هدف از برگه شرایط تأمین منابع مالی
فنون حرفه‌ای تأمین مالی و عقد قراردادهای EPCF
مسعود زهدی
نهمین بخش از بزرگترین مجموعه تخصصی و حرفه‌ای روش‌های مالی، حسابداری و اقتصادی رایج در عرصه صنعت نفت بین‌الملل که تا کنون هشت جلد آن منتشر شده است.
به گزارش ميزنفت ، مقاله پیش رو، شرح مختصری است از این کتاب که به قلم مسعود زهدی؛ نویسنده مجموعه کتاب‌های روش‌های مالی، حسابداری و اقتصادی رایج در عرصه صنعت‌نفت بین‌الملل، نوشته شده است که آن را در ادامه می‌خوانید:
فرآیند شکل گیری تأمین مالی برای یک موضوع مشخص (مثلاً یک پروژه‌ی نفتی در بخش های مختلف بالادستی، میان دستی و پایین دستی در صنعت نفت) به طرق مختلف امکان پذیر است، لیکن رویه معمول برای شرکت‌های دولتی آن است که با توجه به مقررات و آیین نامه انجام معاملات برای دستگاه‌های اجرایی، موضوع درخواست تأمین منابع مالی مورد نیاز برای یک پروژه را از طریق اطلاع رسانی عمومی یا سایر رویه های مجاز دیگر اعلام کنند.
در زمانی که چنین رویه ای از سوی دستگاه‌های دولتی اجرا نشود و یا اینکه شرکت‌ها و مؤسسات مالی و اعتباری یا بانک‌ها به‌طور داوطلبانه برای تأمین منابع مالی موضوعات مشخص و اعطای تسهیلات مالی واعتباری به دستگاه‌های مزبور مراجعه کنند، فرآیند اجرایی برای اخذ مصوبات لازم تغییر می‌کند و شکل مستندسازی اسناد اهمیت بیشتری خواهد یافت.
در هر صورت و صرفه نظر از هر رویه ای که ممکن است درحالت های اشاره شده دنبال شود، بحث اولیه برای مؤسسات مالی واعتباری، شرکت‌های تأمین سرمایه، بانک‌ها و یا شرکت‌های مهندسی و پیمانکاری داوطلب برای اجرا و تأمین مالی یک موضوع مشخص به مقوله طراحی ساختار و نحوه تهیه وارائه پیشنهاد تأمین مالی مربوط می‌شود.
براي شكل گيري و انجام يك معامله مالي واعتباري (ياهرنوع دادوستد ديگر) بايد ادبيات خاصي را براي رسيدن به يك زبان مشترك (كه خود نتيجه فهم و برداشت هريك از طرفين ازمفاهيم كليدي مربوط مي باشد،)رعايت شود.بنابراين،به سادگي مي توان نتيجه گرفت كه تعريف و تفهيم مفاهيم كليدي مورد استفاده درانجام معاملات،شرط اوليه درمديريت بهينه زمان وهزينه (طي دوره مذاكرات قراردادي ) به شمار مي رود.
يكي ازموضوعاتي كه (درنخسيتن گام براي شركت هاي مهندسي، موسسات مالي واعتباري يا بانك ها) درزمينه اعلام آمادگي براي تامين منابع مالي يك پروژه مطرح مي شود،نحوه وچگونگي ارائه يك پيشنهاد تامين مالي است.
پیشنهاد تأمین منابع مالی مشخص می‌سازد که وام، تسهیلات مالی واعتباری ویا وجوه مورد نظرتحت چه شرایط و ضوابطی در اختیارمصرف کننده آن‌ها قرارمی گیرد. عموماً پیشنهاد تأمین منابع مالی درجوف برگه شرایط (Terms sheet) شکل می‌گیرد. این برگه درواقع یک موافقت نامه اولیه (Initial agreement) برای اعطای تسهیلات مزبورو شکل گیری روند انجام معامله مورد نظر است.
هدف از برگه شرايط
برگه‌ی شرایط از نظرمفهومی شباهت زیادی به تمایل نامه (Letter of intent) دارد ویک سند کلیدی درمعاملات سرمایه مخاطره پذیر (venture capital) به شمارمی رود. ازطریق تمرکز روی برگه شرایط و بررسی مفاد آن، توجه طرفین یک معامله مالی واعتباری به موضوعات اصلی و اساسی جلب می‌شود وآنها با سرعت و دقت بیشتری فرایند مذاکره را جهت حصول به یک توافق نهایی طی خواهند کرد.
