ميزنفت گزارش می دهد:
ساختار آرامکو چگونه است؟
محمد جواد پارسا/ حدود یک قرن پیش، نخستین عملیات موفقیت‌آمیز اکتشاف نفت در محل هفتم حفاری در منطقه دمام، واقع در چند مایلی شمال شهر ظهران در عربستان سعودی حاصل و اولین بشکه نفت در این کشور تولید شد. در آن زمان حق اکتشاف نفت در عربستان سعودی به‌طور کامل در اختیار شرکت استاندارد اویل کالیفرنیا (شرکت شورون فعلی) بود.
6 سال بعد شرکت استاندارد اویل کالیفرنیا - عربستان، نام خود را به شرکت نفتی عربستان - آمریکا یا آرامکو تغییر داد. در سال 1950 با دستور ملک عبدالعزیز بن آل سعود پادشاه وقت عربستان، شرکت آرامکو مجبور به تقسیم سود حاصل از فروش نفت به‌طور مساوی میان شرکت و دولت شد. در سال 1980 دولت عربستان کنترل کامل شرکت آرامکو را به دست گرفت و در نوامبر 1988 نام این شرکت را به شرکت نفت عربستان سعودی یا «سعودی آرامکو» تغییر داد.(1)
از آن زمان، قوانین موجود عربستان سعودی اجازه اکتشاف، حفاری و تولید نفت را توسط سرمایه‌گذارهای خارجی نمی‌دهد و تمام عملیات مربوط به توسعه و اکتشاف نفت بر عهده شرکت آرامکو است. علاوه بر این، کمپانی‌های خارجی حق خرید سهام آرامکو یا داشتن یک رده سازمانی مطلوب در بخش بالادستی عربستان را ندارند.
بر اساس قانون پادشاهی عربستان، در بخش نفت قدرت در دست پادشاه است؛ اما حکومت این قدرت را به یک سیستم توسعه‌یافته انتقال داده تا بخش نفت را کنترل کند. نام این سیستم، شورای عالی نفت و منابع معدنی (SCPMA) است. این شورا در سال 2000 میلادی با حکم سلطنتی پادشاه فهد تشکیل شد.
در تئوری، SCPMA به‌عنوان تنظیم کننده بخش نفت و ناظر بر فعالیت‌های آرامکو عمل می‌کند؛ اما در واقعیت شرکت آرامکو به‌تنهایی خود تنظیم کننده بخش نفت بوده و SCPMA نظارت سبکی بر این شرکت دارد. در بیشتر اوقات، این شورا مواردی را که هیئت مدیره آرامکو بیان کرده به‌راحتی قبول می‌کند. در واقع SCPMA هرگز جلوی برنامه‌ای از شرکت آرامکو را نگرفته است. تنها در مواردی که مربوط به مسائل سیاسی باشد، SCPMA نقش پر رنگ‌تری پیدا می‌کند.
به‌صورت کلی شورای SCPMA به وزارت نفت و شرکت آرامکو متکی است. در حالی که شرکت آرامکو به فرآیندهای درونی خود متکی است. موارد مذکور باعث شده است که شرکت آرامکو به قدرتمندترین نهاد نفتی در عربستان سعودی تبدیل شود و حرف آخر را در زمینه نفت بزند.
هیئت‌مدیره آرامکو به‌عنوان مباشر شرکت، هدایت امور کسب و کار، مدیریت و راهنمایی در تعیین استراتژی بلندمدت آرامکو را بر عهده دارد. هیئت‌مدیره در حال حاضر شامل مقامات ارشد دولت سعودی، رئیس موسسه علمی سعودی، سران صنایع نفت و گاز و امور مالی بین‌الملل و رئیس آرامکو است.(2)
شکل 1 ساختار کلی هیئت‌مدیره شرکت آرامکو
شرکت آرامکو در سال 2015 با تولید روزانه 10.2 میلیون بشکه نفت به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت جهان شناخته شده است. همچنین این شرکت با داشتن 260 میلیارد بشکه ذخیره نفت خام اثبات شده، دارنده بیشترین ذخایر نفت دنیا است. (3)
در بخش پایین‌دستی در سال‌های اخیر، آرامکو در چندین پروژه با شرکت‌های خارجی سرمایه‌گذاری مشترک داشته است. همچنین آرامکو با خریداری دارایی سهامداران شرکت‌های پالایش خارج از کشور، ظرفیت پالایش نفت خود را به 5.3 میلیون بشکه در روز رسانده است و در منطقه در رتبه اول قرار دارد.
