شل٬ راهی برای فرار از شرق؟

وحید حاجی پور/ شرکت ملی نفت روز چهارشنبه هفته گذشته٬  تفاهنامه ای را با شرکت هلندی- انگلیسی شل امضا کرد که بر اساس آن٬ این شرکت بر روی میادین مهم و بزرگ آزادگان جنوبی٬ یادآوران و کیش مطالعه خواهد کرد و با ارائه برنامه توسعه خود و تایید شرکت ملی نفت ایران٬ به مرحله قرارداد خواهد رسید.

این سه میدان نفتی و گازی که مهم ترین و جذاب ترین میادین هیدروکربوری محسوب می شوند از چند سال پیش برای شرکت های خارجی کنار گذاشته شده بود زیرا نیاز شدیدی به سرمایه گذاری دارند و با توجه به مشترک بودن دو میدان نفتی آزادگان و یادآوران باید هر چه سریع تر توسعه یابند اما نکته مهم تر تغییر استراتژیک شرکت ملی نفت به شرکت های متقاضی است.

غلامرضا منوچهری معاون توسعه شرکت ملی نفت که به عنوان مرد شماره یک اجرای IPC شناخته می شود٬ چندی پیش در نشستی با خبرنگاران رسما اعلام کرد اولویت ما برای سرمایه گذاری شرکت های چینی و روسی هستند زیرا برخلاف سایر شرکت های غربی٬ «پول» دارند و از حیث تامین منابع مالی دچار محدودیت نیستند. منوچهری گفته بود مشکل اصلی ما برای توسعه پول است و بر همین اساس نگاه ویژه ای به این شرکت ها داریم و آنها در اولویتند.
 
 
*یادآوران و خلع ید چینی ها؟
تداوم حضور چینی‌ها در آزادگان شمالی و یادآوران؛ این خبر منوچهری در تاریخ ۳۱ مرداد ۹۵ بود که بعدها نیز آنرا تکرار کرد. وی در تابستان به چین سفر کرد و با شرکت ساینوپک چین – دومین شرکت بزرگ نفتی چین- وارد مذاکره شد و در نهایت گفت که فاز دوم توسعه میدان یادآوران توسط این شرکت انجام خواهد شد: «منابع مالی عظیم شرکتهای بزرگ چینی مانند CNPC، ساینوک و ... از یک سو و نیاز ایران به جذب سرمایه از سوی دیگر و همچنین راهبردهای توسعه همکاریهای ٢ کشور ایجاب می کند، صنعت نفت کشورمان با رویکرد حداکثرسازی منافع ملی، از این فرصت به نحو مطلوب بهره مند شود.»

وی در آن زمان گفته بود: «بر اساس مذاکرات صورت گرفته، همکاری با شرکت CNPC در فاز دوم توسعه میدان آزادگان شمالی و شرکت ساینوپک در فاز دوم توسعه میدان یادآوران ادامه می یابد و در سفری که هیئت چینی طی هفته های آینده به تهران خواهند داشت، مذاکرات مربوط به بخشهای بازرگانی، اقتصادی و فنی مرتبط با توسعه این میدانها نهایی می شود.»

منوچهری تقریبا کار را تمام کرده بود و رسما اعلام کرد این دو میدان برای چینی ها کنار گذاشته شده اند؛ چینی ها در فاز نخست میدان یادآوران از نظر فنی عملکرد قابل قبولی از خود بجای گذاشته بودند و به همین دلیل فاز دوم هم برای آنها کنار گذاشته شده بود تا هفته گذشته که با شل تفاهم نامه توسعه فاز دوم را امضا شد. منوچهری با تغییری ۱۸۰ درجه ای به عملکرد چینی ها حمله کرد و گفت ما از عملکرد ساینوپک در فاز اول راضی نیستیم. حملات تیز منوچهری به چینی ها موجب تعجب تعقیب کنندگان حوزه نفت شد زیرا حتی در خود شرکت ملی نفت هم چینی ها برای این دو پروژه انتخاب شده بودند.

باتوجه به اینکه امضاهای هفته گذشته تعهد آور نیست می توان امیدوار بود که شرکت ملی نفت با تراشیدن رقیب جدی برای چینی ها٬ قصد دارد قدرت چانه زنی خود را افزایش داده و امتیازات بیشتری از متقاضیان بگیرد ولی با توجه به مواضع اخیر وزارت نفت در قبال این میدان٬ ابهامات بسیاری در این باره سوال آفرین شد که دلیل این تحول عمیق چیست؟ اگر مبنا رقیب تراشی بود پس دلیل انتقاد صریح از شرکت چینی چه بود؟

البته با توجه به اظهارات کاردر در مراسم امضای تفاهمنامه با شل و اینکه شاید توسعه فاز ۲ یادآوران توسط کنسرسیوم چینی – انگلیسی انجام شود٬ بعید نیست که تجربه همکاری این دو شرکت در فاز نخست باز هم تکرار شود. شرکت شل MDP  یادآوران را نوشت و پس از ۴۰ ماه مذاکره با ایرانی ها٬ تصمیم گرفت کار را به چینی ها سپرده و بطور کامل از ایران خارج شود.
 

