ساخت داخل تجهیزات راهبردی صنعت نفت در مسلخ دلالان

میز نفت| با تشخیص بجای وزارت نفت در ارتباط با برطرف کردن مشکلات وابستگی به تأمین‌کنندگان خارجی، مگاپروژه 10 قلم کالا و تجهیزات اساسی مورد نیاز صنعت نفت در سال 1393 تعریف شد تا تنگناها در زمینه تأمین نیازهای استراتژیک بخش بالادستی صنعت نفت و توسعه ظرفیت تولید نفت ایران برطرف شود.

با برنامه‌ریزی جامع و تأکید بیژن زنگنه، وزیر نفت، طراحی، ساخت و بومی‌سازی گروهی از کالاهای اساسی صنعت نفت در دستور کار قرار گرفت و در این میان، یکی از اقلام ده‌گانه کالاهای اساسی مورد نیاز صنعت نفت، تلمبه‌های درون‌چاهی و به‌ویژه تلمبه‌های میله‌ای-مکشی (SRP) تعیین و مقرر شد مناقصه‌های فناورانه‌ای برپا شود و از طریق فراخوان، شرکت‌های دانش‌بنیان حائز شرایط برای ساخت این پمپ‌ها شناسایی شوند.

در این میان، دانشگاه شهید چمران اهواز به‌عنوان قطب‌ علمی جنوب غرب کشور و دانشگاه مادر در این منطقه با مشارکت یک شرکت دانش بنیان و در چارچوب مدلی بدیع و کارآمد از همکاری دانشگاه و صنعت، پیشنهادی جامع برای بومی‌سازی طراحی و ساخت پمپ‌های میله‌ای-مکشی (SRP) با کورس بلند را ارائه کرد و در مناقصه‌های این پروژه برنده شد و پس از طی تشریفات قانونی، قراردادهایی را منعقد و پس از ابلاغ کارفرما، اجرایی کرد.

مدیرعامل شرکت دانش بنیان یادشده که مجری فنی، عملیاتی و تجاری پروژه بومی‌سازی طراحی، ساخت و نصب پمپ‌های میله‌ای-مکشی (SRP) برای چاه‌های مورد نظر میدان‌های نفتی مناطق نفتخیز جنوب است، در باره این پروژه می‌گوید: به دنبال عقد این قراردادها، نخستین پمپ روی چاه آب‌تیمور 50 نصب شد و پس از موفقیت‌آمیز بودن عملکرد آن، دومین پمپ نیز روی چاه اهواز 480 نصب شد و این چاه‌های غیرتولیدی با توان تولید 800 تا 1500 بشکه در روز، به بهره‌بردار (شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب) تحویل شدند و به دنبال آن، تأییدیه‌های فنی و مجوز تولید انبوه این نوع پمپ‌ها صادر شد.

به گفته وی، با اجرای موفق این پروژه، نخستین برند ایرانی پمپ میله‌ای-مکشی (SRP) به نام «فراز» با طراحی 100درصد داخلی، بر پایه دانش فنی طراحی سیستم‌های پمپ‌های میله‌ای-مکشی متناسب با نیاز کارفرمایان با توجه به مختصات و شرایط میدان‌ها و چاه‌های مورد نظر کارفرما، و پس از گذراندن مراحل مهندسی مقدماتی و تفصیلی، طراحی، ساخت نمونه‌های اولیه، بازرسی‌ها و تست‌های کارگاهی، ساخت و تکمیل مجموعه کامل، نصب بر روی چاه و انجام ارزیابی‌ها و آزمون‌های میدانی، به‌طور رسمی معرفی و به صنعت نفت ارائه شد.

حامد گرامی مدیرعامل این شرکت دانش بنیان تصریح کرد: با توجه به موفقیت ساخت و نصب این پمپ‌ها، این پروژه به یکی از پروژه‌های شاخص مگاپروژه ساخت و بومی‌سازی 10 قلم کالای اساسی صنعت نفت تبدیل شد؛ به‌طوری‌که وزیر نفت و دیگر مدیران ارشد وزارت نفت در سخنرانی‌ها و مصاحبه‌های رسمی، از این پروژه بارها به‌عنوان یکی از موفقیت‌ها و دستاوردهای مهم در حوزه خودکفایی و تکمیل چرخه ملی شدن واقعی صنعت نفت یاد کرده‌اند.

متعاقباً شرکت دانش بنیان یادشده در ارزیابی مناقصه عملیات نگهداری و پشتیبانی 20 مجموعه پمپ نصب ‌شده پیشین در مناطق نفتخیز جنوب، حائز رتبه شاخص و برگزیده شد و همچنین در فرآیند واگذاری پروژه طراحی، تأمین، ساخت، نصب، راه‌اندازی و پشتیبانی 10 مجموعه پمپ با ظرفیت تولید بالاتر در مناطق نفتخیز جنوب، به‌عنوان یکی از برگزیدگان انتخاب شد تا این پمپ‌ها را در چاه‌های از پیش تعیین شده برخی میدان‌های مناطق نفتخیز جنوب نصب کند.

