افزایش تورم، تولید مته‌های حفاری را برای ما از صرفه انداخته است. به نظر بنده وزارت نفت حتما باید در تعدیل رقم قراردادها با تولیدکنندگان تعامل و همکاری کند. نکته دیگر اینکه در ترخیص کالا، مواد اولیه و ابزارآلات مشکلات جدی وجود دارد که در وزارت صمت باید فکری به حال آن شود، زیرا نه تنها شرکت سیلندرسازی بلکه همه شرکت‌های تولیدکننده با این مشکل مواجه هستند. در مجموع در شرایط فعلی دولت حمایت چندان از تولیدکننده‌ها نمی‌کند در حالی که مشکلات زیادی را ایجاد می‌کنند.
منبع : فارس
این 10 قلم کالای اساسی شامل تجهیزات سرچاهی و درون چاهی، پمپ‌های مربوط به چاه، مته‌های حفاری، شیرهای کنترلی، انواع لوله‌ها، الکتروموتورها، ماشین‌های دوار، فولادهای آلیاژی، ابزارهای اندازه‌گیری و ساخت پیگ هوشمند بودند.
در این بین هر چند تصمیم وزارت نفت مبنی بر بومی‌سازی 10 قلم کالای اساسی نفت تصمیم درستی بوده است، اما عملا در فضای اجرایی کمتر اقدام تاثیرگذاری برای همراه کردن دستگاه‌های دولتی برای حمایت از تولیدکنندگان داخلی صنعت نفت انجام شده است.
یکی از 10 قلم کالای اساسی صنعت نفت مته‌های حفاری است که در مصاحبه با شهریار تبریزی مدیرعامل شرکت سیلندرسازی تهران به عنوان یکی از شرکت‌های تولیدکننده مته‌های حفاریِ Rock Bit به بررسی چالش‌های موجود در مسیر ساخت داخل این محصول و میزان موفقیت در بومی‌سازی این محصول پرداخته خواهد شد.
مشروح مصاحبه به شرح زیر است:
*شرکت سیلندرسازی تهران چگونه مسیر بومی‌سازی مته‌های حفاری را طی کرد؟
فارس: شرکت سیلندرسازی تهران در ساخت کدامیک از 10 قلم کالای اساسی نفت فعالیت دارد؟ تکنولوژی ساخت این محصول چگونه به دست آمد؟ آیا با شرکت خارجی تعاملی برای انتقال تکنولوژی داشتید؟
تبریزی: یکی از محصولات شرکت سیلندرسازی تهران ساخت مته‌های حفاری از نوع Rock Bit است. ما در اواخر دهه 70 برای ساخت مته‌های حفاری اقدام کردیم. در آن زمان هر فرد یا نهادی قصد داشت برای واردات یک محصول اقدام کند، باید مهر عدم ساخت داخل آن توسط وزارت صمت زده می‌شد.
در آن سال‌ها شرکت کالای نفت یک لیست جامعی را در اختیار وزارت صمت قرار داد تا مهر عدم ساخت داخل آنها زده شود و برای واردات آنها اقدام شود. در آن زمان ما به وزارت صمت اعلام کردیم که از این لیست قادر هستیم، مته‌های حفاری آن را در داخل بسازیم که این موضوع پس از مذاکرات در جلسات مختلف به قرارداد منتهی شد.
در آن برهه زمانی ما مته‌های حفاری را طراحی کردیم، اما شرکت کالای نفت به ما گفت حتی اگر این مته‌ها را بومی‌سازی کنید باز هم امکان استفاده از آنها در صنعت نفت وجود ندارد زیرا کیفیت این مته‌ها ابتدا باید توسط شرکت‌های خارجی تایید شود و ما سر این موضوع واقعا دچار چالش شدیم، زیرا تولیدکننده خارجی چگونه می‌تواند محصول ما را تایید کند؟ البته کیفیت ساخت مته‌های حفاری اهمیت بالایی دارد، زیرا این مته‌ها به عمق‌های 3 تا 6 هزار متر فرو می‌روند و اگر در آن عمق مته بشکند، خسارت بزرگی ایجاد میشود.