در واقع با مطالعه برگه شرایط، گیرنده تسهیلات می‌تواند به سهولت هزینه‌های تأمین مالی را برآورد کند و نسبت به توجیح پذیربودن سرمایه گذاری (از جنبه اقتصادی) اطمینان حاصل کند. ازطرف دیگر، ارائه برگه مزبور به تسهیلات دهندگان امکان می‌دهد که شرایط پیشنهادی خود را براساس اطلاعات و نظرات اصلاحی موجود طی دوره مذاکره، تعدیل کند و در نهایت مسائل مورد اختلاف یا نکات معوق باقی مانده (pending issues) را با طرف مقابل حل و فصل کند.
برگه شرایط توافق شده، فرایند نگارش وتهیه متن قرارداد نهایی وسایراسناد مرتبط بدان را جهت انجام مذاکرات بعدی تسریع می‌کند.
یک برگه‌ی شرایط کامل وبه خوبی ترسیم شده (A well drawn terms sheet)، طرفین را در انجام مذاکرات ثانویه با سایر اشخاص مرتبط نظیر وام دهندگان دعوت شده برای پیوستن به سندیکای تأمین منابع مالی، عرضه کنندگان تجهیزات و... یاری می‌کند.
1- حصول اطمينان از غيرالزام آور بودن مفاد برگه شرايط
صرف اینکه طرفین این سند را به عنوان برگه شرایط اخذ تسهیلات مالی و اعتباری مورد استفاده قرارمی دهند، هرگز بدین معنا ناست که سند مزبور ممکن است منتهی به عقد یک قرارداد الزام آور شود. ازاین رو، برگه شرایط، باید بطورمشخص و رسا این مضمون را تداعی نماید که فی النفسه برای هیچ یک از طرفین (شرکت تسهیلات گیرنده و یا سرمایه گذار) تعهدآور است.
طی دوره انجام مذاکرات و حصول توافقات نهایی و همین طور قبل از انجام بررسی دقیق و نهایی، سرمایه گذار باید نسبت به شرایط معامله‌ی مورد نظر این اطمینان را حاصل کند که تمام تعهدات، ترجیحاً غیرمشروط تلقی خواهد بود. به عبارت دیگر، عرضه کننده‌ی منابع مالی نباید به‌واسطه برگه شرایط خود را موظف به اعطای اعتبارات و تسهیلات برای معامله ای بیابد که علاوه مخاطرات بالا، سود مناسبی را به همراه نخواهد داشت.
يكي از موارد مستثني درارتباط با الزام آورنبودن مفاد برگه شرايط "به تعهد پرداخت هزينه ها و مخارج عرضه كننده منابع مالي طي دوره انجام مذاكرات قراردادي" مربوط مي شود،درزماني كه فاينانسوربه منظورتجميع منابع مالي مورد نياز وارائه پيشنهاد تامين مالي براي يك موضوع مشخص متحمل مخارج متعدد ومتنوعي (بابت بررسي هاي تخصصي پيرامون موضوع مورد معامله توسط متخصصين ذيربط،رفتن سفرهاي كاري متعدد،انجام مذاكرات فرعي بااشخاص ثالث مرتبط و...) مي شود،دربرگه شرايط قيد مي شود كه هزينه هاو مخارج عرضه كننده منابع و تسهيلات مالي درارتباط با موضوع تامين مالي درطي دوره قرارداد بايد توسط شركت (گيرنده منابع مالي) پرداخت شود.اين تعهد براي شركت الزام آور خواهد بود گرچه درمتن برگه شرايط به دفعات قيد مي شود كه تعهدات مندرج در برگه مزبور براي طرفين الزام آور نیست.
در برگه شرایط همچنین قید می‌شود که طی دوره مذاکره با عرضه کننده منابع مالی، شرکت تسهیلات گیرنده حق ندارد به‌طور همزمان با سایرتامین کنندگان منابع مالی مذاکره کند. علاوه بر آن، احتمال دارد درصورتیکه طرفین بطورمستقل موافقت نامه رازداری (Confidential agreement) را امضا نکرده باشند، به طور صریح قید شود که هیچ یک از طرفین حق ندارد اطلاعات مربوط به موضوع برگه شرایط را برای اشخاص ثالث فاش کنند.