*آزادگان جنوبی
این میدان هم به عنوان بزرگترین میدان نفتی ایران٬ میدانی است که شرکت های ایرانی نیز بدنبال توسعه آن هستند و بسیار چالش آفرین شده است. شرکت ملی نفت چندماه پیش تفاهم نامه ای را با توتال فرانسه امضا کرده و اطلاعات آنرا در اختیار این این شرکت فرانسوی قرار داده بود.

توتال جدی ترین گزینه برای توسعه این میدان است که وزارت نفت حالا شل را هم وارد این میدان کرد تا به همراه شرکت های ایرانی برنامه خود را برای توسعه ارائه دهند. شل و توتال در بخش مشترک این میدان٬ یعنی میدان مجنون عراق هم با یکدیگر رقابت کردند که در نهایت شل توانست پیروز آن کارزار باشد تا توتال برای حضور در بخش ایرانی وارد مذاکره با شرکت ملی نفت شود. هرچند تردیدهای بسیاری درباره علاقه توتال برای توسعه آزادگان وجود دارد ولی قطعا با حضور شل در این میدان همه معادلات به هم ریخت.

وزارت نفت رسما اعلام کرده است برای آزادگان جنوبی مناقصه برگزار می کند و به قراراگاه سازندگی خاتم الانبیا نیز وقت داده است تا یک ماه دیگر شریک خارجی خود را معرفی کند. شرکت نفت و گاز پرشیا نیز خواهان حضور در این پروژه است و ژاپنی ها هم در حال تلاش هستند ولی وزیر نفت گفته است این پروژه فقط و فقط به اروپایی ها و ۵ شرکتی که به وی علاقه دارد٬ واگذار می شود. شرکت های ایرانی هم اگر دنبال شریک خارجی هستند باید از این ۵ شرکت استفاده کنند. شرکت هایی شامل انی٬ بی پی٬ شل٬ توتال و استات اویل.
 
 
*میدان گازی کیش
این میدان گازی که بر خلاف دو میدان دیگر مشترک نیست و در اولویت نیست ولی با توجه به علاقمندی شرکت گازپروم روسیه برای توسعه این میدان٬شل هم وارد این میدان شد تا با بررسی اطلاعات آن برنامه خود را ارائه دهد. در رقابت انگلیسی ها و روسها می توان با بهره گیری از جذابیت های قراردادهای جدید و میدان گازی کیش تحقق منافع ملی را به حداکثر میزان خود رساند.

این میدان گازی در دولت گذشته به بانک ملت سپرده شد ولی با توجه به اتفاقات رخ داده در این پروژه به تعطیلی کشیده شد و تا به امروز به حال خود رها شده است. روسها بشدت به این میدان علاقه دارند ولی با توجه به رویکرد فعلی وزارت نفت برای گذاشتن همه تخم مرغ های خود در سبد اروپایی ها چندان هم بعید نیست که این میدان به شل برسد.
 
 
*چرا شل؟
این شرکت انگلیسی با امضای سه یادداشت تفاهم که برای هیچ یک از طرف ها الزام آور نیست نه تنها تبدیل به رقیبی برای سایر شرکت های متقاضی شده است بلکه در حال ارزیابی شرایط سرمایه گذاری در ایران است. این شرکت به طویل کردن جریان مذاکرات شهره است بطوری که در دهه ۸۰ برای سرمایه گذاری در میدان یادآوران حدود ۴۰ ماه با ایرانی ها مذاکره کرد و در نهایت شرکت ساینوپک را به این میدان آورد هرچند که طرح توسعه این میدان را خودش نوشت ولی پس از مدتی بطور کامل از این پروژه خارح شد. همین اتفاقات و سابقه همکاری این دو شرکت٬ احتمال همکاری آنها را بیشتر کرده است.

شرکت ملی نفت با این شرکت انگلیسی که ۷۰ میلیارد دلار بدهی دارد٬ برای دو میدانی وارد تفاهم شده است که آنها را با روسها و چینی ها تمام کرده بود؛ همانطور که منوچهری از اولویت شرکت های چینی و روسی برای سرمایه گذاری در ایران خبر داده بود.
 
درنگاه نخست٬ اقدام وزات نفت برای رقیب سازی در پروژه ها و برگزاری مناقصه اقدامی تحسین برانگیز و قابل تقدیر است زیرا میادین نفتی  گازی و منافع ملی با این اقدام به مثابه چک سفید امضایی برای هیچ کشور و شرکتی نخواهد بود ولی دلیل این رقیب سازی در یادآوران و کیش چیست٬ پرسشی است که باید در آن تعمق کرد.

در واقع پرسش بنیادین این است که آیا امضای تفاهمنامه با شل به معنای پیامی  روشن برای بلوک شرق است؟ آیا انتخاب ترامپ به عنوان رئیس جمهور آمریکا و واهمه از به هم خوردن فضای سرمایه گذاری در ایران٬ موجب شده است تا از اروپایی ها یارکشی شود؟ و یا شاید پیشنهادات چینی ها و روسها چنان ناجوانمردانه بوده است که شرکت ملی نفت با این تفاهمنامه بدنبال چانه زنی است که البته اگر چنین باشد٬ شل نمی تواند و نمی خواهد در نقش کاتالیزور منافع ملی ایران ایفای نقش کند٬ چرا که نه بدنبال چنین موضوعی است و نه خود را در این شان می داند.

فعلا باید صبر کرد...
 
 

شنبه ۲۰ آذر ۱۳۹۵ ساعت ۰۹:۲۰