تاخیر 13 ساله غول های نفتی در کاشاگان

ميزنفت/ نقل است شرکت های خارجی در مدیریت پروژه و بهره برداری از پروژه ها «استاد» هستند؛ می گویند آنها در مدیریت پروژه بهترین هستند و ایرانی ها باید «شاگردی» کنند و تا می توانند یاد بگیرند. این عبارات ترجیع بند اظهارات وزیر نفت و تعداد بسیار محدودی از همقطاران اوست اما واقعا شرکت های بین المللی در مدیریت پروژه چنان حرفه ای هستند که با چنگ زدن بر آن٬ اهداف خاصی دنبال می شود. برای بررسی این موضوع بهتر است به مطالعه موردی یک پروژه بپردازیم.


*کاشاگان
قزاق ها روی این میدان نفتی حساب ویژه ای باز کرده بودند؛ این میدان در سال 2000 میلادی کشف و گفته شد نفت درجاي این میدان عظیم 35 میلیارد بشکه است که حدود 13 میلیارد بشکه آن قابل بهره برداری است. بلافاصله کنسرسیومی مشتکل از شرکت های مطرح انی٬ توتال٬ شل٬ اگزون موبیل و کونوکو فیلیپس وارد گود شدند؛آنها می خواستند از این میدان نفتی روزانه یک میلیون بشکه نفت تولید کنند و برنامه خود را طوری ارائه کردند که برداشت اولیه از این میدان در سال 2005 آغاز شود.

این کنسرسیوم٬ نورث کاسپین اوپریتینگ نام نهاده شد و شرکتهای انی، اگزون موبیل، شل و توتال هریک 16.8 درصد از سهم این کنسرسیوم را از آن خود کردند و مابقی سهم به شرکت ملی نفت و گاز قزاقستان (کازمونای گس) با 16.8 درصد، کونوکو فیلیپس با 8.3 درصد و شرکت اینپکس ژاپن با 7.6 درصد رسید. البته در میانه این قرارداد تغییرات در سهامداران بوجو آمد و CNPC جایگزین شرکت کونوکو فیلیپس آمریکا شدند. رهبری این کنسرسیوم هم به شرکت انی ایتالیا واگذار شد که در میدان نفتی دارخوین سرانجام روشنی داشت.

برنامه اولیه توسعه کاشاگان بر این اساس استوار بود که تولید این میدان در سال 2005 از میزان 75 هزار بشکه در روز آغاز شود و تا سال 2013 به 1.6 میلیون بشکه در روز افزایش یابد که البته این برنامه ها هر ساله تغییر کرده و امروز پیش بینی می شود این تولید از کاشاگان در سال 2018 با 300 هزار بشکه آغاز شود.

این بدان معناست که شرکت های بین المللی با ارائه طرح توسعه این میدان به میزان غیرواقعی٬ توانستند  توسعه این میدان را از آن خود کنند و با اغوای قزاق ها که بشدت در رویای افزایش تولید بسر می بردند٬ حجم ذخایر خود را در ترازنامه شان افزایش دهند. این افزایش باعث شد تا آنها در بازارهای سرمایه با سود بسیار خوبی روبه رو شوند زیرا حجم ذخایر مهم ترین رکن در افزایش سود  و ارزش سهام آنهاست. فایشنال تایمز در آن روزها حجم سرمایه گذاری در این پروژ را 50 میلیارد دلار اعلام کرد.


*شکست در پروژه
زمانی که کار توسعه میدان عظیم کاشاگان  آغاز شد قزاق ها همواره از آینده بزرگ خود در سال های آتی می گفتند و مانند ایرانی ها که در دهه 70 به آزادگان خود افتخار می کردند نقش آتی خود را در جهان انرژی برجسته تر از امروز ارزیابی می کردند اما شاید بدبین ترین کارشناس صنعت نفت قزاقستان فکر نمی کرد که برای تولید حدود 20 درصد از تعهدکنسرسیوم آن هم برای سال 2018 باید صبر کند.