برگه شرایط از منظر حرفه ای ماهیت غیرالزام‌آور و شکل خلاصه انجام یک معامله اعطای تسهیلات مالی و اعتباری را به تصویر می‌کشد. با وجود این، احتمال دارد با توجه به موقعیت و قدرت مذاکره هر یک از طرفین، تعهدات مشخصی برای آن‌ها الزام شود. برای مثال، یک شرکت با نفوذ ممکن است به پیشنهاد دهندگان منابع مالی الزام کند که اعتبار شرایط پیشنهادی خود را برای یک دوره زمانی معین (مثلاً طی دوره انجام مذاکرات) تثیبت کنند.
2- مبلغ و نوع سرمايه گذاري
الف) رقم تامين مالي (the amount raised) يا سرمايه گذاري، نرخ بهره، كارمزدها وسايرهزينه هاي محتمل
برگه شرایط باید رقم کل تأمین مالی یا سرمایه گذاری را نمایان کند. تأمین کنندگان مالی معمولاً براساس داده‌ها و اطلاعات ارائه شده درخصوص یک موضوع مشخص (نظیر یک پروژه نفتی)، نسبت به تأمین مالی 85 درصد از مجموع هزینه‌های مورد نیازاعلام آمادگی می‌کنند وتامین مالی درصد باقی مانده (یعنی 15 درصد لحاظ نشده) به عنوان سهم مشارکتی (Equity) مقتاضی تسهیلات، برذمه تسهیلات گیرنده قرارمی گیرد.
البته احتمال دارد که تسهیلات گیرنده تصمیم به گیرد که سهم مشارکتی خود درفرایند تأمین مالی را نیز از طریق تأمین کننده مالی طرف مذاکره و یا ازطریق تأمین کنندگان مالی دیگر، استقراض نماید. دراین صورت، بحث اخذ وام تجاری (Commercial Loan) که نرخ بهره وسایرهزینه های احتمالی آن، به‌طورمعمول بیشتراست، مطرح می‌شود. ازاین رو، رقم یا مبلغ پیشنهاد شده ازسوی یک تأمین کننده مالی در ابتدا به صورت برآوردی و بر مبنای اطلاعات کسب شده و همین طور شرایط درخواستی از سوی گیرنده منابع مالی، اعلام می‌شود.
تعيين و پيشنهاد رقم تامين مالي حسب مورد وبا توجه به نوع قرارداد وروش مورد نظربراي تامين مالي،غالبا به سختي ميسر مي شود.براي مثال،چنانچه تامين كننده مالي بخواهدبرمبناي شرايط مندرج درقراردادهاي موسوم به EPCF (ايي.پي.سي.اف)رقم تامين مالي را پيشنهاد دهد،موضوع برآورد وتعيين دقيق قيمت انجام كاربه نحوي كه ضمن پوشش كليه هزينه هاي اجرايي پروژه مورد نظر،هزينه هاي تامين منابع مالي را مضاعف نسازد،مطرح مي شود زيرا حسب شرايط قراردادهاي مزبور،عملا يكي از دو حالت ممكن زيربه وقوع مي پيوندد:
حالت اول: تأمین کننده مالی وپیمانکاراصلی ازطریق مناقصه (بر مبنای شرایط قراردادهایی نظیر EPCF،EPDF وغیره) ناگزیر به ارائه پیشنهاد شوند. در این وضعیت، موضوع رقابت بین شرکت کنندگان درمناقصه به‌صورت پررنگ مطرح می‌شود و هر شرکت کننده باید به نحوی پیشنهاد تأمین منابع مالی را تنظیم کند که یک تناظرمنطقی با قیمت پیشنهادی انجام کار ایجاد شود. در این حالت مبلغ تأمین منابع مالی تابعی ازنحوه برآورد و قیمت پیشنهادی انجام کار خواهد بود. علاوه برآن، نرخ تأمین منابع مالی، کارمزدها و سایر هزینه‌های مالی مرتبط بدان آن والبته همین طورمدت یا دوره سرمایه گذاری یا مصرف منابع مالی فراهم شده نیز لزوماً باید به صورت رقابتی پیشنهاد شود.