در نتیجه شرکت نفت معمولا مته‌های حفاری را از شرکت‌هایی می‌خرد که سال‌هاست در تولید مته حفاری موفق عمل کرده‌اند و به محصولات آن اطمینان دارد. شرکت نفت هم در آن زمان با توجه به اینکه باید هر روز چاه‌های زیادی حفاری می‌کرد، اصلا حاضر نبود از یک تولیدکننده داخلی مته حفاری بخرند و می‌گفتند، باید شرکت خارجی شما را تایید کند. در نتیجه ما از طریق شرکت نفت به تولیدکنندگان خارجی مته‌های حفاری که شرکت نفت از آنها خریداری می‌کرد مرتبط شدیم و با آنها شروع به کار کردیم و در همان سال‌ها یک قرارداد سه‌جانبه بین شرکت کالای نفت، شرکت سیلندر سازی تهران و شرکت اسمیت منعقد شد.
طبق این توافق ما با شرکت اسمیت به توافق رسیدیم که ساخت داخل مته‌های حفاری را آغاز کنیم. در ابتدا سهم ساخت داخل این محصولات 12 درصد بود. شرکت اسمیت یک شرکت آمریکایی است، ولی ما با یکی از زیرشاخه‌های آن که در ایتالیا بود همکاری داشتیم. روش کار بدین صورت بود که قطعات مته در ایتالیا ساخته می‌شد و در ایران ما این قطعات را مونتاژ می‌کردیم و تحت مدیریت و کنترل کیفی شرکت اسمیت به شرکت نفت می‌فروختیم.
گارانتی محصولات نیز بر عهده شرکت اسمیت بود. در نتیجه شرکت نفت قبول کرد که این مته‌های حفاری را وارد چاه کند چون شرکت اسمیت کیفیت آنها را تضمین کرده و مسئولیت آن را بود.
طی دو سال قراردادی که با شرکت اسمیت داشتیم، حدود 6 هزار مته حفاری از انواع Rock Bit و PDC bit را تولید کردیم و درصد مشارکت ما در ساخت مته‌های حفاری را از 12 درصد به 24 درصد رساندیم. البته متاسفانه همکاری ما با شرکت اسمیت زیاد طول نکشید، چون به موعد اعمال تحریم‌ها خوردیم. در این زمان شریک خارجی از ما جدا شد و دیگر همکاری خود را ادامه نداد. در نتیجه برای جلوگیری از تعطیلی کارخانه اقدام به طراحی و ساخت کردیم و یکسری ابزارهایی که در حفاری به کار می‌رفت را طراحی و تولید کردیم.
*مته‌های حفاری 17.5 اینچی توسط شرکت سیلندرسازی تهران در دولت دهم بومی‌سازی شد
فارس: پس از رفتن شرکت‌های خارجی، شرکت سیلندرسازی تهران چه اقداماتی را برای ساخت داخل مته‌های حفاری در دستور کار قرار داد؟
تبریزی: ما کار را با تولید ابزارهای حفاری به اسم ابزارهای مانده‌یابی آغاز کردیم. این ابزارها هم از نظر شکل و اندازه با هم تفاوت دارد. لذا لازم بود برای هر کدام از آنها، طراحی و نمونه‌سازی جدا صورت گیرد. ما این کارها را در بازه زمانی سال‌های 80 تا 84 انجام دادیم و توانستیم اسم شرکت سیلندرسازی تهران را به عنوان تولیدکننده fishing tools و ابزارهای مانده‌یابی در وندور لیست شرکت نفت ثبت کنیم.
