سرگردانی صادرات گاز بین نفت و گاز!

وحید حاجی پور/ صادرات گاز در آستانه انحلال است؛ انحلالی که می توان نام آنرا ادغام یا «تفریق موازی کاری» در صادرات گاز گذاشت و خوشبخت ترین این تغییر تحولات٬ شرکتی نیست جز شرکت ملی گاز ایران. اهالی برج گاز در حال رسیدن به آرزوی دیرین خود هستند که سالهاست به دنبال آن هستند.

شرکت ملی گاز سعی زیادی داشت صادرات گاز را از نفت جدا کند و همواره عزم خود را جذب کرده است خود را «همسنگ» نفت قرار دهد؛ ورود این شرکت به آمارهای «مطلق نفتی» مانند صادرات گاز یا میزان برداشت گاز از مخازن٬مورد اعتراض نفتی ها بوده و است ولی گاز همه توان خود را به کار بسته تا صادرات گاز را از ید اختیارات نفت سلب کند و خود همه کاره آن شود.

کسانی که در حوزه صادرات گاز اطلاعات دقیقی دارند بخوبی می دانند چه اختلاف عمیقی میان شرکت ملی نفت و شرکت ملی گاز برای صادارت گاز وجود دارد؛ نفتی ها «محلی» به گازی ها نمی دهند اما شرکت ملی گاز سال هاست از تلاش و ممارست دست  نکشیده است و حالا به آرزوی بزرگ خود نزدیک شده اند.

بدون تعارف به شرکت ملی صادرات گاز نگاهی بیاندازیم باید بپذیریم این نهاد از اهمیت چندانی برای شرکت ملی نفت برخوردار نبوده است و تنها دلیل حفظ آن در برابر نگاه های دیگران٬ استمرار همه کاره بودن شرکت ملی نفت در حوزه صادرات گاز است. آنها یکبار با درخواست های شرکت ملی گاز ایران برای واگذاری تولید گاز مخالفت  شدیدی کردند تا گازی ها برای «بزرگ» شدن سراغ صادرات گاز بروند و با چانه زنی  و دخالت های پی در پی در حوزه گاز٬ خود را «طالب» بزرگ صادرات گاز معرفی کنند.
 

*تلاشی 20 ساله
این تلاش ها عمری 20 ساله دارد؛ در دوره نخست وزارت زنگنه محمد ملاکی مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران طرحی را ارائه می دهد که برای یکپارچه شدن فعالیت های این شرکت٬ امور صادرات گاز به این شرکت واگذار شود. مدیران آن روزها تلاش های ملاکی را جدی و خستگی ناپذیر عنوان می کردند ولی هر چه بود مخالفت شد و شرکت صادرات گاز ایران برای این موضوع تشکیل شد و اختیارش به شرکت ملی نفت ایران سپرده شد. مسئولیت این شرکت هم به رکن الدین جوادی سپرده شد.

تیر خلاصی به تلاش های شرکت ملی گاز زده شد اما آنها از پای ننشستند؛ در دوره ای که مسعود میرکاظمی به صدارت نفت رسید و قلعه بانی را به مدیریت شرکت ملی نفت منصوب کرد٬ جواد اوجی مدیرعامل شرکت ملی گاز از این فضا استفاده کرد و موضوع صادرات گاز را پیگیری کرد و در نهایت منجر به صدور حکم انحلال شرکت ملی صادرات گاز منجر شد. زیرکی اوجی بلافاصله با جلسات نفتی ها همراه شد و در نهایت تصمیم گیران متقاعد شدند تا این حکم لغو شود که شد.

با این حال اما اوجی توانست اختیار صادرات گاز را در بخش عملیات بر عهده بگیرد اما شرکت ملی صادرات گاز به نمایندگی از شرکت ملی نفت قراردادها را امضا کرد ولی با این حال پیشروی گازی ها در سایه  بی توجهی قلعه بانی نسبت به این موضوع انتقاد نفتی ها را بر داشت زیرا صادرات گاز یکی از خطوط قرمز نفتی ها و ساختار نفت بود.

طی سال های گذشته گازی ها٬ انفعال شرکت ملی صادرات گاز و دخالت های آنها را در صادرات گاز  را بهانه می کردند و نفتی ها به زبان بی زبانی می گقتند «شما به کار خود مشغول باشید»؛ اما باید قبول کرد که با وجود بهره گیری شرکت ملی صادرات گاز ایران از کارشناسان مجرب اما این شرکت هیچگاه به جایگاه اصلی خود دست نیافت که دلیلش نیز ساده است. نبود گازی برای صادرات٬ کار این شرکت را به پژوهش و تحقیق رسانده است و هرگاه بحثی برای صادرات گاز مطرح می شد شرکت ملی گاز ایران در صحنه حاضر می شد. این رقابت بگونه ای بود که در باره صادرات گاز ایران به عراق و عمان بحث ها بالا گرفت و در نهایت مقرر شد امور صادرات به عراق توسط شرکت ملی گاز و صادرات به عمان توسط شرکت ملی صادرات گاز دنبال شود.

