تجویز این گزارش برای مدافعان IPC

محمد جواد پارسا/ کشور نروژ در خصوص اعمال حاکمیت بر منابع نفتی یکی از کشورهای برجسته است که الگوی بسیاری از کشورهای نفتی در این زمینه است. یکی از ویژگی های بارز در این کشور، وجود قوانین شفاف و مفصل با ذکر جزئیات است؛ به گونه ای که قانون نفت این کشور 12 فصل دارد و بعضی فصول آن شامل 18 زیر بخش است.

در مقایسه با قانون نفت ایران، این موضوع را می‌توان یکی از اختلافات فاحش دانست. قانون نفت کشور نروژ به قدری وارد جزئیات می‌شود که به کل چارچوب قراردادهای نفتی این کشور را تبیین می‌کند؛ حتی در برخی مواد به نظر می رسد که قانون مستقیما در حال تعیین مفاد قرارداد است!

سیستم قراردادهای نفتی کشور نروژ، امتیازی است. با این حال مطالعه قانون نفت این کشور مشخص می‌سازد که علیرغم سیستم امتیازی، اختیاراتی برای حاکمیت در نظر گرفته شده که به مراتب سخت گیرانه تر از قراردادهای خدمت است. این موضوع خود گواه بر این اصل است که نوع قرارداد تعیین کننده اختیارات حاکمیتی صاحب مخزن نیست.

در این مقاله سعی داریم به بررسی موادی از قانون نفت نروژ مرتبط با قراردادهای نفتی آن بپردازیم.


*سیستم واگذاری امتیاز در نروژ
بر اساس ماده یک از فصل اول قانون نفت کشور نروژ، حق مالکیت بر منابع نفت و گاز و حق انحصاری مدیریت این منابع متعلق به حکومت نروژ می‌باشد[1]. قبل از واگذاری مناطق برای انجام فعالیت‌های نفتی، پارلمان نروژ باید اجازه اینگونه فعالیت‌ها را بدهد و به اصطلاح دستور گشایش آن منطقه را جهت انجام فعالیت نفتی صادر کند؛ که البته این دستور بعد از ارزیابی‌های دقیقی است که توسط وزارت نفت در مورد تاثیر گشایش این مناطق انجام می‌گیرد.

در این ارزیابی باید تخمینی از تاثیر فعالیت‌های نفتی روی تجارت، صنعت، محیط زیست و ریسک‌های آلودگی احتمالی و همچنین تاثیرات اقتصادی و اجتماعی حاصل از فعالیت‌های نفتی، انجام شود[2]  , [3].

بعد از آن مناطق فراساحلی فلات قاره نروژ به بلوک‌هایی با 15دقیقه عرض جغرافیایی و 20 دقیقه طول جغرافیایی تقسیم  می‌شوند(چیزی حدود 250 تا 500 کیلومتر مربع بسته به طول و عرض جغرافیایی بلوک)[4].

امتیازهایی که برای انجام فعالیت‌های مربوط به صنعت نفت در کشور نروژ واگذار می‌شوند، بر اساس قانون به دو بخش امتیاز اکتشاف و امتیاز تولید تقسیم می‌شود[5]. برای واگذاری این امتیازها ابتدا وزارت نفت بلوک‌های مورد نظر را از طریق اعلان عمومی اطلاع رسانی می‌کند، سپس شرکت‌های مختلف به صورت فردی یا گروهی درخواست خود را برای دریافت امتیاز بلوک های مورد نظرشان به وزارت نفت و انرژی ارسال می‌کنند و امتیاز تولید بر اساس معیارهایی که شامل بررسی توان فنی و مالی شرکت‌ها و محتوای درخواست ارائه شده می‌باشد، اعطا می‌گردند. [6]


*امتیاز اکتشاف
امتیاز اکتشاف حق غیر انحصاری انجام فعالیت‌های اکتشافی از جمله فعالیت‌های زمین شناسی، پتروفیزیکی، ژئوفیزیکی، ژئوشیمیایی، ژئوتکنیکی و همچنین حفاری‌هایی با عمق کم(براساس عمقی که توسط سازمان مدریت نفت نروژ[7] مشخص شده است) را برای مدت زمان حداکثر 3 سال صادر می‌کند[8]. این امتیاز توسط سازمان مدریت نفت نروژ بعد از درخواست شرکت‌ها اعطا می‌شود و پادشاه می‌تواند مقرراتی در رابطه با محتوای چنین امتیازهایی و هزینه‌هایی که باید پرداخت شود، صادر کند[9].