بنابراین، موشک حامل انواع ریسک‌ها یا مخاطرات متعدد ومتنوع آماده پرتاپ واصابت به هدف یعنی منابع مالی یا سرمایه مخاطره آمیزمی شود. شرایط مخاطره آمیز یک قرارداد و چگونگی یا کیفیت آن، پیشنهاد دهندگان را ناگزیر می‌سازد که با استفاده از یک مجموعه فنون و مهارت‌های طراحی شده براساس اصول علمی جهت برآوردوارائه پیشنهاد تأمین مالی استفاده کنند.
روش برآورد مبلغ یا قیمت تقریبی انجام کارممکن است برمبنای ساختار و تفکیک جزء به جزء کار (Work Breakdown Structure/WBS) و تعریف اجزای کار مورد نظر به بسته‌های مستقل کاری و سپس برآورد هربخش با درنظر گرفتن ضرایب تعیین شده برای مخاطرات پیش بینی شده (Uncertainties) و سرانجام محاسبه جمع جبری آحاد کار (Rolling Up) صورت گیرد.
البته در برخی مواقع نیزاحتمال دارد که برآورد مبلغ آنجام کارازطریق قیاسی یعنی مقایسه ماهیتی کار با سایر کارهای مشابه انجام شده محاسبه شود. برای این منظور، اغلب طرفین قیمت تمام شده یک یا چند پروژه مشابه قبلاً اجرا شده را معیار تعیین قیمت برآوردی قرارمی دهند و آنرا براساس شرایط روز و پیش بینی‌های مرتبط با نوسانات آتی تعدیل می‌کنند تا در قرارداد فی مابین درج شود.
از جمله ريسك هاي مهم ديگر در شرايط حالت اول، عبارت است:
- خطر عدم بازپرداخت به موقع اقساط به علت وقوع تاخيرات متنوع در عمليات اجرايي پروژه مورد نظر
- خطرات ناشي ازعملكرد ضعيف و توان فني وعملياتي شركت مهندسي پيمانكار پروژه كه آشكارا سقف هزينه هاي پروژه را افزايش مي دهد و دعاوي متعددي از اين منظر شكل مي گيرد.
- خطرات ناشي ازتغييرات ونوسانات قيمتي، مالي و بازاري،نرخ هاي برابري ارزي و...
- خطرات ناشي از لغو يا قسخ قرارداد اجراي كار كه به طور مستقيم موافقت نامه تامين مالي را تحت ثاثير قرارمي دهد.
بدین ترتیب، به سادگی ملاحظه می‌شود که مبلغ تأمین مالی ونحوه برآورد آن در حالت اشاره شده باید با درنظر گرفتن قیود مختلف تعیین و مذاکره شود.
حالت دوم: تامين كننده مالي مايل است به طورداوطلبانه آمادگي خود را براي تامين مالي يك موضوع مشخص (مثلا يك پروژه) پيشنهاد دهد. البته اين امكان نيزوجود دارد كه تامين كننده مالي و پيمانكار مهندسي يا خدماتي، آمادگي خود را براي تامين منابع مالي و تصدي عمليات اجرايي يك پروژه اعلام كنند.
در اين حالت، شرايط رقابتي و قيود مرتبط با آن وجود ندارد و عموما مبلغ تامين مالي با توجه به مبلغ برآورد شده از هزينه هاي پروژه مورد نظر طي يك دورمذاكرات معمول و بر اساس فرايند چانه زني مورد توافق قرارمي گيرد. با وجود اين، علي رغم تصور اوليه، در اين حالت فرايند پيشبرد كار در سازمان هاي دولتي كندتر انجام مي گيرد و در غالب موارد با انجام تغييرات مديريتي توافقات قبلي منتفي خواهد شد.
در اين حالت نيزدرمسيرتامين منابع مالي براي موضوع مورد نظرمخاطرات يا ريسك هاي قابل توجهي وجود دارد. از جمله ريسك هاي حائز اهميت در اين حالت مي توان به موارد زير اشاره كرد:
- انجام توافقات درسطح بالاي مديريتي بدون اتكا به بررسي هاي كارشناسي
- فقدان مستندات كافي ولازم به ويژه در زمينه توان فني و مهندسي شركت پيمانكار و البته در اغلب موارد درزمينه وجود منابع مالي و اثبات توان تامين مالي عمليات اجرايي وي يا موسسه مالي و اعتباري ويا بانك معرفي شده ازسوي او
- پيدايش اينرسي و مقاومت شديد درون سازماني كه دراغلب موارد مانع از اجراي قرارداد مي شود.