البته در کنار تولید ابزارهای مانده‌یابی ما از تولید مته‌های حفاری نیز غافل نشدیم و توانستیم از صفر تا صد یک مته 17.5 اینچ را خودمان طراحی و نمونه‌سازی کنیم. این نمونه را به مناطق نفت خیز جنوب تحویل دادیم و آنها کیفیت این محصول را تایید کردند و اعلام کردند که کیفیت این مته برابر با کیفیت مته‌های آمریکایی و شرکت اسمیت است. در نتیجه این مته حفاری را از چاه بیرون آوردند و در نمایشگاه اهواز به عنوان یک دستاورد در معرض نمایش گذاشتند. در آن زمان آقای رستم قاسمی وزیر نفت بودند و ما توانستیم با وزارت نفت قرارداد ساخت مته حفاری منعقد کنیم.
البته ما به این موضوع اکتفا نکردیم و مته‌های دیگر با مشخصات و سایزهای مختلف را نیز تولید کردیم و به شرکت نفت مناطق مرکزی تحویل دادیم. آنها کیفیت مته را تست و تایید کردند. شرکت سیلندرسازی تهران هر ماه محصول جدیدی تولید می‌کرد. مثلا طراحی پایدارکننده‌ها یا تثبیت کننده‌ها (Stabilizers) را انجام دادیم. Stabilizers محوری است که سه هزار متر در چاه نفت پایین میرود و باید عمودی باشد تا مابقی قطعات لازم برای حفاری چاه حول این محور قرار گیرند. در حل حاضر شرکت ما جز شرکت‌های دانش بنیان است.
*توانمندی شرکت سیلندرسازی تهران در ساخت داخل انواع مته‌های حفاری Rock Bit
فارس: پس از این فراز و نشیب‌ها در نهایت چه توانمندی در زمینه ساخت مته‌های حفاری Rock Bit به دست آوردید؟
تبریزی: سال 93 ما برای ساخت مته‌های Rock Bit اقدام کردیم. در این راستا برای طراحی و بومی‌سازی کامل آن تیم تحقیق و توسعه در شرکت سیلندرسازی تهران تشکیل دادیم. شانسی که ما داشتیم این بود که در دورهای که کار مونتاژ را انجام می‌دادیم، مهندسان ما به کارخانه اسمیت ارتباط خوبی برقرار کردند و به صنعت مته‌سازی آشنایی خوبی پیدا کرده بودند.
در حال حاضر دانش فنی مته‌های Rock Bit ایجاد شده است. تقریبا نمونه‌سازی‌های همه ردیف‌های مته‌های حفاری تمام شده است و برای تست در اختیار شرکت نفت قرار داده‌ایم و تعدادی از آنها را تایید هم کرده‌اند. فقط یک مورد کیفیتش تایید نشد که ما دوباره اصلاحات انجام دادیم و نمونه را برای تست مجدد ارسال کردیم. مته‌های حفاری در سایزهای مختلفی تولید می‌شوند. ساخت مته حفاری در سایز 8 و یک دوم اینچ در شرکت به تولید انبوه رسید و در حال تحویل دادن هستیم. مته 26 اینچ در خط تولید انبوه است که بزرگترین سایز مته حفاری است و آن را هم تعهد کردیم تا آغاز سال جدید تحویل بدهیم.
ببینید مته‌های حفاری به دو دسته تقسیم می‌شوند: مته‌های Rock Bit و PDC. مته‌های Rock Bit که شرکت سیلندرسازی تهران آنها را تولید می‌کند سایزهای متنوعی دارند که بزرگترین سایز آن 26 اینچ است. هر چه سایز کوچکتر شود، ساخت آن نیز پیچیده‌تر میشود. چون چاه در عمق پایین‌تر، دایره‌اش کوچکتر میشود و مثلا در عمق 4 هزار متری که زمین سخت‌تر و درجه حرارت بیشتر است، باید مته‌ای ساخت که آنجا بتواند کار کند. در نتیجه بسته به طراحی چاه‌های مته‌های 4، 5، 8، 12، 13، 14، 17 و 26 اینچ استفاده می‌شوند. شرکت ما در تمامی سایزها تولید دارد و نمونه‌های تولید ما تایید شده است و برخی از آنها در مرحله تولید انبوه قرار دارند.