البته این دو شرکت بارها به رسانه ها می آمدند و برای نشان دادن همه کاره بودن خود٬ در باره مسایل دیگر نیز به اظهار نظر و خبر رسانی می پرداختند و تناقض ها را دامن می زدند. به هر شکل عمان را به شرکت ملی نفت سپردند ولی کیست که ندادند نفتی ها بدنبال عراق هم بودند ولی عراقی و البته عزیز الله رمضانی٬ مدیر امور بین الملل شرکت ملی گاز٬ اجازه ورود شرکت نفت را ندادند.

صادرات گازی ها بر این باورند که با توجه به طرف بودن یک شرکت خاص که طرف شرکت های خارجی باشد ضرروی است و این شرکت هم شرکتی نیست جز شرکت صادرات گاز. هرچند که حضور این شرکت در ماجرای کرسنت یکی از خروجی های این شرکت است ولی با این وجود سعی  نفتی ها برای ارتقای جایگاه آن همواره به شکست انجامیده است.

بنظر می رسد برخلاف گذشته٬ شرکت ملی نفت می خواهد صادرات گاز را فراموش کند بطوری که طی یک ماه اخیر تصمیمی برای مدیریت آن نگرفته است؛ از طرفی شنیده می شود این شرکت در امور بین الملل گاز ادغام می شود و از طرفی دیگر خبر از خصوصی سازی قطعی آن است.

در شنیده ای دیگر عنوان شده است صادرات گاز ترش به صادرات گاز سپرده شده است و صادرت گاز شیرین به شرکت ملی گاز؛ هر چه که هست شلختگی در صادرات گاز و اختلافات درونی صورت خوشی به وزارت نفت نداده است و باید با یک تصمیم نهایی و کارشناسی تکلیف این موازی کاری ها را روشن کرد.
 

*چه اصلی درست است؟
در اساسنامه جدید شرکت ملی نفت٬ حاکمیت به وزارت نفت اعطا شده است و شخص وزیر نفت باید تصمیم بگیرد که صادرات گاز را به چه شرکتی واگذار کند؛ اخبار موثق از این حکایت دارد که اختلافاتی در بدنه نفت بر سر این موضوع وجود دارد ولی فعلا طرح صادرات گاز از طریق خط لوله به شرکت ملی گاز و صادرات گاز بصورت مایع به شرکت ملی صادرات گاز جدی تر شده است.

وزارت نفت می خواهد موازی کاری در صادرات گاز را پایان دهد ولی در صورت بکارگیری این راهکار غلط٬ متمرکزسازی صادرات گاز به عنوان اصلی پذیرفته شده٬ جای خود را به پراکنده کاری می دهد و این در حالی است که شرکت های ملی نفت وظیفه صادرات را بر عهده دارند و نه شرکت ملی گاز.

طرف های خارجی با شرکت ملی نفت طرف هستند و پشتوانه مصوبه هیئت مدیره شرکت ملی نفت را دریافت می کنند ولی شرکت ملی گاز از نظر سازمانی و ظرفیت کارشناسی در وضعیت بغرنجی قرار دارد و ارتقای این شرکت از نقش عملیاتی به جایگاه مذاکره ای و جایگاهی٬ محلی از بررسی کارشناسانه ندارد.

بهترین راهکار برای پایان دادن به این وضعیت ادغام شرکت ملی صادرات گاز در امور بین الملل شرکت ملی نفت است که می تواند به انسجام بیشتر بحث صادرات نفت و گاز بیانجامد.
 

*وضعیت مدیریتی
عدم تعیین تکلیف مدیریت شرکت ملی صادرات گاز به بیش از یک ماه رسیده است؛ مدیرعامل سابق این شرکت به دلیل بازنشستگی از این شرکت کنار رفت و تا به امروز مدیرعامل رسمی معرفی نشده است. گویا علی امیرانی سرپرست حقوقی و مدیر بازاریابی این شرکت به عنوان مدیرعامل آینده در نظر گرفته شده است.

پیش از کنار رفتن علیرضا کاملی٬ پیشنهاد حضور امیرانی در هیئت مدیره شرکت ملی صادرات گاز و مدیر عاملی اش با مخالفت علی کاردر مدیرعامل شرکت ملی نفت همراه شد ولی به دلیل وضعیت این شرکت و انصراف نامزدهای دیگر برای حضور در راس صادرات گاز در نهایت وی برای مدیریت در نظر گرفته شده است.

فعالیت این شرکت این روزها صرفا مربوط  به پروژه امکان سنجی صادرات گاز به عمان متمرکز است که باعث شده است گزینه های دیگر چندان رغبتی به گرفتن سکان کشتی به گل نشسته شرکت صادرات گاز از خود نشان ندهند.

صادرات گاز این روزها حساس ترین روزهای خود را سپری می کند.
 

شنبه ۱۵ آبان ۱۳۹۵ ساعت ۰۹:۴۲