- سرشكن سازي مبلغ (اغلب بطورقياسي) تعيين شده براي اجراي كار بصورت تخميني وغير بهينه
- كليت داشتن مفاد قرارداد وعدم اتكاي آن به دستورعمل هاي اجرايي كارامد، بدليل غيبت بدنه كارشناسي و گروه هاي حرفه اي فني و مالي در فرايند مذاكراتي
علاوه برمبلغ تأمین مالی، برگه شرایط باید نرخ تسهیلات مالی واعتباری، کارمزدهای مختلف (نظیر کارمزد مدیریت (Management fee)، کارمزد تعهد (Commitment fee) یا کارمزد سازماندهی (Arrangement fee)) برمبنای هزینه‌های برآوردی تأمین کننده منابع مالی نظیرهزینه نیروی انسانی، هزینه‌های ثابت و متغیرسازمانی و غیره پیشنهاد شود.
3- تضامين و وثايق و فرايند وثيقه گذاري
بطورمعمول سرمايه گذاريا تامين كننده منابع مالي دربرگه شرايط به نوع تضامين ووثايق مورد نظروهمينطور فرايند وثيقه گذاري اشاره مي كند و به عبارت ديگر،منابع مالي يا سرمايه گذاري درقبال اخذ تضامين معتبر (از ديدگاه سرمايه گذاريا تامين كننده منابع مالي ) براي يك موضوع مشخص تخصيص داده مي شود.
نوع تضامین ووثایق وفرایند اجرایی آن با توجه به روش یا مدل سرمایه گذاری وتامین منابع مالی مورد توافق تعیین می‌شود. برای مثال، درروش های تأمین مالی پروژه محور (نظیرتامین مالی پروژه ای یا تأمین مالی با سازمان یافته (Project finance or Structure finance)) عموماً فرایند تأمین منابع مالی و توثیق به اتکای جریان نقدی حاصل از فروش محصولات تولیدی پروژه شکل می‌گیرد. بدین معنا که وثیقه گذاری دردوره ساخت یا اجرای پروژه و همینطوردوره استراحت و نهایتاً دوره پرداخت دیون ازطریق اختصاص عواید مورد انتظار (ازفروش محصولات) طرح و افتتاح یک حساب امانی/ گردان (Escrow Account) نزد بانک عامل تأمین کننده مالی انجام می‌گیرد.
در سایر روش‌های دیگر، امکان دارد علاوه بر ضمانت نامه شرکتی، ضمانت نامه بانکی و یا در رهن گذاردن یک دارایی مد نظر قرار گیرد. در برخی از مدل‌های دیگر رایج نظیر بی.او.تی (BOT) بحث‌های دیگری نظیر تضمین عرضه خوراک و تضمین خرید خدمت یا محصول تولیدی نیز مطرح می‌شود.
نكته مهم ان است كه دراين بخش هدف اصلي تامين كننده مالي يا سرمايه گذار يعني حصول اطمينان از بازگشت اصل و فرع تسهيلات مالي و اعتباري يا سرمايه گذاري محقق شود.
4- حقوق و اختيارات سرمايه گذار یا تامين كننده منابع مالي (Investor or Financier Rights)
برگه شرايط بايد همه حقوق و يا اختياراتي را كه سرمايه گذار (و يا تامين كننده منابع مالي ) به طور معمول براي اعطاي منابع مالي مورد نياز يك موضوع مشخص مطرح مي کند، در بر گيرد.