برای طراحی مته‌های Rock Bit با هیچ شرکت خارجی تعامل نداشتیم و نمونه اولیه این نوع مته‌ها را شرکت از صفر تا صد ساخته است. توجه داشته باشید که ساخت این مته‌ها صرفا با مهندسی معکوس انجام نشده است، بلکه طراحی‌های خود شرکت نیز به آنها اضافه شد و در خط تولید شرکت خیلی کارها انجام شده است.
*در حوزه تامین تجهیزات و مواد اولیه ساخت مته با مشکل لاینحلی روبرو نیستیم
فارس: تجهیزات و مواد اولیه لازم برای تولید را دارید؟ در صورت ناقص بودن آیا آن را تکمیل کرده‌اید؟ آیا تجهیزات ساخت داخل هستند یا باید آنها را وارد کنید؟ امکان واردات آنها وجود دارد؟
تبریزی: فولادهای خاصی در صنعت حفاری استفاده میشود که این فولادها قبلا در ایران تولید نمی‌شد. با شروع کار شرکت ما با فولادسازها تعامل خوبی برقرار کردیم و به آنها سفارش‌های خاص می‌دادیم و آنها هم آن فولادها را برای استفاده ما می‌ساختند. این فولادها هم از نظر آلیاژ و هم ساختمان متالوژی و سایز با هم فرق دارند و مشکلی بزرگی در تامین مواد اولیه آنها وجود داشت. ولی خوشبختانه به پیگیری‌هایی که انجام دادیم این مشکلات حل شد و الان تمام مراحل تولید این فولادها در داخل انجام میشود.
یعنی این فولاد در ابتدا آهنگری میشود. برای ساخت آنها به قالب‌های خاصی نیاز است که یا ساخته شده است و یا در حال ساخت است. بعد از آهنگری که شکل تقریبی قطعه به دست می‌آید، کارهای ماشین‌کاری شامل تراش، فرز و سوراخ کاری روی آنها انجام میشود. عملیات حرارتی در فرآیند تولید آنها بسیار کلیدی و پیچیده است و باید عملیات حرارتی تا سقفی انجام شود که فولاد بتواند دوام بیاورد.
در قسمت‌های مربوط به ماشین کاری شرکت ما تجهیزات لازم را داشت، ولی قسمت‌های دیگر را نداریم و از ظرفیت صنایع دیگر استفاده میکنیم. ببینید اگر ساخت مته ساده بود پس در گذشته باید در کشور تولید می‌شد، بنابراین قطعا این کار پیچیدگی‌ها و تکنولوژی‌های خاص خودش را دارد، ولی اگر فکر می‌کنید ساخت مته‌های حفاری خیلی پیچیده و عجیب و غریب است، نه این طور نیست بلکه مشکلات تامین تجهیزات ساخت قابل حل است و ماشین‌آلات خاص نمی‌خواهد و به یکسری ماشین‌آلات عمومی نیاز دارد.
فارس: تست محصولات در خود کارخانه انجام میشود یا خارج از کشور و یا سایت عملیاتی؟
تبریزی: ما دو نوع آزمایش برای محصولات داریم. یکسری آزمایشات در حین پروسه تولید روی مواد انجام میشود که در داخل کارخانه صورت می‌گیرد و یا از شرکت‌هایی که تجهیزات مفصل آزمایشگاهی دارند استفاده میکنیم، اما در مرحله آخر باید دید این مته در عمل چگونه عمل می‌کند، پس تست میدانی هم داریم که برای انجام آن از شرکت‌های حفاری نفت کمک می‌گیریم.