 مدیرعامل شرکت دانش بنیان مجری فنی پروژه بومی‌سازی طراحی، ساخت و نصب پمپ‌های میله‌ای-مکشی (SRP) یادآور شد: این پروژه بسیار مهم و راهبردی ملی که با سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و بدون هیچ گونه تسهیلات حمایتی و با همتی مجدانه و کوششی طاقت‌فرسا در طول سال‌های 1393 تا 1397 به نتیجه رسیده و هم‌اکنون ایران تنها کشور دارنده دانش راهبردی طراحی و ساخت این تلمبه‌ها در منطقه غرب آسیا است و در زمره معدود کشورهای صاحب این دانش در دنیا به شمار می‌رود، این در حالی است که متأسفانه نه تنها برای افزایش ظرفیت تولید انبوه و توجه به بازارهای منطقه‌ای و جهانی حمایت نشده است که عملاً با عدم پرداخت یا تأخیرهای طولانی پرداخت مطالبات و همچنین انواع سنگ‌اندازی‌های گوناگون، عملاً زمینگیر شده و در صورت ادامه این روند بعید نیست که این نهال نوپای صنعت بومی و ملی نفت از ریشه خشکانده شود تا دوباره صنعت نفت مجبور شود به شرکت‌های خارجی و به‌ویژه چینی و واسطه‌های آنها مراجعه کند و به قول معروف دوباره درب بر همان پاشنه گذشته بچرخد.

به گفته وی، در طول سال‌های 1389 تا 1394 حدود 38 دستگاه پمپ میله‌ای-مکشی (SRP) چینی، در سطح مناطق نفتخیز جنوب نصب شد که با توجه به هزینه‌های ارزی گزاف این پمپ‌های وارداتی چینی ازسوی واسطه‌ها و عدم توانایی آنها در ارائه خدمات فنی و پشتیبانی مطلوب به بهره‌بردار، شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب با برگزاری 2 مناقصه، خدمات پشتیبانی 20 مجموعه از این پمپ‌ها را به شرکت ایرانی یادشده واگذار کرد و از این شرکت خواست که هر چه پرشتاب‌تر، پشتیبانی فنی و خدمات‌رسانی به این پمپ‌ها را آغاز کند که به دنبال آن عملیات پشتیبانی از پمپ‌ها آغاز شد و با وجود انواع مشکلات موجود؛ از عدم پرداخت‌ها گرفته تا نوسانات و افزایش شدید نرخ‌ها و مشکلات تهیه کالا و مواد در بازار و به‌ویژه کالا و مواد با منشأ واردات، کارفرما از برآیند خدمات ارائه شده رضایت نسبی دارد.

گرامی همچنین با برشمردن مزیت‌ها و بازدهی و کیفیت پمپ‌های ساخت داخل «فراز»، آنها را در سطح فنی و عملکردی بهتر و بالاتری در قیاس با نمونه‌های وارداتی ارزیابی و تأکید کرد که هزینه این پمپ‌ها بسیار کمتر از مشابه خارجی است (با در نظر گرفتن هزینه کمتر پمپ و نیز هزینه‌های حمل، ترخیص و...)، از این رو، از تصمیم‌گیران صنعت نفت انتظار است با حمایت عملی از این توان و ظرفیت داخلی، زمینه را برای توسعه فعالیت‌های بومی و دانش بنیان مرتبط با نگهداشت و بهبود تولید نفت کشور فراهم کنند. همچنین با شرایط ایجاد شده از سوی دشمنان خارجی و تحریم‌های ظالمانه که هدفی جز جلوگیری از پیشرفت و بالندگی صنعت بومی و خوداتکایی داخلی ندارند، اهمیت چنین ظرفیت‌های ایجاد شده داخلی را دو چندان می‌کند.

به نظر می‌رسد موفقیت‌آمیز بودن این مسیر پیموده شده، منافع برخی سودجویان و به‌ویژه آنان که منافع‌شان در گرو واردات کالا و تجهیزات صنعت نفت از خارج است را به خطر انداخته، از این رو برای حفظ و تداوم بازار پرسود واردات کالا و تجهیزات از خارج، درصدد نابود کردن پروژه و خشکاندن ریشه‌های این ظرفیت ایجاد شده هستند و در این راه هر آنچه در توان داشته‌اند به کار بسته‌اند و از هر اهرمی برای بستن راه تنفس این مجموعه نوپای داخلی و از بین بردن آن استفاده کرده‌اند.

علی‌رغم عدم وجود هیچ مشکل فنی یا قراردادی از سوی این شرکت دانش بنیان، عملاً پرداخت‌های جاری و قانونی این شرکت در همه قراردادها متوقف مانده و پیگیری‌ها و درخواست‌های مکرر آن بی‌نتیجه مانده است. کار به جایی رسیده که در برخی موارد صرفاً به علت عدم توانایی این واسطه‌ها، قراردادها تغییر می‌کنند یا متوقف می‌شوند و... و  به نظر می رسد این شرکت به‌عنوان تنها طراح و سازنده داخلی این نوع پمپ‌ها، باید خود را با شرایط تحمیل شده به سبب این واسطه‌ها وفق دهد!

چنانچه مسئولان مربوط در شرکت ملی نفت ایران و شرکت‌های تابعه آن، بی‌درنگ و به‌موقع به این وضعیت رسیدگی نکنند و مطالبات قانونی و به حق این پروژه اجرا شده منطبق بر اقتصاد مقاومتی را تأمین نکنند، به‌طور قطع، به نابودی شرکت‌هایی از این دست خواهد انجامید و اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی، به سخنرانی‌های آتشین و سمینارهای تبلیغاتی محدودخواهد شد.

از سوی دیگر، وزارت نفت پروژه‌های حفظ، نگهداشت و افزایش تولید نفت را عملیاتی کرده است و در این راستا، میدان‌های برگزیده در طرح‌های میدان‌محور به تجهیز پمپ درون‌چاهی نیاز جدی دارند، در صورت توقف اجرای پروژه ساخت و بومی‌سازی پمپ‌های درون‌چاهی از سوی شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی، شرکت‌های اکتشاف و تولید (E&P) و بخش بالادستی تولید نفت، برای تأمین این تجهیزات ناگزیر از واردات از خارج از کشور و تحمل هزینه‌های هنگفت آن خواهند بود.

منبع: خبرگزاری تسنیم