رویش پتروشیمی در زمین لم یزرع!

ميزنفت/ دولت قطر در سال های اخیر، متنوع نمودن صنایع خود را در دستور کار قرار داده است. رهبران بلندپرواز این کشور کوچک با ایجاد زیرساخت های توسعه نظیر شیرین سازی آب و تولید برق، ایجاد واحدهای پتروشیمی را آغاز نموده اند. سرمایه مورد نیاز این پروژه ها از طریق سرمایه گذاران بین المللی تامین می شود و دولتمردان دوحه، خواهان افزایش رشد اقتصادی بیش از پیش کشورشان هستند.

فراموش نکنید پس از توقف توسعه ماراتون وار میدان گازی گنبد شمالی توسط قطری ها، رهبران این کشور تصمیم گرفتند تا با افزایش سرمایه گذاری در ساخت طرح های پایین دستی، اقتصاد کشور خویش را متنوع تر و پایدارتر نمایند. از ابتدای دهه کنونی میلادی تا پایان سال جاری بیش از 125 میلیارد دلار در طرح های پایین دستی و زیرساخت های طرح های پتروشیمی قطر سرمایه گذاری خواهد شد.

کارشناسان معتقدند این راهبرد به کاهش نرخ رشد اقتصادی قطر در کوتاه مدت منجر گردیده است. گویی قطری ها که به سرعت در حال آماده شدن برای میزبانی شایسته جام جهانی 2022 میلادی هستند، به دنبال تغییر در تصویر کلیشه ای جهانیان از کشوری تک محصولی و وابسته به فروش نفت و ال ان جی می باشند.

شرکت های زیرمجموعه شرکت قطر پترولیوم شامل شرکت پتروشیمی قطر، شرکت کود شیمیایی قطر اقدامات گسترده ای با هدف روزآمد نمودن تاسیسات قدیمی و ایجاد ظرفیت جدید تولید با بهره گیری از سرمایه گذاری خارجی نموده اند. فراموش نکنید که اکثر طرح ها در مناطقی ایجاد شده اند که پیشتر، صنعتی نبوده اند.

شرکت پتروشیمی قطر به عنوان تولیدکننده اتیلن و پلی اتیلن سبک تاسیسات فاز 3 تولید پلی اتیلن سبک را با ظرفیت 300 هزار تن در منطقه صنعتی مصعید راه اندازی نموده است. بدین ترتیب ظرفیت سالانه این مجتمع از مرز 700 هزار تن در سال فراتر رفته است.

توسعه خط لوله های انتقال و توزیع گاز طبیعی در مناطق مختلف قطر از دیگر برنامه های در دست اجرای دوحه محسوب می شود. بدین ترتیب راه برای نقش آفرینی شرکت های خصوصی در بخش های پایین دستی هموار می گردد. در جدول (1)، سهم شرکت دولتی قطر پترولیوم در واحدهای پتروشیمی قطر نشان داده شده است.
 


جدول (1). سهم شرکت قطر پترولیوم در واحدهای پتروشیمی قطر
 
*تغییر در الگوی بازاریابی
در تابستان سال 2013 میلادی، دولت قطر اعلام کرد کلیه وظایف مربوط به بازاریابی و  فروش محصولات پتروشیمی این کشور به یک سازمان فروش با نام منتجات واگذار شد. بر اساس نظرات کارشناسان این اقدام با هدف ایجاد ارزش افزوده برای مشتریان و واحدهای تولیدکننده و در مسیر تحقق راهبردهای این شیخ نشین عربی جهت تغییر رویکرد از خام فروشی گاز به ارائه محصولات پایین دستی صورت گرفته است.

شرکت منتجات در دسامبر سال 2012 میلادی تاسیس شد و دارای توانایی انحصاری برای خرید، بازاریابی، توزیع و فروش محصولات پتروشیمی در کشور قطر است. این کار با هدف تقویت جایگاه قطر در بازار محصولات پتروشیمی و در یکی از مهمترین هاب های تولید این محصولات در خاورمیانه صورت گرفته تا یک گام قابل توجه در مسیر تحقق چشم انداز اعلام شده قطر در سال 2030 میلادی برداشته شود.
 
*راس لفان؛ قطب جدید صنعت پتروشیمی قطر
دولت قطر در سال 2010 میلادی و در پروژه ای مشترک با شرکت شل، طراحی ایجاد یک مجتمع عظیم پتروشیمی در راس لفان را آغاز نمود. در طراحی اولیه این مجتمع، ساخت یک واحد مونو اتیلن گلایکول با ظرفیت تولید سالانه 5.1 میلیون تن پیش بینی شده است. قطری ها همراه با ایجاد زیرساخت های میزبانی بازی های جام جهانی فوتبال و اختصاص میلیاردها دلار برای این پروژه، در نظر دارند در پنج سال آینده، در مجموع 60 میلیارد دلار در بخش ایجاد زیرساخت ها شامل 25 میلیارد دلار در حوزه حمل و نقل ریلی، 20 میلیارد دلار در بخش ساخت جاده، 11 میلیارد دلار در توسعه فرودگاه ها و 5/5 میلیارد دلار برای ایجاد ظرفیت بنادر خود اختصاص دهد.
 
*طرح های جدید شتاب می گیرد
پیشرفت سریع ساخت طرح مشترک دو شرکت قطرپترولیوم و شرکت پتروشیمی قطر برای ایجاد یک واحد کراکینگ اتان در راس لفان به ارزش 7 میلیارد دلار، را باید رای قطری های بلندپرواز دانست. این اولین پروژه بزرگی است که در این کشور بدون مشارکت شرکت های خارجی اجرا می شود و تیم های مدیریت آن، از کارکنان محلی تشکیل شده است.