از جمله عام ترين اين حقوق عبارت است از:
- اختيار تبديل به حال كردن ديون و تصفيه مطالبات،
- حق اخذ و دسترسي به اطلاعات،
- اختيار رجوع براي جبران خسارت،
- اختيار فسخ قرارداد و مطالبه يكجاي ديون درشرايط معين به تشخيص خود
- اختياروضع قيود خاص درارتباط با نحوه مصرف وجوه و تسهيلات مالي و اعتباري
- اختيار كردن حق مشاركت در اجرا
- حق اخذ تضمين بازپرداخت مبلغ اصل و هزينه هاي مالي تامين مالي و سود مورد انتظار بدون تقبل هر گونه ريسك/ مخاطره اي
- حق تعيين نوع وثيقه و روش توثيق براي اجراي تضامين صادره
- اختيار ثبت و نگهداري حساب هاي پرداخت و دريافت مرتبط با تسهيلات نزد خود و مبنا قرارداد آن براي انجام تسويه حساب ها و يا تعيين ميزان ديون يا هر گونه ادعاي محتملي طي دوره قرارداد
البته در متن قرارداد تامين مالي تهيه شده، ممكن است علاوه بر موارد بالا، سايرحقوق و اختيارات مورد نظر تأمين كننده منابع مالي يا سرمايه گذار نظير حق يا اختيار مشاركت درعمليات اجرايي و... نيز درج مي شود.
5- نقض قرار (default) پرداخت ديون
برگه شرایط لزوماً باید وقایعی را که منتهی به نقض قرارترتیبات پرداخت دیون ناشی از تأمین مالی یا سرمایه گذاری می‌شود، تعیین نماید. بطوربالقوه، وقایع متعددی (نظیرسوء مدیریت بدهی‌ها (debt management) درشرکت تسهیلات گیرنده، صدورتضامین بدون پشتوانه (uncollateralized up guarantee)، عدم توانمندی حرفه ای پیمانکار مجری طرح، بروز موانع جدی در روند اجرای یک پروژه، بروز اختلافات قراردادی، فوت یا برکناری یک یا چند تن از مدیران اصلی در شرکت تسهیلات گیرنده، ورشکستگی، انحلال، ادغام یا وقوع سایر حوادث مشابه برای تسهیلات گیرنده و...) منجر به نقض قرار پرداخت می‌شود.
6- شروط اختتاميه (conditions to closing)
برگه شرايط بايد همه شرايطي را كه قبل از خاتمه مدت اعتبار قرارداد (لزوما) محقق شود، نمايان کند. اين شرايط، قيود زير را در بر مي گيرد:
- شرط انجام انجام رسیدگی ویژه (due diligence) و بررسي هاي دقيق توسط تامين كننده مالي يا سرمايه گذارتازمان بستن حساب ها و...
- اجراي موافقت نامه هاي نهايي (final agreements)
غير از موارد بالا ،احتمال دارد قيود ديگري نظيرشرط الزام ارسال گزارش هاي حسابرسي شده مالي و توليد ،برآورد هاي مالي آتي مورد نيازطرح ،برنامه كسب و كارويا نظايرآن درج شود.
همچنين احتمال دارد كه در برگه شرايط، قيد اعلان نظر مشاور حقوقي قبل از خاتمه قرارداد نيز لحاظ شود.
7- مدت يا دوره هاي الف/ پرداخت تسهيلات يا تامين مالی (Availability period)، ب/ استراحت (grace period)، ج/ پرداخت دیون یا بازیافت مبالغ اصل و فرع تسهیلات (Repayment Period) باید در برگه شرایط پیشنهاد شود.
معمولاً دوره پرداخت تسهیلات با توجه به مدت برآوردی اجرای یک طرح (Construction Period) ویا بطورموردی برمبنای هر موافقت نامه اعتباری اختصاصی (Individual Credit Agreement (ICA)) برای هر سفارش (Purchase Order or Export Portion) یا بسته کاری (Work Packages) حسب برنامه تأمین کالاها وخدمات (Sourcing Plan) پیوست قرارداد تجاری (Commercial Contract) پیشنهاد و مذاکره می‌شود.
دوره استراحت عموماً معادل 6 ماه الی یکسال پیشنهاد می‌شود لیکن این احتمال وجود دارد که با توجه به طول مدت تاخیرات (Long delays) پیش بینی شده بر اساس درجه پيچيدگي، حجم فعاليت ها يا شرح كار پروژه و...، اين دوره به مدت 2 سال افزايش يابد.