  تاخیرهای مکرر در بهره برداری از این میدان انتقادات بسیاری را در برداشت. تأخیرات زیاد، خطرات زیست‌محیطی و هزینه‌های تورمی منجر به تهدید دولت قزاق برای لغو قرارداد با شرکت انی ایتالیا در آگوست2007 شد. در نهایت این شرکت ایتالیایی پیشنهاد کرد مهلت شروع تولید تجاری میدان نفتی کاشاگان از نیمه دوم سال 2008 به نیمه دوم سال 2010 موکول شود، اما مسئله‌ای که مقامات قزاقستان را متعجب کرد و انتقادات زیادی به همراه داشت، افزایش 2 برابری هزینه‌های اجرایی شرکت انی بود. این انتقادات بحدی جدی شد که مدیرعامل اگزون موبیل رسما اعلام کرد که قزاقستان نباید به ما فشار بیاورند و این گونه اعتراض ها بجا نیست.

دولت قزاقستان هم اعلام کرد در حال ارزیابی جدیدی برای فسخ قرارداد با این کنسرسیوم است اما فشار دول غربی بر قزاقستان٬ در نهایت منجر به ادامه کار شد زیرا اگر این قرارداد لغو می شد شکست بزرگی برای غرب بود. این مهم نشان می دهد که شرکت های نفتی بزرگ جهان به کلوپ های سیاسی متصل هستند و در منافعشان با منافع سیاست و چهره های سایه در یک راستاست.

به هر حال٬ با افزایش فشارها به کنسرسیوم و در سال 2013 تولید از این میدان آغاز شد؛اولین تولید از کاشاگان پس از 8 سال تاخیر. انی ایتالیا در ماه سپتامبر 2013 برداشت 75 هزار بشکه نفت از کاشاگان را کلید زد اما پس از چند روز تولید٬ فعالیت آنها به دلیل نشت از یک خط لوله گازی، متوقف شد.

اشتباهات فنی محرز در این پروژه انتقادات قزاق ها را بیشتر کرد و قزاق ها در یک درخواست رسمی از کنسرسیوم غرامت خواستند؛ غرامتی بین 2 تا 4 میلیارد دلار. آنها همچنین به دلیل آلودگی های زیست محیطی در دریای خزر اقامه دعوا کردند. وزارت محیط زیست قزاقستان چندی بعد  اعلام کرد به دلیل خسارت به محیط زیست ناشی از نشت گاز در سپتامبر گذشته، یک جریمه 737 میلیون دلاری را از کنسرسیوم توسعه‌دهنده میدان کاشاگان که تحت اداره شرکت انی ایتالیا فعالیت می‌کند خواهد گرفت.

قزاقستان اعلام کرد از این میدان 2.8 میلیون مترمکعب گاز سمی نشت کرده که به آلودگی محیط اطراف انجامیده است. نشت و اشتعال گاز غیرقابل فروش یا پالایش در صنعت نفت امری غیرعادی نیست، اما مقدار نشت باید طبق مقررات زیست محیطی باشد.این گاز که حاوی سولفات هیدروژن است هنگام سوختن دی ‌اکسید سولفور تولید می‌کند که می‌تواند به اسیدی ‌شدن آب و خاک و لطمه به محیط زیست بیانجامد.

بررسی های به عمل آمده نشان می دهد مشکل اصلی در تاخیر 8 ساله در تولیدی شدن کاشاگان در سال 2013 و توقف آن به فاصله چند روزه مشکل فنی بوده است که تا به امروز هم ادامه دارد. با این حال دولت قزاقستان در موضعی قدرتمند معتقد است شرکت های عضو کنسرسیوم باید غرامت پرداخت کنند.

طرف قزاق بصورت مستند ادعا کرد شرکت ایتالیایی انی که مجری طرح این کنسرسیوم است، لوله های ارزان و بی کیفیت خریده و وظیفه اش را به درستی انجام نداده است. بنا بر اظهارنظر کارشناسان به دلیل وجود گاز هیدروژن سولفید با خورندگی بالا ، که 17  درصد گاز منتقل شده از این خط لوله را تشکیل می دهد، در این خطوط  لوله فولادی شکاف به وجود آمده و برای رفع این مشکل باید خط لوله هایی از جنس نیکل جایگزین آن شود که هزینه اش 10  تا 15  درصد بیشتر از خط لوله های معمولی است. طرفهای خارجی نیز ادعا دارند شرط استفاده از نیروی انسانی محلی و عدم مهارت این افراد سبب دیرکرد پروژه شده است در شرایطی که مشکل اصلی در این پروژه٬ خطاهای فاحش شرکت انی و سایر اعضای کنسرسیوم بود.


