هاتف ستاری اسمرودی/ رعایت مسائل زیست محیطی یکی از ارکان قراردادهای نفتی به شمار میرود و کمتر قراردادی در صنایع نفت جهان میتوان یافت که به این موضوع اشاره جدی نکرده باشد.
در اوائل اکتشاف نفت و استفاده از قراردادهای امتیازی سنتی به هیچ وجه به رعایت مسائل زیست محیطی - حداقل به صورت مستقیم - هیچ توجهی نمیشد.شاید دلیل آن نا آگاهی از اثرات مخربی بوده که نفت در طول حیات بشر از خود به جای خواهد گذاشت.
دلیل دیگر این است که همواره رعایت مسائل زیست محیطی باعث ایجاد موانعی در راستای تولید بیشتر و سود بیشتر می باشد،لذا در اوایل اکتشاف نفت که وضعیت زمین و آلودگی محیط زیست بحرانی نشده بود،کشورهای تولید کننده و شرکتهای نفتی که به دنبال تولید حداکثری از منابع نفتی و پول بیشتر بودند از طرح مباحث زیست محیطی و حفظ آن فاصله میگرفتند.
از طرف دیگر، انجام اقدامات مربوط به حفظ محیط زیست برای پیمانکار هزینه بردار بوده و کشورهای صاحب نفت نیز ملزم به جبران هزینههای پیمانکار بر اساس قراردادهای نفتی می باشند لذا کشورها تمایل نداشتند تا هزینه اضافهای بر پیمانکار خود تحمیل کنند که بعدا ملزم به جبران آن باشند.
برای مثال جداسازی گاز همراه نفت و تزریق آن به مخزن برای حفظ فشار و افزایش تولید مستلزم هزینه بسیار بالایی برای شرکتها و کشورهای تولید کننده نفت است،لذا برای شرکتهای نفتی به صرفه تر است تا گازها را در فلرها بسوزانند.امروزه بسیاری از کشورها٬ پیمانکاران خود را ملزم میکنند که برای اجتناب از آلودگیهای زیست محیطی و جلوگیری از هدر رفت ثروتهای عمومی،گاز همراه نفت را جدا کرده و به مخزن تزریق کنند.
برای مثال می توان به قرارداد امتیازی 1933 ایران اشاره کرد که نمونه پیشرفته قراراداد دارسی است.بر اساس قرارداد مزبور هیچ اشاره مستقیمی به حفظ محیط زیست نشده است و صرفا به ذکر بیانات کلی اکتفا شده است!بر اساس قرارداد مزبور طرف قرارداد موظف است که در انجام عملیات از کلیه وسایل «مترقیانه» استفاده کند که در بهترین حالت میتوان این ماده را ناظر بر انجام عملیات به وسیله بروزترین وسایل دانست که اثرات مخرب کمتری نسبت به محیط زیست داشته باشند.
در قراردادهای جدیدتر مثل قرارداد کنسرسیوم ایران،علاوه بر عبارت٬ استفاده از وسایل و تجهیزات مدرن، از عبارت «انجام عملیات بر اساس رویه مطلوب صنعت نفت» استفاده شده است که البته باز این جمله به صورت مستقیم ناظر بر حفظ محیط زیست نیست.
با گذشت زمان و اکتشافات بیشتر نفت و تخریب فزاینده محیط زیست کشورهای دنیا اعم از مصرف کنندگان نفت و تولید کنندگان نفت به اهمیت حفظ محیط زیست پی برده و باعث ایجاد نوعی آگاهی عمومی کشورها شد.
در قراردادهای امروزه و همچنین در قراردادهای بیع متقابل ایران عبارات نسبتا مفصلی نسبت به حفظ محیط زیست آورده میشود و ضمانت اجرای تخلف از آن نیز توقف عملیات و رفع آلودگی و بازگرداندن وضعیت به حالت قبل از آلودگی است.در ضمن مدتی که جهت پاکسازی تعیین میشود جزو مدت زمان اجرای قرارداد محسوب نشده و پیمانکار بایستی خسارت تاخیر اجرای قرارداد را نیز پرداخت کند!
در بسیاری از کشورهای مختلف جهان،پیمانکاران و یا نهادهای مسئول،موظف به ارائه گزارشی تحت عنوان ارزیابی اثرات زیست محیطی هستند که به همان enviromental impact assessment معروف است.
بر اساس ارزیابی فوق،اثرات اجرای عملیات نفتی در میدان نفتی مورد بررسی قرار گرفته و راههای مقابله و پیشگیری با آن نیز بیان میشود.بر اساس قوانین جاریه ایران مانند برنامه پنجم توسعه ارائه ارزیابی اثرات زیست محیطی الزامی است تا از این طریق به حفظ بیشتر محیط زیست اقدام شود.
موفق باشید.
______________
*با اقتباس از کتاب international petroleum exploration and exploitation agreement و کتاب حقوق نفت و گاز آقای دکتر شیروی.
منبع: کانال حقوق نفت و گاز
سه شنبه ۲۸ دی ۱۳۹۵ ساعت ۱۰:۲۳