رابطه مالی بین آرامکو و دولت سعودی متفاوت از سایر شرکت‌های ملی نفت است. آرامکو مجاز است درآمد خود را از فروش نفت خام و محصولات آن حفظ کند. این شرکت هزینه‌های عملیاتی خود را پس از پرداخت حق امتیاز به دولت و قبل از پرداخت مالیات، پوشش می‌دهد. در گزارش عملکرد آرامکو به دولت فقط توضیحات کلی در مورد کارهای انجام‌شده در هر واحد تحت برنامه‌ریزی است و اطلاعات دقیق در رابطه با شرکت وجود ندارد. حسابداران دولت فقط کلیات حساب شرکت را دارند و جزئیات اطلاعات تجاری موجود نیست.
در سال 2003، وزارت نفت عربستان مناقصه‌ای را برای سرمایه‌گذاران خارجی در بخشی از بلوک‌های ناحیه قوار به‌منظور اکتشاف گاز طبیعی مستقل اعلام کرد. در ژانویه 2004، چهار کمپانی یا کنسرسیوم که برنده مناقصه اعلام شدند، قرارداد 40 ساله اکتشاف و تولید را با وزارت نفت و منابع معدنی امضا کردند.
کمپانی‌ها عبارت بودند از: شرکت SRAK (سرمایه‌گذار مشترک از آرامکو و رویال داچ شل)، شرکت انرژی Luksar (سرمایه‌گذار مشترک آرامکو و لوک اویل روسیه)، شرکت گاز سینو سعودی (سرمایه‌گذار مشترک آرامکو و سینوپک)، شرکت گاز EniRepSa (یک کنسرسیوم از آرامکو، شرکت نفتانی ایتالیا و شرکت نفت رپسول اسپانیا). همان‌طور که مشخص است، شرکت آرامکو در هر چهار کنسرسیوم سهم داشته است. تا سال 2014، سرمایه‌گذاران به اکتشافات تجاری محسوسی دست نیافتند؛ زیرا هزینه‌های توسعه از قیمت گاز طبیعی مورد تقاضای عربستان بیشتر بود. در سال 2012 کمپانی‌های انی و رپسول از سرمایه‌گذاری انصراف دادند. در سال 2014 شرکت شل نیز به اکتشافات خود در منطقه مشخص شده، پایان داد. (4)
6 سال بعد شرکت استاندارد اویل کالیفرنیا - عربستان، نام خود را به شرکت نفتی عربستان - آمریکا یا آرامکو تغییر داد. در سال 1950 با دستور ملک عبدالعزیز بن آل سعود پادشاه وقت عربستان، شرکت آرامکو مجبور به تقسیم سود حاصل از فروش نفت به‌طور مساوی میان شرکت و دولت شد. در سال 1980 دولت عربستان کنترل کامل شرکت آرامکو را به دست گرفت و در نوامبر 1988 نام این شرکت را به شرکت نفت عربستان سعودی یا «سعودی آرامکو» تغییر داد.(1)
از آن زمان، قوانین موجود عربستان سعودی اجازه اکتشاف، حفاری و تولید نفت را توسط سرمایه‌گذارهای خارجی نمی‌دهد و تمام عملیات مربوط به توسعه و اکتشاف نفت بر عهده شرکت آرامکو است. علاوه بر این، کمپانی‌های خارجی حق خرید سهام آرامکو یا داشتن یک رده سازمانی مطلوب در بخش بالادستی عربستان را ندارند.
بر اساس قانون پادشاهی عربستان، در بخش نفت قدرت در دست پادشاه است؛ اما حکومت این قدرت را به یک سیستم توسعه‌یافته انتقال داده تا بخش نفت را کنترل کند. نام این سیستم، شورای عالی نفت و منابع معدنی (SCPMA) است. این شورا در سال 2000 میلادی با حکم سلطنتی پادشاه فهد تشکیل شد.
در تئوری، SCPMA به‌عنوان تنظیم کننده بخش نفت و ناظر بر فعالیت‌های آرامکو عمل می‌کند؛ اما در واقعیت شرکت آرامکو به‌تنهایی خود تنظیم کننده بخش نفت بوده و SCPMA نظارت سبکی بر این شرکت دارد. در بیشتر اوقات، این شورا مواردی را که هیئت مدیره آرامکو بیان کرده به‌راحتی قبول می‌کند. در واقع SCPMA هرگز جلوی برنامه‌ای از شرکت آرامکو را نگرفته است. تنها در مواردی که مربوط به مسائل سیاسی باشد، SCPMA نقش پر رنگ‌تری پیدا می‌کند.