*گلایه از بی‌توجهی وزارت نفت نسبت به تعدیل رقم قراردادها در شرایط تورمی
فارس: به طور کلی سیاست حمایتی وزارت نفت از شرکت شما برای تولید مته‌های حفاری چه بوده است؟
تبریزی: کلا بحث تولید مته‌های حفاری بدین صورت نبود که از طرف وزارت نفت تقاضایی به وجود بیاید و بعد شرکت‌ها را برای تامین این نیاز به بومی‌سازی مته‌های حفاری هدایت کنند بلکه شرکت ما خودش از سال 87 برای ساخت مته‌های حفاری اقدام کرد. در آن زمان اجناسی مثل مته به راحتی از کشورهای خارجی وارد می‌شد و حتی شروع کار ما نیز به صورت همکاری با شرکت اسمیت تعریف شد. بعد از اینکه تحریم‌ها اعمال شد و دیدند که نمی‌توان از خارج وارد کرد تازه به سراغ شرکت‌های داخلی آمدند که محصولات را در داخل کشور تولید کنند. مثلا وزارت نفت کالاهای ده‌گانه را معرفی کرد که در داخل ساخته شود.
فارس: شکل قرارداد وزارت نفت با شرکت‌های تولیدکننده چگونه بود؟
تبریزی: بابت ساخت تجهیزات به ما 25 درصد پیش پرداخت می‌دادند. یعنی ابتدا مناقصه برگزار می‌کردند و بعد از ارزیابی شرکت‌ها با آنها قرارداد می‌بستند و 25 درصد به آنها پیش پرداخت می‌دادند. البته بحث ریسک در قراردادهای وزارت نفت دیده نشده است. متاسفانه در حال حاضر مشکلاتی در این قراردادها رخ داده است که امیدواریم وزارت نفت لطف کند و به آن توجه داشته باشد. مثلا هر چند این قراردادها سال 93 منعقد شده است، ولی روند اجرای مناقصات آنها از سال 91 شروع شده بود و قیمت‌های آن زمان با حال حاضر اصلا قابل مقایسه نیست. این موضوع به تولید داخل ضربه می‌زند.
در قراردادهای نفتی اول مناقصه برگزار میشود که همین فرآیند چند ماه طول می‌کشد. بعد از اینکه شرکتی برنده شد چند ماه طول می‌کشد که قراردادی منعقد شود و پیش پرداخت صورت بگیرد. بعد فرآیند تولید محصول شروع میشود و نکته اینجاست که شما وقتی می‌خواهی یکسال بعد کالا را تحویل بدهید، قیمت‌های فعلی با قیمت موعد قرارداد اصلا قابل قیاس نیست و به دلیل تورم ناشی از افزایش نرخ ارز رشد چشمگیری داشته است.
این موضوع حیات تولیدکننده را به خطر می‌اندازد و بنده بارها از وزارت محترم نفت درخواست کردم که این مشکل را حل کند ولی توجهی نشده است. الان مواردی هستند که کالا ساخته شده و در انبار است، ولی چون شرکت نفت افزایش قیمت را نمی‌پذیرد، تولیدکننده هم کالا را تحویل نمی‌دهد و آنها هم ضمانت‌نامه ما را ضبط می‌کنند. ببینید تولید در حال حاضر به اندازه کافی مشکلات دارد و دستگاه‌های دولتی باید یاور تولیدکننده باشند.
بنده در مردادماه قراردادی برای خرید قطعه‌ای برای ریخته‌گیری منعقد کردم که مبلغ قرارداد به ازای هر کیلو قطعه 24 هزار تومان بود ولی الان که مراجعه کردم با من کیلویی 47 هزار تومان قرارداد بسته است و تازه به بنده تخفیف هم داده است. در این مدت با افزایش قیمت ارز و افزایش تورم ما مجبور شدیم که هم دستمزدها را بالا ببریم و هم هزینه حمل و نقل افزایش یافته است، ولی رقم قرارداد ما همچنان ثابت است. خب تولیدکننده با این شرایط نمی‌تواند کار خود را جلو ببرد.
