تهدید گازی پوتین با تنبیه گازپروم

ميزنفت/ در آخرین روزهای سال گذشته میلادی، الکساندر مدودف معاون مدیر اجرایی شرکت گازپروم روانه بروکسل شد تا با مارگرت ویستاگر، کمیسر رقابت اتحادیه اروپا دیدار کند. هدف از این نشست، رایزنی با سران اروپا به منظور صرفه نظر از شکایت در موضوع زیر پا گذاشتن قوانین ضدانحصار این اتحادیه از سوی شرکت گازپروم در منطقه جنوب و شرق اروپا بوده است. کارشناسان معتقدند دیر یا زود، شرکت گازپروم باید جریمه هنگفتی به دلیل ایجاد انحصار در بازارهای انرژی اروپا، پرداخت کند.

در سال های اخیر، رهبران شرکت گازپروم با رویکردهای تجاری ویژه خود نظیر تقسیم بندی بازارها و توسعه افقی مالکیت زیرساخت ها همراه با تعیین فرمول قیمت گذاری گاز طبیعی بر اساس شاخص قیمت نفت، منابع مالی هنگفتی به دست آورده اند. مدیران شرکت گازپروم که روابط نزدیکی با رهبران کرملین دارند، بخشی از درآمدهای خود را صرف تأمین مالی پروژه هایی کرده اند که بنیان های آینده صنعت انرژی روسیه را تشکیل خواهند داد.

و مهمترین پروژه راهبردی روس ها را باید ساخت خط لوله قدرت سیبری و توسعه میادین شرق این کشور پهناور دانست که با هدف صادرات سالانه 38 میلیارد متر مکعب گاز طبیعی به چین طراحی شده و در حال اجرا است. سایر پروژه های اولویت دار در دست اجرای شرکت گازپروم نیز عبارتند از: خط لوله التای برای انتقال گاز طبیعی به غرب چین از میادین گاز طبیعی غرب سیبری، خط لوله ساخالین- خابارووسک- ولادی ووستوک، پروژه ال.ان.جی بالتیک و پروژه ال.ان.جی ساخالین.

اگرچه ولادیمیر پوتین پیش‌تر اعلام کرده بود که «اروپا، گازپروم است و بدون اروپا، شرکت گازپروم وجود ندارد.» اما به دنبال بحران شبه جزیره کریمه و الحاق این منطقه راهبردی به خاک روسیه، رهبران اتحادیه اروپایی با تحریم های غیرمنتظره اقتصادی مسکو، شرکت گازپروم را با محدودیت های دست و پاگیر و بی سابقه ای روبه‌رو کردند.

در چهارم سپتامبر سال 2012 میلادی، اتحادیه اروپا اعلام کرد که در باره زیر پا گذاشتن قوانین مربوط به جلوگیری از انحصار از سوی شرکت گازپروم تحقیق می کند. روسیه، در این باره، با عصبانیت اعلام موضع کرد. هفت روز بعد، پوتین از مقامات گازپروم خواست از در اختیار نهادن هر گونه مدرک به اتحادیه اروپا بدون تایید کرملین، خودداری شود. اما نتایج این بررسی سرانجام در 22 آوریل سال 2015 میلادی از سوی ویستاگر اعلام شد.

در بیانیه نهایی هیئت بررسی کننده ماجرای انحصار از سوی گازپروم تأکید شده است: همه شرکت هایی که در اتحادیه اروپا فعالیت می کنند، صرفه نظر از این که اروپایی یا غیراروپایی باشند، باید بر اساس مقررات این اتحادیه فعالیت کنند.
در ادامه این گزارش آمده است: شرکت گازپروم در سال های گذشته با زیر پا گذاشتن مقررات، نسبت به تقسیم بندی بازار شرق و مرکز اروپا اقدام و قوانین ممنوعیت انحصار را نقض کرده است.

جلوگیری از فروش گاز فروخته شده به سایر کشورها، از دیگر اقدامات شرکت گازپروم در بازارهای اروپایی به شمار می رود. بدین ترتیب، ما شاهد قیمت گذاری غیرمنصفانه گاز طبیعی از سوی روس ها در چند بازار و خریداری زیرساخت های انتقال گاز برای انحصارگری بیشتر بوده ایم.

اما در دوره سه ساله تحقیق رهبران اتحادیه اروپا، اتفاقی روی داد که جایگاه شرکت گازپروم را در بررسی ها، تضعیف کرد: مداخله مسکو در بحران جزیره کریمه و تلاش روسیه برای تضعیف جایگاه اوکراین در ترانزیت گاز طبیعی، تولید گسترده گاز طبیعی در ایالات متحده و تبدیل ایالات متحده از واردکننده به صادرکننده منابع انرژی، اعلام آمادگی اروپا برای خرید ال.ان.جی از ایالات متحده همراه با تلاش اروپایی ها برای تغییر در فرمول قیمت گذاری خرید گاز طبیعی.

اما در این مذاکرات دامنه دار، روس ها سیاست خود را از رویارویی به تعامل تغییر دادند و با وجود نرمش شرکت گازپروم، اختلاف نظر بر سر چگونگی قیمت گذاری همچنان ادامه دارد.
 

*افول گازپروم در بازار اروپا؟
کارشناسان بر این نکته اتفاق نظر دارند که اهداف بلندپروازانه پیشین شرکت گازپروم با تهدیدهایی جدی روبه‌رو شده است. باید به این نکته توجه کرد که عواید فروش گاز طبیعی، حدود 95 درصد درآمدهای شرکت گازپروم را تشکیل می دهد.

