امتیازاتی که بین 3 کشور رد و بدل شد

وحید حاجی پور/ نشست 171 اوپک روز چهارشنبه با کاهش 1.2 میلیون بشکه ای تولید کشورهای عضو و کاهش 600 هزار بشکه ای کشورهای غیرعضو اوپک پایان یافت؛ نتیجه ای که به احیای اوپک و بازگشت به دوران تاثیرگذاری این سازمان بین المللی انجامید.

 در نشست ماه گذشته الجزایر بود که کشورهای عضو تصمیم گرفتند میزان تولید نفت این سازمان را از 33.2 میلیون بشکه به 32.5 میلیون بشکه کاهش دهند که با توجه به افزایش تولید این کشورها میزان تولید به 33.7 میلیون بشکه رسید. قرار شده بود برای تعیین سهمیه کشورها٬ بالاترین میزان تولید کشورها تا روز اجلاس 171 به عنوان پایه سهمیه بندی لحاظ شود لذا اعضا سعی کردند بیشترین رقم تولیدی را به جلسه وین بیاورند.

پس از آنکه میزان تولیدها و اعلام رقم ها٬ عربستان سعودی به عنوان قدرت اصلی اوپک خواستار ساماندهی به ملاک ها شد و بر روی آمار منابع ثانویه پافشاری کرد. اصولا رقمی که خود کشورها اعلام می کنند به عنوان منابع اولیه و رقمی که 6 نهاد معتبر بین المللی منتشر می کنند به عنوان منابع ثانویه شناخته می شوند. همواره اختلاف هایی میان آمار این دو منبع وجود دارد به همین دلیل بود که ایران و عراق بشدت بر منابع اولیه تاکید داشتند و عربستان برای کمتر کاهش دادن میزان تولیدش در نشست وین روی منابع ثانویه تاکید می کردند.

این اختلاف به حدی بالا رفت که تهران و بغداد بصورت ضمنی اعلام کردند با این ملاک نمی توانند کنار بیایند ولی دبیرکل اوپک و عربستان روی منابع ثانویه تمرکز کردند. این دو کشور معتقد بودند با توجه به کمتر بودن آمار منابع ثانویه نسبت به تولید واقعی شان میزان سهمیه آنها کاهش می یابد ولی گروه مقابل همچنان منابع ثانویه را می خواستند و این همان اختلاف اصلی در شکست یا پیروزی اوپک بود.

زمان که به به جلو رفت ابهام ها بیشتر شد و در نهایت فرمولی برای تعیین سهمیه ها در نظر گرفته شد که محرمانه ماند تا پس از پایان نشست وزرای اوپک. نشست که تمام شد اعلام کردند اوپک 1.2 میلیون بشکه از میزان تولید خود خواهد کاست. جدولی از سوی دبیرخانه اوپک در اختیار رسانه ها قرار گرفت که میزان تولید هر کشور در سهمیه جدید را نشان می داد که در این جدول سهم ایران 3 میلیون و 797 هزار بشکه بود.
 


 

*ماجرای جدول و یک اشتباه
سرانجام برای تعیین سهمیه کشورهای عضو٬ اوپک تصمیم گرفت منابع ثانویه را مدنظر قرار دهد که برخلاف خواسته ما بود ولی راهکاری برای آن در نظر گرفته شد. اوپک آخرین رقم تولید اعلامی از سوی منابع ثانویه را مد نظر قرار داد و بر اساس آن 4.5 درصد از آن را کسر کرد و به کشورها تکلیف کرد. طبق این سهمیه تا 6 ما آینده تولید کنند. تفاوتی که میان ایران و سایر کشورهای عضو در تعیین این سهمیه وجود دارد این است که برای ایران بالاترین میزان تولید کشورمان طی 16 سال گذشته ملاک قرار گرفته است و برای سایر کشورها این شاخص به تولید ماه اکتبر است.