*تولیدکنندگان تجهیزات نفتی با پدیده‌ای به نام تحریم داخلی مواجه شده‌اند
فارس: برای بومی‌سازی مته‌های حفاری Rock Bit دولت و وزارت نفت چه حمایتی از شما کرده‌اند؟ آیا تسهیلاتی از صندوق نوآوری و پژوهش دریافت کرده‌اید؟
تبریزی: برای تولید مته‌های Rock Bit تسهیلاتی از صندوق نوآوری، معاونت علمی ریاست جمهوری و صندوق پژوهش و فناوری نیز به ما داده نشد. ما خیلی برای دریافت تسهیلات تلاش کردیم ولی به ما تعلق نگرفت. به طور کلی هیچ گونه کمک و حمایتی از تولید نشده است، به غیر از اینکه سفارش تولید مته‌های حفاری به ما داده شد. مثلا ما می‌خواستیم وام بگیریم، گفتند ما به کسی وام می‌دهیم که نمونه بسازد و تولید کند، خب این دیگر چگونه حمایتی است؟ وقتی ما می‌خواهیم محصولی را بومی‌سازی کنیم باید از ابتدا از ما حمایت شود زیرا بعد از ساخت و تولید محصول دیگر حمایت فایده‌ای ندارد. در این پروژه نه تنها وام و تسهیلاتی به ما نداده‌اند، بلکه خیلی هم وقت ما را گرفتند.
ما الان ماشین آلات دست دومی را از سوئیس خریداری کردیم. آنجا اجازه صادرات ندادند برای همین آن را به آلمان بردیم و الان دنبال مجوز صادرات از این کشور هستیم. این مسائل مشکلات ناشی از تحریم است. اما مسئله اصلی اینجاست که ما با پدیده‌ای به نام تحریم داخلی هم مواجه هستیم و از این طرف در داخل هم باید دنبال مجوز ورود این ماشین‌آلات باشیم. در داخل فرآیند ثبت سفارش مشکلات اساسی دارد و پیچیدگی قانونی خیلی زیاد است.
یعنی فقط تحریم از سمت خارج نیست، در داخل هم تحریم وجود دارد. ظاهرا قضیه ساده است، مثلا میگویند ثبت سفارش کنید ولی کسی که باید امضا کند نیست. برای انجام همین ثبت سفارش بنده باید بیش از یک ماه وقت بگذارم تا امضاها گرفته شود. این کارها هزینه‌بر است، بعد میگویند چرا تولید داخلی از خارجی گران‌تر درمی‌آید خب سازوکارها به گونه‌ای چیده شده که به تولیدکننده آسیب می‌رساند. الان کالاهای خود دولت آنقدر در گمرک مانده که صدایشان درآمده است، حالا شما فکر کنید بخش خصوصی که ماشینی وارد می‌کند، چقدر زمان‌بر میشود.
به طور کلی ما دو چالش اساسی داریم. یکی اینکه قراردادهای ما با وزارت نفت ریالی است و افزایش تورم، تولید مته‌های حفاری را برای ما از صرفه انداخته است. به نظر بنده وزارت نفت حتما باید در تعدیل رقم قراردادها با تولیدکنندگان تعامل و همکاری کند. نکته دیگر اینکه در ترخیص کالا، مواد اولیه و ابزارآلات مشکلات جدی وجود دارد که در وزارت صمت باید فکری به حال آن شود، زیرا نه تنها شرکت سیلندرسازی بلکه همه شرکت‌های تولیدکننده با این مشکل مواجه هستند. در مجموع در شرایط فعلی دولت حمایت چندان از تولیدکننده‌ها نمی‌کند در حالی که مشکلات زیادی را ایجاد می‌کنند.
منبع : فارس
دوشنبه ۱۰ آذر ۱۳۹۹ ساعت ۱۱:۰۴
کد مطلب: 28892