به‌صورت کلی شورای SCPMA به وزارت نفت و شرکت آرامکو متکی است. در حالی که شرکت آرامکو به فرآیندهای درونی خود متکی است. موارد مذکور باعث شده است که شرکت آرامکو به قدرتمندترین نهاد نفتی در عربستان سعودی تبدیل شود و حرف آخر را در زمینه نفت بزند.
هیئت‌مدیره آرامکو به‌عنوان مباشر شرکت، هدایت امور کسب و کار، مدیریت و راهنمایی در تعیین استراتژی بلندمدت آرامکو را بر عهده دارد. هیئت‌مدیره در حال حاضر شامل مقامات ارشد دولت سعودی، رئیس موسسه علمی سعودی، سران صنایع نفت و گاز و امور مالی بین‌الملل و رئیس آرامکو است.(2)
شکل 1 ساختار کلی هیئت‌مدیره شرکت آرامکو
شرکت آرامکو در سال 2015 با تولید روزانه 10.2 میلیون بشکه نفت به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت جهان شناخته شده است. همچنین این شرکت با داشتن 260 میلیارد بشکه ذخیره نفت خام اثبات شده، دارنده بیشترین ذخایر نفت دنیا است. (3)
در بخش پایین‌دستی در سال‌های اخیر، آرامکو در چندین پروژه با شرکت‌های خارجی سرمایه‌گذاری مشترک داشته است. همچنین آرامکو با خریداری دارایی سهامداران شرکت‌های پالایش خارج از کشور، ظرفیت پالایش نفت خود را به 5.3 میلیون بشکه در روز رسانده است و در منطقه در رتبه اول قرار دارد.
رابطه مالی بین آرامکو و دولت سعودی متفاوت از سایر شرکت‌های ملی نفت است. آرامکو مجاز است درآمد خود را از فروش نفت خام و محصولات آن حفظ کند. این شرکت هزینه‌های عملیاتی خود را پس از پرداخت حق امتیاز به دولت و قبل از پرداخت مالیات، پوشش می‌دهد. در گزارش عملکرد آرامکو به دولت فقط توضیحات کلی در مورد کارهای انجام‌شده در هر واحد تحت برنامه‌ریزی است و اطلاعات دقیق در رابطه با شرکت وجود ندارد. حسابداران دولت فقط کلیات حساب شرکت را دارند و جزئیات اطلاعات تجاری موجود نیست.
در سال 2003، وزارت نفت عربستان مناقصه‌ای را برای سرمایه‌گذاران خارجی در بخشی از بلوک‌های ناحیه قوار به‌منظور اکتشاف گاز طبیعی مستقل اعلام کرد. در ژانویه 2004، چهار کمپانی یا کنسرسیوم که برنده مناقصه اعلام شدند، قرارداد 40 ساله اکتشاف و تولید را با وزارت نفت و منابع معدنی امضا کردند.
کمپانی‌ها عبارت بودند از: شرکت SRAK (سرمایه‌گذار مشترک از آرامکو و رویال داچ شل)، شرکت انرژی Luksar (سرمایه‌گذار مشترک آرامکو و لوک اویل روسیه)، شرکت گاز سینو سعودی (سرمایه‌گذار مشترک آرامکو و سینوپک)، شرکت گاز EniRepSa (یک کنسرسیوم از آرامکو، شرکت نفتانی ایتالیا و شرکت نفت رپسول اسپانیا). همان‌طور که مشخص است، شرکت آرامکو در هر چهار کنسرسیوم سهم داشته است. تا سال 2014، سرمایه‌گذاران به اکتشافات تجاری محسوسی دست نیافتند؛ زیرا هزینه‌های توسعه از قیمت گاز طبیعی مورد تقاضای عربستان بیشتر بود. در سال 2012 کمپانی‌های انی و رپسول از سرمایه‌گذاری انصراف دادند. در سال 2014 شرکت شل نیز به اکتشافات خود در منطقه مشخص شده، پایان داد. (4)
| [1] |
«خصوصی‌سازی شرکت نفت آرامکو و اثر آن بر اقتصاد عربستان»، معاونت پژوهش‌های زیربنایی و امور تولیدی مجلس شورای اسلامی، 1394. |
| [2] | Victor, D.; “Oil and Governance State-owned Enterprises and the World Energy Supply”, CAMBRIDGE, 2102. |
| [3] | Saudi Aramco Annual Review, 2015. |
| [4] | Whitly, S.; “Fossil Fuel Exploration Subsidies: Saudi Arabia”, oil change international, 2014. |
سه شنبه ۲۳ خرداد ۱۳۹۶ ساعت ۱۲:۲۹
کد مطلب: 17936