*آخرین وضعیت توسعه
پس از این اختلافات بود که مناقصه دیگری برای تعویض خط لوله صورت گرفت که در آن مناقصه٬ شرکت سایپم با قراردادی 1.8 میلیارد دلاری برنده معرفی شد. شرکت سایپم که 43 درصد سهام آن در اختیار شرکت نفتی انی قرار دارد، سال 2004 توانسته بود برنده قرارداد نصب شبکه خطوط لوله پروژه کاشاگان شود که البته این پروژه 50 میلیارد دلاری دچار تاخیرهای مکرر و افزایش بیش از حد هزینه‌ها شد اما قرارداد جدید بقدری برای سایپم جذاب بود که مدیرعامل این شرکت گفت: درآمد سایپم از قرارداد مذکور می تواند کسری های این شرکت ناشی از کاهش قیمت نفت و مشکلات اقتصادی داخلی آن را تا حدودی جبران کند.

این در حالی است که رویترز گزارش داده است جایگزینی خطوط لوله این میدان نفتی که در بستر دریای مازندران در غرب قزاقستان قرار دارد حدود 6.3 میلیارد دلار هزینه خواهد داشت. همزمان با این قرارداد رسانه های قزاقستان نوشتند که کنسرسیوم در هزینه ها شیادی به خرج داده است.

با این وجود٬ قناعت بزومبایف، وزیر انرژی قزاقستان ماه گذشته گفت: تولید نفت کاشاگان در سال جاری میلادی در حد متوسط و 50 هزار تا یک میلیون تن، و در سال آینده بین سه تا پنج میلیون تن خواهد بود، اما این میزان در سال 2018  میلادی به 7  میلیون تن خواهد رسید.

با این حال کنسرسیوم توسعه دهنده میدان کاشاگان که در نظر دارد در مرحله نخست روزانه 300 هزار بشکه نفت از این میدان برداشت کند، انتظار دارد تولید این میدان را تا سال  2020 به بیش از روزانه یک میلیون بشکه افزایش دهد که مشخص نیست تحقق چنین موردی تا چه اندازه به واقعیت نزدیک است زیرا گفته می شود تا سال 2020 کاشاگان در خوش بینانه ترین بتواند 500 هزار بشکه نفت تولید کند.


*بد عهدی و افزایش هزینه ها
نگاهی به توسعه میدان بزرگ کاشاگان نشان می دهد شرکت های بزرگ نفتی برخلاف ذهنیت های صیقل خورده و بزرگنمایی های صورت گرفته در توسعه این میدان شکست بزرگی را تجربه کرده است. آنها قرار بود تولید را از سال 2005 آغاز کنند ولی به سال 2007 تغییر یافت. تضمین شد که این تولید در سال 2008 آغاز شود که مشکلات پیش آمده و تاخیرهای مکرر غول های نفتی٬ زمان را به سال 2010 تغییر داد. در نهایت سال 2013 تولید آغاز شد اما به دلیل مشکلات فنی و خطاهای فاحش مهندسی و ... تولید پساز چند روز متوقف شد و حالا گفته می شود در خوش بینانه ترین حالت تولید اندک از سال 2017 آغاز می شود ولی منابع دیگر آنرا سال 2018 اعلام کردند.

تاخیر 12 ساله یا 13 ساله غول های بزرگ نفتی در توسعه یک میدان بکر یک نشان بزرگ برای کشورمان دارد؛ ذوق زدگان و شیفتگان شرکت های غربی خود را جهان واقعیات جدا کرده و بر طبلی می کوبند که بر اساس آن٬ شرکت های بین المللی بقدری حرفه ای و کاربلد هستند که به مشکل ایران در تاخیر اجرای پروژه های نفتی پایان می دهند ولی هیچ گاه به موضوع تحریم ها و طولانی شدن تاخیرها اشاره نمی کنند. 6 غول بزرگ دنیا 13 سال است قزاقستان را روی زمین و هوا معلق نگه داشته اند و هرگاه فشاری به آنها وارد شد با وساطت دولت های خود گارانتی حضور دریافت کردند. آنها برای ماندن در پروژه ای مصر هستند که هزینه استخرا هر بشکه نفتش 50 دلار است ولی بازهم برایشان جذاب است!

ميزنفت نمونه های دیگری از بدقولی و تاخیرهای سرسام آور غول های نفتی را منتشر خواهد کرد.

شنبه ۲۰ شهريور ۱۳۹۵ ساعت ۰۹:۲۸