ميزنفت/ با سقوط قیمت نفت و به دنبال آن، کاهش قیمت گاز طبیعی، تولیدکنندگان طلای سیاه با روزهای دشواری روبرو شده اند. و در این میان، رهبران روسیه به دلیل شرایط ویژه سیاسی و راهبرد سرازیر کردن نفت ارزان توسط عربستان سعودی برای به لبه کشاندن دشمنان سیاسی خود به ویژه مسکو و تهران، با چالش های بزرگی روبرو گردیده اند.
در صادرات گاز طبیعی به بازارهای اروپایی، روس ها از دیرباز به اوکراین وابسته بوده اند. و با بالا گرفتن آتش اختلافات دو طرف، اوکراین در دو سال اخیر وادار به واردات و مصرف زغال سنگ شده است. اما در مقابل، روس ها با کابوس از دست دادن بازارهای اروپایی صدور گاز طبیعی روبرو شده اند.
در منطقه پرتلاطم خاورمیانه، حمایت پوتین از بشار اسد رییس جمهور سوریه و ورود نظامی به جنگ داخلی این کشور، به پیچیده تر شدن اوضاع منطقه و دنیا منجر شده است. اما بیش از هر چیز به نظر می رسد حضور روسیه در جنگ سوریه، روابط آنکارا و مسکو را با چالش روبرو نموده است.
پس از سقوط بمب افکن سوخو 24 روسیه در 24 نوامبر سالی که گذشت، کرملین تحریم های سختگیرانه ای در حوزه های گردشگری و خرید محصولات غذایی از ترک ها در پیش گرفت. همچنین مقامات روسیه، با افشاگری در مورد دست داشتن اعضای خانواده رجب طیب اردوغان، رییس جمهور ترکیه در خرید نفت از گروه داعش، توجه جهانیان را به این رسوایی معطوف نمودند. در همین مدت زمان اندک ترک ها بیش از 10 میلیارد دلار آسیب مالی از تصمیم های پوتین دیده و این روند همچنان ادامه دارد.
به هر ترتیب و با وجود مخالفان و موافقان فراوان، دولت روسیه در نظر دارد تا روابط اقتصادی خویش با ترکیه را به حالت تعلیق درآورد. من معتقدم این اقدام بیش از هر چیز انگیزه های سیاسی داشته، هرچند سیاست های تهاجمی روسیه در این موضوع باعث گردید تا احساسات ملی گرایانه شهروندان روسیه که در آینده نزدیک در انتخابات ریاست جمهوری شرکت خواهند نمود، تحریک شود. اما همچنان هیچ کس نمی داند روس ها در بخش روابط دوجانبه حوزه انرژی، چه تصمیم هایی در پیش خواهند گرفت.
در هفته های اخیر، به نظر می رسد اجرای خط لوله ترکیش استریم متوقف شده است. هرچند با شرایط مالی نامناسب شرکت گازپروم در سال های اخیر، روس ها فاقد سرمایه مالی لازم برای ساخت این پروژه هستند.
پیش بینی های کارشناسان نشان می دهد با وجود عدم تغییر در سهم بازارهای صادراتی شرکت گازپروم در سال 2016 میلادی، درآمدهای آنان به دلیل سقوط قیمت منابع فسیلی با 16 درصد کاهش روبرو می گردد.
آینده نامعلوم ساخت نیروگاه هسته ای رستم آکویو ترکیه که اجرای آن به شرکت های روسی سپرده شده، از دیگر نکات مهم در روابط دو طرف است. این پروژه 20 میلیارد دلاری از ظرفیت تولید 8/4 گیگاوات برق برخوردار بوده و در گذشته، زمان راه اندازی آن سال 2020 میلادی اعلام شده بود.
البته همچنان در مورد برنده و بازنده تضعیف روابط ترکیه و روسیه نمی توان قضاوت قطعی نمود. اما در گام نخست، آنکارا رایزنی های خود برای افزایش واردات گاز طبیعی از آذربایجان را آغاز نموده است.
توافق دو طرف در مورد تسریع در ساخت خط لوله تاناپ و راه اندازی آن در سال 2018 میلادی نشان می دهد که منافع دو طرف در گروی اجرای سریع تر این طرح به همراه تکمیل مسیر ساخته شده در خاک ترکیه خط لوله قفقاز جنوبی می باشد. گاز این خط لوله از فاز دوم طرح توسعه شاه دنیز تامین می گردد که براساس اعلام شرکت بریتیش پترولیوم به عنوان پیمانکار اجرای پروژه، در سال 2018 میلادی شاهد راه اندازی آن خواهیم بود.