طبق اعلام منابع ثانویه٬ ایران در اکتبر 2106 بطور میانگین  3 میلیون و 707 هزار بشکه تولید کرده است که البته مورد قبول وزارت نفت نبود و نیست لذا برای برطرف کردن این اختلاف٬ اوپک تصمیم گرفت پایه سهمیه ایران را٬ بالاترین میزان تولید این کشور در 16 سال گذشته قرار بدهد که این رقم 3 میلیون و 975 هزار بشکه در نظر گرفته شد. با کسر 4.5 درصد از این رقم٬ مشخص شد که میانگین تولید نفت ایران طی 6 ماه آینده نباید به 3 میلیون و 800 هزار بشکه برسد.

در خبرها آمده بود که بر خلاف سایر کشورهای عضو اوپک که با کاهش تولید مواجه شده اند٬ سهم ایران 90 هزار بشکه افزایش یافته است که با توجه به توضیحات اخیر و فرمولی که برای تهران در نظر گرفته شده است چنین موضوعی مبهم است و به نوعی بازی با عددی است که می خواهد یک حقیقت مهم را نادیده بگیرد.

برخلاف اینکه گفته شد ایران از سهمیه بندی معاف است اما آوردن ایران در فرمول مدنظر نشان می دهد برای ایران هم سقف تولید در نظر گرفته شده است درست بر خلاف نیجریه و لیبی. در نشست الجزایر مقرر شد کشورهای ایران٬ لیبی و نیجریه از سهمیه بندی معاف هستند که در نشست وین٬ برای این دو کشور آفریقایی هیچ عددی اعلام نشد ولی برای ایران سهم در نظر گرفته شد که نشاندهنده فشار عربستان برای محصور کردن تهران در برنامه های اوپک است.
 
 
*رسیدن به 4 میلیون بشکه
توقف تولید ایران درنقطه  3.8 میلیون بشکه به معنای عدم تحقق شعار 3 ساله وزارت نفت برای تحقق 4 میلیون بشکه در روز است که بازهم آنرا به تعویق انداخت. وزیر نفت تاکید  بسیاری بر بازپس گیری سهم ایران در اوپک داشت که همین مورد رقابت های بسیاری را میان ایران و عربستان ایجاد کرده بود ولی در هر صورت ایران نتوانست به 4 میلیون بشکه نفت خود دست یابد و باید منتظر بماند تا 6 ماه دیگر که شاید بتواند بر تولید خود بیافزاید؛ عربستان 6 ماه فعلا راحت تر نفس می کشد.
 

*نقش روسها چه بود؟
از دو سال گذشته تا چند روز پیش حتی خوشبین ترین تحلیلگر مسائل نفتی پیش بینی نمی کرد اوپک به توافق دست یابد و این سازمان دوباره احیا شود؛ رسانه ها و نهادهای معتبر بین المللی غربی هم بارها در گزارش های خود از احتضار این نهاد سخن می گفتند و رقابت های درون سازمانی این احتضار را تشدید می کرد. در این اختلافات که منجر به کاهش شدید قیمت نفت شده بود روسها به عنوان کاتالیزور وارد شدند و برای سامان دادن به این وضعیت لابی های گسترده ای را با کشورهای عضو آغاز کردند. هرچند می توان این بازی روسها را زیرکی خاص برای اخذ امتیاز از اوپک دانست اما به هر حال آنها وارد فریز شدند.

روسها بخوبی می دانستند می توانند با تنظیم کردن این نهاد٬ به قیمت ها سامان دهند و خود را بالا بکشند لذا الکساندر نواک وزیر انرژی این کشور به کشورهای مختلف اوپکی سفر کرد و سعی کرد آنها را متقاعد کند به اختلافات داخلی پایان دهند.

روسها با آل سعود توافق کردند ولی بسختی و از ایران هم خواستند کمی خویشتن دارانه برخورد کند به همین دلیل بود که وزیر نفت ایران طی 6 ماه گذشته از ابراز سخنان تحریک کننده خودداری کرد. زنگنه طی 2 سال گذشته با حمله های شدید به سعودی ها آنها را تحریک می کرد تا بیشتر از توافق دور شوند ولی طی چند ماه اخیر٬ رفتاری موجه و غیرزننده در پیش گرفت که روسها از وی خواسته بودند.