این طرح را باید بخشی از برنامه بلندمدت قطری ها برای توسعه صنعت پتروشیمی در این کشور بیابانی دانست. ظرفیت تولید سالانه محصولات پتروشیمی قطر، هم اینک 9 میلیون تن است که در پایان دهه کنونی، این عدد با رشدی خیره کننده به 21 میلیون تن خواهد رسید. در این واحد جداسازی اتان سالانه 1.4 میلیون تن محصول تولید می گردد که خوراک واحدهای پایین دستی در حال توسعه را تامین خواهد کرد. سالانه 28.1 میلیون تن پلی اتیلن، 760 هزار تن پلی پروپیلن و 83 هزار تن بوتادین در این پروژه در حال توسعه رهبران بلندپرواز قطر تولید خواهد شد. باید دانست که 80 درصد سهام این طرح به شرکت قطرپترولیوم و 20 درصد بقیه به شرکت پتروشیمی قطر تعلق دارد.

در طرح جدید قطری ها، در راس لفان پروژه های جدید پتروشیمی با مزیت دسترسی به گاز طبیعی و خوراک مایع راه اندازی خواهد شد.
از سوی دیگر، دولت قطر در نظر دارد تا ظرفیت پالایش میعانات گازی تولید شده از میدان فوق عظیم گنبد شمالی را دو برابر کند. این اقدام با هدف پالایش میعانات گازی و تولید سوخت جت، بنزین و گازوییل در دستور کار قرار گرفته است. همچنین دستیابی به یک گزینه جایگزین قابل اعتماد صادرات ال ان جی، از دیگر اهداف رهبران دوحه به شمار می رود.
 
*راهی که در پیش است
ظرفیت تولید محصولات پتروشیمی قطر در ابتدای سال 2020 میلادی از مرز 21 میلیون تن عبور نموده است. بدین ترتیب، قطری ها پس از عربستان و ایران، سومین قدرت صنعت پتروشیمی خاورمیانه محسوب می شوند. اما قطری ها به عنوان بزرگترین صادرکننده ال ان جی دنیا که با ورود بازیگران جدید به این بازار پر فراز و نشیب به ویژه در استرالیا، شرق آفریقا و ایالات متحده، همراه با کاهش بی سابقه 60 درصدی قیمت نفت در بازارهای جهانی، با شرایطی دشوار و کم سابقه روبرو شده اند، برنامه ریزی های گسترده ای نیز برای اکتشاف بلوک های جدید و افزایش برداشت خود در ماراتون استخراج از میدان مشترک عظیم گنبد شمالی/ پارس جنوبی طراحی نموده اند تا بتوانند طرح های افزایش تولید ال ان جی خویش را محقق کنند.

گاز تولید شده در میدان فراساحلی برزان نیز که به تازگی کشف و تولیدی شده است، تنها روانه واحدهای در دست ساخت و یا راه اندازی تولید محصولات پتروشیمی خواهد شد.

بدین ترتیب، شرکت قطر پترولیوم و دو شرکت زیرمجموعه بهره بردار تاسیسات عظیم ال ان جی این کشور باید برای متوازن نمودن گاز اختصاص یافته به طرح های مایع سازی گاز طبیعی و پروژه های پتروشیمی و پایین دستی خود، برنامه ریزی های همه جانبه نگرانه بیشتری انجام دهند. در نمودار (1)، سهم صنعت پتروشیمی از گاز طبیعی تولید شده (میلیون تن در سال) نشان داده شده است.
 


نمودار (1). سهم صنعت پتروشیمی از گاز طبیعی تولید شده (میلیون تن در سال)
 
اما بزرگترين چالش ميان مدت قطر را بايد توليد پايدار گاز و ميعانات گازي از ميدان گنبدشمالي و مديريت تاسيسات دريايي نصب شده آنها در آب هاي خليج پارس كه در سراشيبي پايان عمر مفيد خود قرار گرفته اند، دانست.

علاوه بر اين، رهبران شركت قطرپتروليوم با چند طرح ساختارشكنانه و غيرمنتظره فني، در سال گذشته حجم توليد نفت خود از ميدان نفتي شاهين را 10  درصد افزايش دادند.

از سوي ديگر ، قطري ها در بازار داغ حفاري در منطقه پرآشوب خليج پارس ، برنامه ريزي گسترده اي داشته و در چند سال اخير همواره در فهرست ده كارفرماي بزرگ حفاري دنيا قرار گرفته اند.
شبه جزيره كوچك قطر با جمعيتي كمتر از دو ميليون نفر كه تنها 250  هزارنفر از آنها تابعيت قطري دارند و همه خاكش را شوره زارهاي لم يزرع فرا گرفته، اميدوار است در سايه دارا بودن درآمدهاي سرشار حاصل از فروش نفت و گاز، جايگاه جديدي در منطقه پرآشوب خاورميانه به دست آورد. بدین ترتیب، آیا صنعت پتروشیمی را نمی توان برگ برنده دوحه در دهه های فرارو دانست؟
 
 
نویسنده: جیمز گوین
مترجم: محسن داوری
منبع: www.meed.com
 
 
 
 

سه شنبه ۴ خرداد ۱۳۹۵ ساعت ۱۱:۰۵