چرا دولت یازدهم موفق به اشتغال زایی گسترده در پتروشیمی نشد؟

اگرچه جهانگیری این بخش از صحبت های خود را در واکنش به صحبت های یکی دیگر از کاندیداهای ریاست جمهوری مبنی بر اینکه با ایجاد هر یک میلیون تن ظرفیت جدید پتروشیمی می توان 200 هزار شغل مستقیم و 400 هزار شغل غیرمستقیم ایجاد کرد، گفت؛ اما این سوال مطرح است که چرا دولت یازدهم همانطور که معاون اول رئیس جمهوری به صورت کنایه آمیز گفته، نتوانسته در صنعت پتروشیمی اشتغال زایی گسترده ای داشته باشد؟

اقتصاد رو به رشد جهانی همواره تأثیر بسیاری از صنایع زنجیره‌ای می‌گیرد، صنایعی که یک زنجیره بزرگ ارزش از تولیدات مواد خام تا محصولات نهایی را در بر می‌گیرند. یکی از صنایعی که ارزش‌آفرینی آن در اقتصاد جهانی متمایز از صنایع دیگر است صنعت پتروشیمی است. محصولات این صنعت از تولیدات شیمیایی و خاص تا تولیدات پرکاربرد و مرسوم در زندگی روزانه ما را در بر می‌گیرد. 

کشورهای مختلفی در اقتصاد امروز جهان در صنعت پتروشیمی فعالند، از کشورهایی چون ایران و عربستان که ذخایر عظیم نفت و گاز دارند تا کشورهایی که واردکننده نفت و گاز هستند هر کدام به‌نوعی سهمی از بازار گسترده جهانی پتروشیمی را به خود اختصاص داده‌اند. ایران با وجود منابع عظیم نفت و گاز از یک سو و دسترسی به آبهای آزاد جهان از سوی دیگر مزیت‌های بسیاری برای توسعه صنعت پتروشیمی دارد.

همچنین ایران در منطقه‌ای واقع شده که می‌تواند نقطه تلاقی بسیاری از مسیرهای تجارت جهانی باشد و به‌عنوان کریدور اصلی در منطقه شناخته شود. این مسائل موجب شده با بهره‌گیری از توان متخصصان داخلی و سرمایه گذاری‌های صورت گرفته داخلی و خارجی، امروز 51 مجتمع پتروشیمی در مدار بهره برداری قرار گیرد.

مجموع حجم تولیدات محصولات پتروشیمی در ایران در حال حاضر حدود 64 میلیون تن در سال است. همچنین 67 طرح پتروشیمی با مجموع حجم تولید 61 میلیون تن محصول در سال در دست اجرا است که با بهره برداری از این طرحها، ظرفیت تولید پتروشیمی ایران دو برابر خواهد شد. از این رقم، بهره برداری از 30 پروژه مهم به‌عنوان طرحهای استراتژیک توسعه تولیدات پتروشیمی ایران در 10 تا 15 سال آینده هدفگذاری شده تا افزایش 43 میلیون تنی حجم تولیدات فرآورده‌های مختلف پتروشیمی محقق شود.
صنعت پتروشیمی صنعتی ارزش‌آفرین و اشتغال‌زا است. این صنعت در برنامه‌های اشتغال‌زایی دولت نیز جای خود را باز کرده است. در جدول زیر میزان اشتغال‌زایی، سرانه اشتغال و نرخ بازگشت سرمایه در بخشهای مختلف صنعت پتروشیمی را می‌بینید.

 

	اشتغال (نفر)	سرانه اشتغال (نفر ــ میلیون دلار)	نرخ بازگشت سرمایه (درصد)
صنایع بالادستی	500	1500	20 ــ 15
صنایع میان‌دستی	2200	773000	30 ــ 25
صنایع پایین‌دستی (تکمیلی)	200000	21000	50 ــ 40

همان‌طور که از جدول بالا مشخص است، میزان اشتغال‌زایی صنعت پتروشیمی بیشتر و قابل توجه‌تر از بسیاری از صنایع بزرگ است. این اشتغال زایی در بخش صنایع تکمیلی با سرانه اشتغال 21 هزار نفر در هر یک میلیون دلار سرمایه گذاری، 200 هزار نفر برآورد شده است.

نکته ای که در مورد ایجاد 9 میلیون تن ظرفیت جدید تولید پتروشیمی در دولت یازدهم مطرح است این است که این ظرفیت در بخش بالادستی صنعت پتروشیمی ایجاد شده و به همین جهت است که اشتغال زایی گسترده ای در پی نداشته است. اگر دولت یازدهم در طول چهار سال فعالیت خود، توجه ویژه ای به تکمیل زنجیره ارزش پتروشیمی همانطور که در اعلام برنامه های سال 92 وزیر نفت و دیگر مسئولان ارشد دولتی تأکید شده بود، داشت؛ امروز شاهد اشتغال زایی بیشتر در این صنعت ارزش آفرین و کاهش نرخ بیکاری کشور بودیم.

«علی یزدانی» مدیر باسابقه صنعت پتروشیمی ایران که یک سال پیش با حکم زنگنه پس از سالها از سمت مدیرعاملی سازمان منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی ماهشهر برکنار شد، در این خصوص معتقد است: "با تولید یک میلیون تن مواد پایه برای 500 نفر ایجاد شغل می‌شود حال آن که با تولید یک میلیون تن محصول میانی برای 2 هزار و 200 نفر و با تولید محصولات نهایی در صنایع پایین‌دست برای 200 هزار نفر ایجاد اشتغال می‌کنیم. در صنایع بالادست تنها 10 نوع محصول و در صنایع میانی 300 نوع  حال آن که در صنایع پایین‌دستی 30 هزار نوع محصول تولید می‌شود که برای کم کردن بیکاری سرمایه‌گذاری در آنها بسیار مطلوب به نظر می‌رسد."


منبع : تسنیم