خاورمیانه؛ بهشت پروژه‌های افزایش ضریب بازیافت نفت

به گزارش میز نفت ، شرکت آرامکو به عنوان بزرگترین تولیدکننده نفت دنیا، روش تزریق مواد شیمیایی برای تولید بیشتر نفت را در یک دهه اخیر مورد توجه قرار داده است. برای تعیین کارایی این فناوری به سال ها زمان نیاز داریم. اما نتایج اولیه، فراتر از انتظارات و اثربخش بوده است.

با پایان تدریجی دوره تولید نفت ارزان، شاهد افزایش محبوبیت فناوری های پیشرفته افزایش ضریب بازیافت هستیم. در یک پروژه افزایش ضریب بازیافت، مجموعه متنوعی از فناوری خدمات تجهیزات و فعالیت های مهندسی و پژوهشی انجام می گردد.

در دنیای امروز روزانه ۹۸ تا ۹۹ میلیون بشکه نفت تولید می شود. هرچند تعیین دقیق سهم تولید با فناوری های پیشرفته افزایش ضریب بازیافت امکان پذیر نیست.

براساس تعریف شرکت شلومبرژر، افزایش ضریب بازیافت به معنای دستکاری در جریان حرکت سیال در مخازن هیدروکربوری است. بدین ترتیب ۶ تا ۱۰ درصد تولید نفت کنونی دنیا با این فناوری های پیشرفته صورت می گیرد. هزینه تولید هر بشکه نفت با این روش ۱۷ تا ۱۸ دلار است.

هریک از روش های پیشرفته افزایش ضریب بازیافت شامل روش گرمایی، تزریق مواد شیمیایی، تزریق گاز، تزریق آب و یا تولید بخار با انرژی خورشیدی، از نقاط قوت و ضعف برخوردار بوده و مخالفان و موافقانی دارد.

بهامین الهاشمی، مدیر شرکت دریل تک می گوید: در پروژه های افزایش ضریب بازیافت پیشرفته خاورمیانه، شاهد سودآوری اکثر طرح های اجرا شده بوده ایم. اما نباید فراموش کرد که نیاز به اختصاص بودجه بیشتر برای توسعه این فناوری ها ضروری است. اما به دلیل پیوند این فناوری با قیمت نفت در دوره کنونی رکود بر بازار طلای سیاه، شاهد کاهش سرمایه گذاری بوده ایم.

در شرایط کنونی، دارا بودن جریان نقدی یک ضرورت بوده و شرکت ها راهبرد کاهش هزینه ها را در دستور کار خویش قرار داده اند. اجرایی شدن طرح فریز نفتی و کاهش تولید اوپک نیز باعث شده افزایش برداشت، از فهرست اولویت غول های نفتی خاورمیانه خارج شود.

اما نیاز خاورمیانه به فناوری های پیشرفته افزایش ضریب بازیافت بیش از گذشته است. تثبیت تولید کنونی در سال های فرارو در گروی اجرای این فناوری ها خواهد بود.

محمد مهدی البصیری از کارشناسان صنعت نفت در آرامکو می گوید: شرکت های ملی نفت نسبت به اطمینان از تولید از ذخایر خود در ۲۰ تا ۳۰ سال آینده، بسیار حساس هستند. مدیران ارشد این شرکت ها نیز به این موضوع توجه جدی دارند. اجرای انواع فناوری های پیشرفته افزایش ضریب بازیافت در این منطقه نشانگر آن است که خاورمیانه با همه فراز و نشیب ها بر استفاده از این فناوری ها تمرکز دارد.

هرچند شرکت های مجری نیز باید گام هایی در جهت توسعه نوآوری و پایداری این فناوری ها بردارند.
در شرایط کنونی، میانگین نرخ ضریب بازیافت از میادین خاورمیانه ۴۰ درصد است که این عدد به معنای عدم تولید از ۶۰ تا ۷۰ درصد ذخایر این میادین است. در شرایط کنونی بسیاری از شرکت ها میان انتخاب راهبرد توسعه میادین جدید و یا تولید بیشتر از میدان های کنونی، دچار تردید هستند.

هرچند دلایل مختلف حکایت از سودآوری بیشتر گزینه فناوری های افزایش ضریب بازیافت دارد. در سراسر خاورمیانه، شاهد وجود تعداد چشمگیری از میدان های بالغ هستیم که هر یک از آنها می توانند یک گزینه خوب برای اجرای این فناوری ها باشند.


توانایی های فنی کلید موفقیت افزایش ضریب بازیافت

امیر محمد السالار، معاون سرویس های یکپارچه دریک شرکت اماراتی می گوید‎:‎‏ فناوری های پیشرفته افزایش ضریب بازیافت در عربستان سعودی و امارات متحده عربی از بازار بزرگی برخوردار بوده و به دلیل دارا بودن اندازه بزرگ بازار از کویت و عمان پیش افتاده اند. این دو کشور استفاده از دی اکسید کربن برای ذخیره سازی و تزریق به میادین را در دستور کار خویش قرار داده اند. این دو کشور پیشرو در خاورمیانه توانسته اند به ضریب بازیافت چشمگیر ۷۰ تا ۸۰ درصد با تزریق دی اکسید کربن دست یابند. در مقایسه با سایر مناطق دنیا، روش تزریق مواد شیمیایی در کنار استفاده از دی اکسید کربن از بیشترین استفاده برخوردار است.

البته این روش نیازمند انطباق با مشخصات مخزن و مطالعه برای بهبود کارایی آن است. همچنین برای اجرای کامل یک پروژه افزایش ضریب بازیافت پیشرفته به سال ها زمان نیاز داریم. شرکت های مجری این فناوری باید سالانه بودچه چشمگیری به بخش پژوهش و توسعه اختصاص دهند.

این فناوری تنها یک سرویس نیست، در حقیقت ما با توسعه کامل یک میدان روبرو هستیم. استفاده از شبیه سازهای عملیات از دستاوردهای جدید این حوزه محسوب می شود.

در این فناوری همچنان نظارت و کنترل عملیات یک چالش کلیدی محسوب می شود. در صورت عدم کنترل نمی توان دریافت دی اکسید کربن و مواد شیمیایی تزریق شده به کجا رفته است. همچنین شرکت ها باید شرایط شیمیایی مخازن و فرآیندهای آن را بشناسند تا از میزان بازیافت هیدروکربورها اطلاع یابند.


دستاوردهای بزرگ صنعت نفت عمان

تجربه موفق دولت عمان در استفاده از روش تزریق بخار با کمک انرژی خورشیدی در میدان نفتی عمل را باید یک نمونه پیشرو در روش های پیشرفته افزایش ضریب بازیافت دانست. شرکت نفت عمان در سال 2011 میلادی این پروژه را با 600 میلیون دلار بودجه آغاز کرد و ظرفیت تولید برق خورشیدی آن 1021 مگاوات است. این طرح یکی از بزرگترین پروژه های تولید انرژی خورشیدی در دنیای امروز بوده و با موفقیت های به دست آمده می تواند الگویی برای سایر مناطق دنیا باشد.

به دلیل فقدان منابع کافی گاز طبیعی برای تزریق، با استفاده از تولید و تزریق بخار تلاش می شود تا ضریب بازیافت از میادین قدیمی عمان افزایش یابد.

در سال 2015 میلادی، این پروژه افتتاح شد و نتایج به دست آمده، رضایت بخش بوده است. در این فناوری پاک، انتشار گازهای آلاینده نخواهیم داشت که یک مزیت مهم محسوب می شود.