مشکلات بانکی نفت به زبان ساده/ تکرار
پشت پرده بخشنامه یورویی وزارت نفت
با قطع کامل سوئیفت و عدم دسترسی ایران حتی به معاملات یورویی٬ صرافی های وارد گود شده و ارزها را تبدیل و جابجا کردند که ریسک بزرگی بود. حالا که برجام تصویب شده است.
وحید حاجی پور/ قفل بانکی را باید یکی از چالش های مهم در بازسازی صادرات نفت ایران بر شمرد. ایالات متحد آمریکا مخالفت خود را برای دسترسی ایران به معاملات دلاری اعلام کرده است که این موضوع همچنان مشکل نقد کردن پول نفت را زنده نگه داشته است.
برای بررسی این موضوع از شیوه مرسوم در معاملات نفت خام آغاز می کنیم. تا پیش از سال 2008 روند عملیات فروش محموله ها و دریافت بهای آن به این شکل بوده است که شرکت ملی نفت٬ محموله های خود را به مشتری خود فروخته و به وی اعلام می کرد پول محموله را به ارز دلار یا یورو به شماره حسابی اعلامی واریز کند. شرکت خریدار محموله٬ شماره حساب مورد اشاره را در اختیار بانک عامل خود قرار می دهد و این بانک از طریق شبکه سوئیفت٬ مبلغ مورد نظر را به حساب معرفی شده واریز می کند.
تا اینجا مشخص شد چهار نهاد درگیر انتقال پول هستند. فروشنده و بانکش و خریدار بانک عاملش.
حال به سوئیفت می پردازیم؛ شبکه سوئفیت یک شبکه دو بخشی است که بخش یورویی آن در اروپا بوده و بخش دلاری آن در آمریکا و زیر نظر دقیق این کشور است. به طور کلی هر جابجایی توسط هر بانکی دارای یک کد خاص است که تا مرحله واریز با آن ردگیری می شود. به عنوان مثال اگر هالک بانک بخواهد پول نفت را به حساب ایران در یکی از بانک های چین به یورو واریز کند به محض آغاز کار انتقال پول، کدی را دریافت کرده و تا لحظه واریز پول در بانک مورد نظر و بعد از آن، به نام این جابجایی و منشا آن ثبت می شود. یعنی به نام ایران.
در این حالت مشخص است که هالک بانک برای جابجایی پول نفت ایران از سوئیفت استفاده کرده و آن کد متعلق به فعالیت های ایران است. در چنین شرایطی اگر ایران از مشتری خود بخواهد پول محموله را یورو بپردازد آن وقت است که بانک عامل مشتری پس از انتقال یورو باید به بخش دلاری این شبکه مراجعه کرده و یوروی خود را به دلار تبدیل کند.
ممکن است این سوال پیش بیاید که دلیل تبدیل یورو به دلار چیست که در پاسخ باید گفت با توجه به اهمیت دلار در اقتصاد جهانی و ترجیح بانک های بزرگ و معتبر برای استفاده از این ارز، در بیشتر اوقات از دلار استفاده می شود. تا سال 2008 ممنوعیت جدی برای استفاده از دلار در معاملاتي كه ايران در آن ذي نفع بود وجود نداشت و بانك هاي خارجي با استفاده از چرخه دلار اين توانايي را داشتند كه مبالغ حاصله از معاملات ايران كه به ساير ارزها بود را به دلار تبديل كنند تا آن كه در سال 2008 آمریکا اجازه دسترسی ثانوي بانك هاي طرف معامله با ايران را به معاملات دلاری را لغو کرد. تا سال 2008 بانک های خارجي طرف معامله با ايران مي توانستند یورو یا هر ارز دیگری که مربوط به ایران است را در اتاق پایاپای تبادلات دلار در نيويورك به دلار تبدیل کند که سال 2008 این امکان هم برداشته شد.
در این شرایط با توجه به ممنوعیت انتقال دلار به حساب های مربوط به ایران و فعالیت های مربوط به کشورمان٬ هیچ بانکی حاضر به جابجایی پول برای ایران نشد لذا بهره گیری از بازارهای منطقه ای در هنگ کنگ٬ ماکائو و ... در دستور کار قرار گرفت. در این بازارها ارزها با کارمزدی مشخص٬ تبدیل به دلار شده و به حساب ها واریز می شد تا آنکه با ورود آمریکا به این حوزه و جریمه های سنگین عاملان، این بازارها ایران را حذف کرده و از واهمه جریمه های سنگین و عدم دسترسی به معاملات دلار٬ ایران را رها کردند.
با قطع کامل سوئیفت و عدم دسترسی ایران حتی به معاملات یورویی٬ صرافی های وارد گود شده و ارزها را تبدیل و جابجا کردند که ریسک بزرگی بود. حالا که برجام تصویب شده است و سوئیفت باز است مشکل قدیمی همچنان برقرار است و امکان دسترسی به معاملات دلاری نیست. به بیان ساده تر نه تنها نمی توان یورو را به دلار تبدیل کرد بلکه امکان جریمه های سنگین نیز وجود دارد.
حال این پرسش ایجاد می شود که با اجرایی شدن برجام این مشکل برطرف شده است یا نه. در پاسخ باید گفت با اجرايي شدن برجام، هم فروشنده محموله٬ هم بانکش و البته خریدار محموله به اهداف خود می رسند و مشکل اصلی برای بانک طرف خریدار محموله است که باید اعتبار یورویی خود را در شبکه سوئیفت آمریکایی به دلار تبدیل کند. در واقع در 4 طرف یک معامله نفتی – بانکی فقط بانک عامل خریدار محموله دچار مشکل می شود.