گزارش های انتشار یافته از سوی شرکت گازپروم نشان می دهد که بازارهای صادراتی این شرکت عبارتند از: روسیه، بازارهای اروپایی و سایر کشورها (شامل محموله های ال.ان.جی) و کشورهای مستقل مشترک المنافع استقلال یافته از شوروی سابق. در این سال ها، اروپا دومین بازار بزرگ روس ها پس از بازار داخلی این کشور با حدود 36 درصد سهم بوده است.
 
فراموش نکنید که بازار اروپا، حدود 70 درصد درآمدهای این شرکت را تامین می کند. می دانیم که اروپایی ها در نظر دارند تا روس ها را وادار به فروش گاز طبیعی بر اساس شاخص قیمت نفت خام کنند. بررسی ها نشان می دهد قیمت گاز طبیعی فروخته شده از سوی شرکت گازپروم در سال 2015 میلادی با افزایش روبه رو شده است. بحران اقتصادی روسیه، تورم قابل توجه و سقوط ارزش روبل در برابر دلار، در پدید آمدن این شرایط، مؤثر بوده است. اروپایی ها معتقدند فروش گاز بر اساس قیمت عرضه آن در هاب های گازی مناطق مختلف دنیا، عادلانه نیست. هرچند آنان از قدرت چانه زنی زیادی برخوردار نیستند.

آژانس بین المللی انرژی در گزارش میان مدت سال 2015 میلادی پیش بینی نموده که صادرات سالانه شرکت گازپروم به اروپا تا سال 2020 میلادی در عدد 160 میلیارد متر مکعب تثبیت خواهد شد. البته رهبران گازپروم مخالفت خود را با این گزارش اعلام کرده اند.

مهمترین دلایل مطرح شده در این گزارش عبارتند از: تلاش سران اروپا برای کاهش وابستگی به گاز صادراتی روسیه، پیش بینی عرضه سالانه 66 میلیارد متر مکعب ال.ان.جی از سوی ایالات متحده در بازار، رشد استفاده از منابع انرژی تجدیدپذیر و دوستدار محیط زیست و بهبود کارایی مصرف انرژی در قاره سبز.
به هر ترتیب، اروپایی ها در بلندمدت نیز نمی توانند به سادگی جایگزینی مطمئن برای گاز خریداری شده از روس ها بیابند.

بررسی های آژانس بین المللی انرژی نشان می دهد با پیش بینی میانگین قیمت کمتر از 55 دلار برای هر بشکه نفت خام تا پایان دهه کنونی، بی تردید برنامه های بلندپروازانه کرملین برای حضور در بازارهای آسیایی به ویژه چین و توسعه میادین پرهزینه و یخ زده سیبری، محقق نخواهد شد.
 

*راه دشوار آینده
در بنیان های روابط گازی دوجانبه اتحادیه اروپا و روسیه، تناقض های مهم و تاثیرگذاری وجود دارد. شرکت گازپروم برای تامین مالی طرح های توسعه خود وابسته به فروش گاز طبیعی به دولت های تشنه انرژی اروپا است اما به استثنای پروژه ال.ان.جی بالتیک و خط لوله به فراموشی سپرده شده نورد استریم 2 ، دولت های اروپایی تقریبا هیچ نفعی از اجرای این طرح های پرهزینه نخواهند داشت.

در واقع، دولتمردان روسیه، از ساخت خط لوله قدرت سیبری به عنوان فرصتی برای رهایی از وابستگی مسکو به بازارهای اروپایی یاد می کنند. بدین ترتیب آیا اروپایی ها حاضر خواهند بود با پرداخت مبلغ 350 دلار برای هر یکهزار مترمکعب گاز طبیعی، راه برای سرمایه گذاری کرملین در بازارهای آسیایی هموار کنند؟

فراموش نکنید که در سایه ساخت خط لوله التای از میادین گازی سیبری غربی تا بازارهای غرب چین، روس ها می توانند در فروش گاز این میادین به اروپایی ها از قدرت چانه زنی بیشتری برخوردار شوند.

در قراردادهای درازمدت فروش گاز طبیعی، مشتری باید از عرضه پایدار مقدار گاز مورد نیاز و قیمت های باثبات، اطمینان یابد اما در قراردادهای شرکت گازپروم با دولت های اروپایی، ما شاهد زمینه سازی مسکو برای بر هم زدن چینش مهره ها و تضعیف جایگاه دولت های نیازمند به منابع انرژی هستیم.

در این شرایط، شرکت گازپروم خواهان دریافت بهایی بیش از قیمت کنونی گاز طبیعی در بازارهای اروپایی است اما در عین حال، درآمدهای به دست آمده، صرف توسعه مسیرهای جایگزین و رقیب خواهد شد. به علاوه، در صورت استفاده روس ها از گاز طبیعی به عنوان سلاح سیاسی، اروپایی ها هیچ ابزاری در دست نخواهند داشت. بدین ترتیب، ریسک سیاسی این تصمیم، بالا خواهد بود.

من معتقدم اتحادیه اروپا، راهی به جز پافشاری بر پرداخت قیمت های واقعی گاز طبیعی براساس نرخ بازار و هزینه های تمام شده و سود منصفانه همراه با تلاش برای ایجاد منابع جدید عرضه ندارد. اما راه فراروی شرکت گازپروم روشن است: یافتن منابع جدید تامین مالی اجرای طرح های توسعه.
اما برنده نهایی این کارزار تمام عیار و دامنه دار، کدام طرف ماجرا خواهد بود؟ این پرسشی است که کسی پاسخ قطعی برای آن ندارد.
 
نویسنده: دالان مک اندری
منبع: www.oilprice.com
مترجم: محسن داوری
 

چهارشنبه ۹ تير ۱۳۹۵ ساعت ۱۲:۴۱