اما به دلیل محدودیت های زیرساخت های کنونی تولید و انتقال گاز طبیعی، در کوتاه مدت امکان افزایش صادرات گاز باکو به ترکیه وجود ندارد. در این میان، نگاه ترکیه به قطر برای خرید گاز این کشور از نکات قابل توجه در روزهای اخیر است. ترک ها پس از فراز و نشیب های پدید آمده در ماه های اخیر به دنبال یافتن منابع جدید عرضه گاز طبیعی هستند. و در آخرین روزهای سال گذشته میلادی، نمایندگان دو کشور قطر و ترکیه، یک یادداشت تفاهم بلندمدت خرید ال ان جی امضا نمودند. گفته می شود دو طرف بر سر خرید محموله های گاز طبیعی با قیمت نقطه ای به توافق رسیده اند. فراموش نکنید که در سال 2014 میلادی، ترکیه نخستین محموله ال ان جی را از قطر به حجم 1 میلیارد متر مکعب وارد نمود.
ما می دانیم که قطری ها تا سال 2021 میلادی، بیش از 90 درصد ال ان جی تولید شده خویش را پیش فروش نموده اند. بدین ترتیب این نکته همچنان در هاله از ابهام قرار دارد که ترک ها چگونه می توانند ال ان جی مورد نیاز خود را از رهبران دوحه خریداری کنند.
ظرفیت تاسیسات واردات ال ان جی ترکیه نیز محدود بوده و برای افزایش واردات ال ان جی، دولتمردان ترکیه باید به سرعت تاسیسات جدید تبدیل ال ان جی به گاز طبیعی را ایجاد کنند. گفتنی است در شرایط کنونی، تنها امکان تامین 20 درصد تقاضای گاز طبیعی از طریق واردات ال ان جی وجود دارد.
من معتقدم در میان مدت، گاز طبیعی خریداری شده از روسیه، مهمترین منبع تامین گاز مورد نیاز ترک ها خواهد بود. و برای متنوع شدن منابع عرضه گاز به این کشور باید تا دهه آینده میلادی به انتظار بنشینیم.
البته روس ها که مهمترین مشتری کنونی گاز طبیعی آنان را اروپایی ها تشکیل می دهند، احتمالا برای حفظ خریداران خود و حفظ سهم بازار باید تخفیف های قابل توجهی برای دولت های اروپایی در نظر بگیرند. به هر حال، رهبران روسیه به خوبی می دانند ترک ها در شرایط کنونی، گزینه های اندکی برای تامین گاز طبیعی مورد نیاز دارند، اما در بلندمدت، ترکیه می تواند منابع جدید تامین گاز طبیعی بیابد و در عین حال، عدم پایبندی هر یک از فروشندگان گاز به قراردادهای منعقد شده، پیامدهای ناگواری را در بازار پدید می آورد.
*دورنمای ساخت ترکیش استریم در ابهام
رهبران گاز پروم اعلام نموده اند که به تعهدات خود برای فروش گاز طبیعی به ترکیه پایبند هستند. و از امکان افزایش فروش گاز به این کشور و آمادگی برای ادامه مذاکرات چگونگی اجرای پروژه خط لوله ترکیش استریم خبر می دهند. این پروژه با هدف انتقال گاز طبیعی روسیه به ترکیه از طریق دریای سیاه، در سفر پوتین به آنکارا پیشنهاد گردید. با تکمیل این پروژه سالانه 63 میلیارد متر مکعب گاز طبیعی به مرز ترکیه و یونان منتقل می شود و امکان یافتن مشتریان جدید در جنوب و شرق اروپا فراهم می شود.
هم اکنون، روسیه سالانه 30 میلیارد متر مکعب گاز طبیعی به ترکیه صادر می کند. این عدد با توجه به مصرف سالانه 50 میلیارد متر مکعب گاز در این کشور به معنای وابستگی 60 درصدی رهبران آنکارا به گاز طبیعی خریداری شده از شرکت گازپروم است.
اگرچه این پروژه نخستین بار در دسامبر سال 2014 میلادی توسط ولادیمیر پوتین به رهبران ترکیه پیشنهاد شد، اما مذاکرات دامنه دار طرفین بر سر چگونگی تعیین قیمت، تاکنون بدون نتیجه باقی مانده است.
البته به دنبال محدودیت های اعمال شده به دنبال محکوم شدن شرکت گازپروم به اتهام مطرح شده توسط اتحادیه اروپا مبنی بر ایجاد انحصار در بازارهای اروپایی، مدیران این شرکت اعلام نموده اند که ساخت این پروژه در گروی تکمیل زیرساخت های انتقال گاز از پایانه مرزی یونان و ترکیه به دولت های شرق و جنوب قاره سبز توسط اتحادیه اروپایی است. گویی روس ها خواهان ارائه تضمین های لازم توسط طرف های ترک مبنی بر حمایت اتحادیه اروپا از این پروژه هستند. اقدامی که تاکنون انجام نشده و ابهام ها در مورد این پروژه و آینده روابط انرژی دو طرف را دوچندان کرده است.
نویسنده: کالین چیلکوت
مترجم: محسن داوری
منبع: www.oilprice.com