در چنین شرایطی کرملین کشورهای عضو را به سوی توافق پیش برد و خودش نیز با آنها همراه شد و اعلام کرد از تولید خود 300 هزار بشکه خواهد کاست که در تاریخ نفت جهان بی سابقه است. مسکو همیشه اوپک را برای توافق به پیش می برد و با سواری گرفتن از تصمیم آنها و افزایش قیمت نفت٬ به کار خود مشغول بود ولی امروز تصمیم گرفته است از تولید خود بکاهد. روسیه و اوپک به اتحاد بی نظیری طی 50 سال گذشته دست یافتند که برخی کارشناسان بر آن نام «روپک» می گذارند.

اگر عربستان به کاهش حدود 500 هزار بشکه ای خود روی خوش نشان داده٬ اگر ایران از موضع خود عقب کشیده است به دلیل آن است که اوپک نیاز به یک توافق داشت؛ ایران و عربستان دو کشور رقیب در منطقه و اوپک هستند که این تقابل منجر به لجاجتی بچه گانه در اوپک شده بود که با نقش آفرینی روسها و البته خویشتن داری زنگنه و وزیر جدید نفت عربستان کم رنگ تر شد.

پوتین پیش از برگزاری نشست اوپک با حسن روحانی بصورت تلفنی صحبت کرد و حتما در مورد اوپ مذاکره کرده اند که مبادا کار خراب شود؛ زنگنه هم با هماهنگی کامل با تهران مواضع را پیش برد و اینبار تک روی نکرد و اوپک به توافق رسید.

نباید روزهایی را از یاد برد که زنگنه در نشست های مطبوعاتی بشدت به عربستان حمله می کرد و آنها را تحریک می کرد ولی با میانجی گری روسها و کمی خویشتن داری اوضاع بهتر شد. اوپک احیا شد ولو با کوتاه آمدن ایران و این بهترین خبری است که می شد شنید.
 
 
*رایزنی روسیه با عربستان
بلومبرگ هم در گزارشی به نکاتی اشاره کرده است که بر اساس آن مشکل عربستان٬ ایران نبود بلکه کرملین بود. در این گزارش آمده است:
امیداوری چندانی به نهایی شدن توافق کاهش تولید وجود نداشت. اعضای اوپک همچنان در مورد اینکه هر عضوی چقدر باید تولید خود را کاهش دهد اختلاف نظر داشتند. آنها وادار شده بودند مذاکرات با تولید کنندگان غیرعضو نظیر روسیه و برزیل در مورد کاهش تولید را لغو کنند. اما در بامداد 29 نوامبر به وقت ریاض و مسکو خالد الفالح، وزیر انرژی عربستان و همتای روسی اش الکساندر نواک مذاکراتی را صورت دادند.

به گفته مقامات و وزرایی که مستقیما در این مذاکرات حضور داشتند، نواک قول داد که روسیه  آنگونه که پیشتر گفته بود صرفا تولید خود را فریز نمی کند، بلکه با کاهش تولید خود، در طرح کاهش تولید مشارکت خواهد کرد. در مقابل الفالح هم باید روز بعد اوپک را تحت فشار قرار می داد تا تولید خود را کاهش دهد.

الفالح به وعده خود عمل کرد. در ساعت حدود 5 بعد از ظهر به وقت محلی اوپک در مقر خود در وین اعلام کرد که تولید خود را برای اولین بار از سال 2008  کاهش خواهد داد. به علاوه، مقامات با افتخار اعلام کردند که روسیه و دیگر تولید کنندگان غیر عضو اوپک نیز 600 هزار بشکه از تولید خود را کاهش خواهند داد.

 ایران وارد سهمیه بندی شد٬ روسیه کاهش تولید داد و عربستان هم پذیرفت اوپک را به سمت اجماع ببرد؛ امتیازات رد و بدل شده ارزش این را داشت؛ ارزش احیای اوپک

شنبه ۱۳ آذر ۱۳۹۵ ساعت ۰۹:۱۴