*امتیاز تولید
امتیاز تولید توسط پادشاه در جلسه هیئت دولت اعطا می‌شود؛ این امتیاز می‌تواند یک یا چند بلوک و یا بخشی از یک بلوک را پوشش دهد[10] و شامل حق انحصاری اکتشاف، حفاری اکتشافی، و تولید هیدروکربن در مناطق تحت پوشش امتیاز است و البته شرکت دارای امتیاز، صاحب نفت تولید شده خواهد بود[11]. بر اساس درخواست‌های دریافت شده، وزارت نفت و انرژی گروهی از شرکت‌ها را برای هر امتیاز با همدیگر تلفیق می‌کند یا می‌تواند تعدیلاتی در گروهی که مشترکاً درخواست داده‌اند، ایجاد کند. در زمانی که امتیاز تولید واگذار می‌شود باید یک اپراتور که وظیفه انجام کارهای عملیاتی را بر عهده دارد، توسط وزارت تعیین شود و نکته قابل توجه اینجاست که وزارت می‌تواند این اپراتور را خارج از کنسرسیوم شرکت‌های صاحب امتیاز تعیین کند[12].

امتیاز تولید از دو بازه زمانی تشکیل شده است.
بازه ابتدایی حداکثر 10 سال به طول می‌انجامد و صرفا شامل فعالیت‌های اکتشافی و حفاری اکتشافی است. در ابتدای اعطای امتیاز تولید وزارت نفت حداقل تعهدات کاری که باید در آن بلوک انجام شود را به  صاحب امتیاز ابلاغ می‌کند که شامل فعالیت‌های اکتشافی و حفاری اکتشافی است.[13],  [14], [15].

بازه دوم امتیاز تولید، حداکثر 30 سال به طول می‌انجامد که در موارد خاص تا  50 سال نیز قابل افزایش است. 

بر اساس قانون این دو بازه کاملا از هم تفکیک شده اند و شرط لازم ورود به بازه  دوم امتیاز تولید، انجام تعهدات کاری به نحو مطلوب در بازه ی اول می‌باشد[16]. در واقع پس از پایان بازه اول امتیاز تولید و بعد از اینکه با انجام فعالیت‌های اکتشافی، بلوک به طور کامل شناسایی شد، شرکت صاحب امتیاز می‌تواند درخواست تمدید امتیاز تولید برای ورود به بازه دوم یا همان توسعه و بهره برداری را با مشخص کردن نواحی درخواستی به سازمان مدیریت نفت نروژ ارائه دهد[17] و البته در نهایت این پادشاه است که مشخص می‌کند چه نواحی باید به شرکت درخواست کننده امتیاز برای بازه دوم که مختص تولید نفت است، اعطا شود[18].

همان طور که مشاهده می‌شود بر اساس قانون نفت نروژ، دوره اکتشاف از تولید جداست و این اختیار برای حاکمیت نروژ محفوظ است که توسعه و بهره برداری را نیز پس از اکتشاف موفق به صاحب امتیاز واگذار کند یا خیر. بنابراین در کشوری که منابع نفتی در آب های عمیق قرار داشته و ریسک اکتشاف و هزینه عملیات نفتی بالاست، دوره اکتشاف و تولید از هم جدا در نظر گرفته شده است.

حال اگر ضریب موفقیت اکتشاف در ایران، بنا بر گفته مدیر اکتشاف شرکت ملی نفت 60 درصد و دو برابر میزان جهانی است؛ آیا باید اکتشاف از تولید، مثل نروژ جدا واگذار شود یا پیوسته؟ در واقع اگر ریسک اکتشاف پایین است، بهتر نیست عملیات اکتشاف مستقلا صورت گیرد تا پس از شناخت کامل از مخزن و با توجه به شرایط آن، قرارداد مناسب و متناسب با آن، برای توسعه و بهره برداری منعقد شود؟
 

[1] Petroleum Act, Sec 1.1
[2] Petroleum Act, Sec 3.1
[3]  Petroleum Regulation, Sec 6d
[4] Petroleum Act, Sec 3.2
[5] Petroleum Act, Sec 2 and 3
[6] Petroleum Regulation, Sec 10
[7] NPD(Norwegian Petroleum Directorate)
[8] Petroleum Act, Sec 2
[9] Petroleum Act, Sec 2.1
[10] Petroleum Act, Sec 3.1
[11] Petroleum Act, Sec 3.1
 
[12] Petroleum Act, Sec 3.7
[13] Petroleum Act, Sec 3.9
[14] Petroleum Act, Sec 3.8
[15] Petroleum Regulation, Sec 13
[16] Petroleum Act, Sec 3.9
[17] Petroleum Regulation, Sec 14
[18] Petroleum Act, Sec 3.9

سه شنبه ۱۰ اسفند ۱۳۹۵ ساعت ۰۹:۲۴