با توجه به بی اعتبار شدن بانک های ایرانی و «سیاه خواندن» آن از سوی بانک های خارجی امکان همکاری جدی میان آنها نیز وجود ندارد. حالا می توان فهمید که دلیل استفاده ایران از یورو به جای دلار در قراردادهای فروش نفت و میعانات گازی به دلیل محدودیت بوده است نه اراده کشور برای حذف دلار!
برای بررسی این موضوع از شیوه مرسوم در معاملات نفت خام آغاز می کنیم. تا پیش از سال 2008 روند عملیات فروش محموله ها و دریافت بهای آن به این شکل بوده است که شرکت ملی نفت٬ محموله های خود را به مشتری خود فروخته و به وی اعلام می کرد پول محموله را به ارز دلار یا یورو به شماره حسابی اعلامی واریز کند. شرکت خریدار محموله٬ شماره حساب مورد اشاره را در اختیار بانک عامل خود قرار می دهد و این بانک از طریق شبکه سوئیفت٬ مبلغ مورد نظر را به حساب معرفی شده واریز می کند.
تا اینجا مشخص شد چهار نهاد درگیر انتقال پول هستند. فروشنده و بانکش و خریدار بانک عاملش.
حال به سوئیفت می پردازیم؛ شبکه سوئفیت یک شبکه دو بخشی است که بخش یورویی آن در اروپا بوده و بخش دلاری آن در آمریکا و زیر نظر دقیق این کشور است. به طور کلی هر جابجایی توسط هر بانکی دارای یک کد خاص است که تا مرحله واریز با آن ردگیری می شود. به عنوان مثال اگر هالک بانک بخواهد پول نفت را به حساب ایران در یکی از بانک های چین به یورو واریز کند به محض آغاز کار انتقال پول، کدی را دریافت کرده و تا لحظه واریز پول در بانک مورد نظر و بعد از آن، به نام این جابجایی و منشا آن ثبت می شود. یعنی به نام ایران.
در این حالت مشخص است که هالک بانک برای جابجایی پول نفت ایران از سوئیفت استفاده کرده و آن کد متعلق به فعالیت های ایران است. در چنین شرایطی اگر ایران از مشتری خود بخواهد پول محموله را یورو بپردازد آن وقت است که بانک عامل مشتری پس از انتقال یورو باید به بخش دلاری این شبکه مراجعه کرده و یوروی خود را به دلار تبدیل کند.
ممکن است این سوال پیش بیاید که دلیل تبدیل یورو به دلار چیست که در پاسخ باید گفت با توجه به اهمیت دلار در اقتصاد جهانی و ترجیح بانک های بزرگ و معتبر برای استفاده از این ارز، در بیشتر اوقات از دلار استفاده می شود. تا سال 2008 ممنوعیت جدی برای استفاده از دلار در معاملاتي كه ايران در آن ذي نفع بود وجود نداشت و بانك هاي خارجي با استفاده از چرخه دلار اين توانايي را داشتند كه مبالغ حاصله از معاملات ايران كه به ساير ارزها بود را به دلار تبديل كنند تا آن كه در سال 2008 آمریکا اجازه دسترسی ثانوي بانك هاي طرف معامله با ايران را به معاملات دلاری را لغو کرد. تا سال 2008 بانک های خارجي طرف معامله با ايران مي توانستند یورو یا هر ارز دیگری که مربوط به ایران است را در اتاق پایاپای تبادلات دلار در نيويورك به دلار تبدیل کند که سال 2008 این امکان هم برداشته شد.
در این شرایط با توجه به ممنوعیت انتقال دلار به حساب های مربوط به ایران و فعالیت های مربوط به کشورمان٬ هیچ بانکی حاضر به جابجایی پول برای ایران نشد لذا بهره گیری از بازارهای منطقه ای در هنگ کنگ٬ ماکائو و ... در دستور کار قرار گرفت. در این بازارها ارزها با کارمزدی مشخص٬ تبدیل به دلار شده و به حساب ها واریز می شد تا آنکه با ورود آمریکا به این حوزه و جریمه های سنگین عاملان، این بازارها ایران را حذف کرده و از واهمه جریمه های سنگین و عدم دسترسی به معاملات دلار٬ ایران را رها کردند.
با قطع کامل سوئیفت و عدم دسترسی ایران حتی به معاملات یورویی٬ صرافی های وارد گود شده و ارزها را تبدیل و جابجا کردند که ریسک بزرگی بود. حالا که برجام تصویب شده است و سوئیفت باز است مشکل قدیمی همچنان برقرار است و امکان دسترسی به معاملات دلاری نیست. به بیان ساده تر نه تنها نمی توان یورو را به دلار تبدیل کرد بلکه امکان جریمه های سنگین نیز وجود دارد.
حال این پرسش ایجاد می شود که با اجرایی شدن برجام این مشکل برطرف شده است یا نه. در پاسخ باید گفت با اجرايي شدن برجام، هم فروشنده محموله٬ هم بانکش و البته خریدار محموله به اهداف خود می رسند و مشکل اصلی برای بانک طرف خریدار محموله است که باید اعتبار یورویی خود را در شبکه سوئیفت آمریکایی به دلار تبدیل کند. در واقع در 4 طرف یک معامله نفتی – بانکی فقط بانک عامل خریدار محموله دچار مشکل می شود.
با توجه به بی اعتبار شدن بانک های ایرانی و «سیاه خواندن» آن از سوی بانک های خارجی امکان همکاری جدی میان آنها نیز وجود ندارد. حالا می توان فهمید که دلیل استفاده ایران از یورو به جای دلار در قراردادهای فروش نفت و میعانات گازی به دلیل محدودیت بوده است نه اراده کشور برای حذف دلار!
چهارشنبه ۱۸ فروردين ۱۳۹۵ ساعت ۰۶:۴۳
کد مطلب: 12701
