وحید حاجی پور/ ايران، هند و روسيه، سه ضلعي از جنس نفت را چنان تبديل به «مثلث روابط غيرشفاف» كردهاند كه رمزگشايي از آنچه بين اين سه كشور در دنياي نفت ميگذرد به مبهمترين موضوع مورد بررسي تحليلگران تبديل شده است.
به گزارش «
ميزنفت»، گويي بازي و سناريوي جديدي در بازار نفتي آسيا در حال شكلگيري است؛ هنديها از توافق هستهاي حمايت نميكنند و از توافق هراس دارند. آنها طي چند سال گذشته به خوبي جولان دادند و تا توانستند از وضعيت ايران سود كردند، اس. سي رالهان رئيس فدراسيون سازمانهاي صادراتي هند (FIEO) به رويترز گفت: «برچيدهشدن تحريمهاي غربي بر ضد ايران براي دهلي نو تأثيرات معكوس به همراه خواهد داشت و اين تأثير به ويژه بر كالاها و اقلام غيركشاورزي محسوستر خواهد بود.»
بي. وي مهتا مدير اجرايي انجمن مواد حلال در هند نيز در اين باره ميگويد: «ايران به تدريج به سمت ديگر شركتهاي تأمين كننده مواد مانند كشورهاي امريكاي جنوبي متمايل خواهد شد. اين شركتها به قيمتهايي پايينتر از شركتهاي هندي اقلام مورد نياز را در اختيار ايران قرار خواهند داد.»
اما جالبتر از همه اين موارد درخواست نفتي هنديها از ايران است؛ شركتهاي پالايشگاهي در هند كه چهارمين مصرف كننده بزرگ نفت جهان و اصليترين مشتري نفت ايران پس از چين به شمار ميروند، از تهران ميخواهند به منظور افزايش واردات نفت از ايران شرايط معاملات فروش نفت خام را به هند تسهيل كنند. ميزان واردات نفت هند از ايران در طول ماههاي ژانويه تا ژوئن حدود ۲۳ درصد كاهش يافته است.
اين تخفيف قطعاً با بهبود فضاي بينالمللي رد خواهد شد اما دو خبر منتشر شده طي روزهاي گذشته سناريوي جديدي را پيش روي ايرانيها قرار داده است. خبر نخست آنكه روسيه به ايران پيشنهاد داده است بخشي از ۵۰۰ هزار بشكه نفت خامي كه قرار بود در روز تهاتر شود به هند ارسال و در قبال آن كالاهاي اساسي صادر شود. خبر دوم اينكه شركت روسنفت كه قرار است تهاتر نفت و كالا زير نظر يكي از شركتهاي تابعهاش اجرايي شود ۴۹ درصد از سهام شركت اسار هند- يكي از مشتريان اصلي نفت ايران – را خريداري كرد.
اين شركت با امضاي يك قرارداد اوليه براي خريد ۴۹ درصد از سهام شركت نفت اسار هند گامي مهم در جهت توسعه فعاليتهاي جهاني خود برداشت. اسار دومين شركت بزرگ پالايشگاهي بخش خصوصي هند است.
روسنفت قبلاً اعلام كرده بود قصد دارد بخشي از سهام اين شركت هندي را خريداري كند. سخنگوي اين شركت رسماً اعلام كرد اين قرارداد شامل ورود روسنفت به سرمايه اساسنامهاي شركت اسار اويل است. روسنفت، يكي از بزرگترين توليد كنندگان نفت جهان، از مدتها قبل به دنبال افزايش حضور خود در بازارهاي بينالمللي بود، اما تلاشهاي اين شركت به دليل تحريمهاي غرب عليه مسكو بيثمر مانده بود. انعقاد اين قرارداد با يك شركت هندي، يعني كشوري كه روسيه از زمان اتحاد جماهير شوروي روابط نزديكي با آن دارد، همزمان با ديدار نارندرا موي، نخست وزير هند و ولاديمير پوتين، رئيسجمهوري روسيه در حاشيه نشست كشورهاي نوظهور اعلام شد.
اين شركت همچنين روز چهارشنبه اعلام كرد يك قرارداد ۱۰ ساله براي صدور ۱۰ ميليون تن نفت در سال (معادل ۲۰۰ هزار بشكه در روز) با شركت اسار منعقد كرده است.
شركت اسار براي تأمين نفت مورد نياز پالايشگاه ۴۰۰ هزار بشكهاي خود در غرب هند با نام ويدار، به شدت به واردات نفت خام از ايران وابسته است.
ايگور سچگين، مدير شركت روسنفت احتمال عرضه نفت از طريق سواپ را رد نكرده، اما از توضيح بيشتر در اين باره خودداري كرده است. يك منبع آگاه ماه گذشته گفته بود، روسنفت ممكن است از نفت ونزوئلا براي تأمين نفت مورد نياز پالايشگاه ويدار استفاده كند يا اينكه پس از لغو تحريمهاي غرب، نفت ايران را به اسار بفروشد.
خبرهاي منتشر شده نشان ميدهد روسيه قصد دارد نفت ايران را با همان فرمول محرمانه به هندوستان منتقل كرده و از امتياز «نفت ارزان» براي افزايش سود خود بهره گيرد. با توجه به حضور روسنفت در ماجراي تهاتر نفت و كالا و همچنين خريد سهام پالايشگاه اسار هند، نفت ايران چه با توافق و چه بيتوافق هستهاي با قيمت نازل به هندوستان فرستاده خواهد شد.
در صورت عدم توافق هستهاي و پابرجا ماندن تحريمها، روسنفت ميتواند به راحتي خواستههاي خود را به شركت ملي نفت ايران «غالب» كند زيرا به خوبي ميداند در صورت تثبيت تحريمها، ايرانيها همين بازار را نميخواهند از دست بدهند. همچنين با رفع تحريم ها، ميزان صادرات نفت ايران به بازار شرق آسيا قطعاً با افزايش مواجه خواهد شد به ويژه به هندوستان كه «نفت دوست» ايران است، در اين صورت پالايشگاه اسار به عنوان يكي از مشتريان اصلي ايران ميتواند نفت خود را از طريق قرارداد تهاتر تأمين كند و اگر ايرانيها به خواستههاي اسار بيتوجهي كنند آنجاست كه ونزوئلا و نفت سرخپوستان وارد گود ميشود.
روسها استراتژي تصاحب بازارهاي نفتي ايران را با استفاده از نفت ارزان در پيش گرفتهاند؛ آنها ۵۰۰ هزار بشكه نفت ارزان از ايران ميخواهند چه با توافق چه بيتوافق و در قبال آن هم ۳۰ كالاي اساسي ميدهند چه با توافق چه بيتوافق!
همه اينها به كنار، بايد به توافقهاي اخير و عجيب عربستان و روسيه هم نيم نگاهي جدي داشت؛ عربستاني كه قصد دارد با تخفيف و امضاي قراردادهاي بلند مدت بازار شرق آسيا را از چنگ ايران خارج كند و براي تحقق آن، چين و ژاپن را «پابست» سفره خود كرده است. روسيه به سادگي ميتواند اسار را به پاي سفره رياض ببرد، اگر ايران زير ميز قرارداد تهاتر بزند، آنجاست كه هنديها نمك گير رياض خواهند شد.