از منظر حرفه‌اي مدت اين دوره به‌طورمستقيم روي منافع هر دو طرف قرارداد تاثير مي گذارد. البته سود يا زيان هر طرف به شرايط اقتصادي حاكم در هر كشور و روند شاخص هاي مهم اقتصادي نظير نرخ تورم، نسبيت ثبات پول ملي و... بستگي دارد.
دوره بازپرداخت مبالغ اصل وفرع تامين مالي يا سرمايه گذاري نيزدربرگه شرايط با توجه به معيارهاي تامين كننده مالي يا سرمايه گذار و برآورد هاي اوليه وي دربرگه شرايط پيشنهاد مي شود.
همه دوره هاي پيشنهادي در برگه شرايط ممكن است درصورت انعطاف پذيري تسهيلات دهنده، در فرايند مذاكرات قراردادي تعديل شود.
8- روش (يا شرايط) پرداخت طي دوره استفاده از تسهيلات
روش پرداخت تسهيلات عموما طي دوره مذاكره از طريق تنظيم دستورالعمل‌هاي اجرايي و تعيين نوع اسناد و مدارك لازم جهت صدور دستور پرداخت و متعاقبا اقدام به پرداخت، مورد توافق قرارمي گيرد.
روش وشرایط پرداخت تاحد زیادی به شیوه تأمین مالی مورد نظرو موضوع آن، بستگی دارد. برای مثال، در شیوه اعتبار خریدار (Buyer's credit) تسهیلات اعطایی از طریق مبادله موافقت نامه جداگانه (individual credit agreement) برای بسته‌های کاری مجزا (که اصطلاحاً بخش‌های صادراتی (export portions) نامیده می‌شود)، بر مبنای ساختار ریز فعالیت‌های پروژه (work breakdown structure/WBS) یا ترتیبات قابل قبول دیگر، پس از تأیید مؤسسات اعتبار صادراتی و میزان پیشرفت کار پرداخت می‌شود.
عموماً در تامین مالی مقید (Tied Finance) (صرف نظراز شیوه تأمین مالی) پرداخت درقبال ارائه اسناد و مدارک و برای مراکز هزینه ای ازقبل توافق شده، انجام می‌گیرد.
9- روش (شرايط) بازپرداخت در شكل اقساط مساوي يا نامساوي (Liquidation preference)
معمولا مبلغ اصل و هزینه های مالی تسهیلات طبق یک جدول زمانبندی در شکل اقساط مساوی (6 ماهه، سه ماهه یا یک ماهه) بازپرداخت می‌شود.
برای بازپرداخت دیون ناشی ازتامین مالی یک موضوع مشخص (نظیریک پروژه نفتی)، می‌توان عایدات حاصل شده (generated proceeds) از اجرای آن موضوع را محور مذاکرات و محاسبات قرارداد. درغیراین صورت، تأمین مالی عموماً شکل استقراض خواهد یافت و برای پرداخت دیون ناشی ازآن، لزوماً باید ازدرامد جاری شرکت برداشت شود. البته مبنا قراردادن جریان نقدی آتی یک پروژه برای تأمین منابع مالی (Cash flow based finance) مورد نیاز آن، مدل‌های محاسباتی طراحی شده برمبنای ارزش حال یا ارزش آتی پول و نهایتاً توجیه اقتصادی طرح را با مفروضات مورد توافق مطرح می‌سازد وازاین طریق تأمین کننده منابع مالی یا سرمایه گذارمی توانند دورنمای اقتصاد پروژه مورد نظر را مشاهده کنند.
10- روش تامين منابع مالي يا سرمايه گذاري (method of financing/investment)
برای تأمین منابع مالی مورد نیاز می‌توان از روش‌های متنوعی استفاده کرد. انتخاب روش تأمین منابع مالی حسب شرایط و موضوع مورد نظروبا توجه به تجربه ودیدگاه هریک ازطرفین قرارداد، نقش کلیدی در پیشرفت مذاکرات دارد. هرروش تأمین منابع مالی دارای ویژگی‌ها و خصایص متفاوتی است و شناخت عمیق هریک از طرفین از مجموعه روش‌های مذکور، شرط اولیه واساسی در راه نیل به اهداف است. بنابراین، برگه شرایط باید به‌طور خلاصه رویه و روش تأمین منابع مالی را توضیح دهد. مجموعه روش‌های مورد بحث شامل شیوه‌ها وروش های مختلف درالگوهای تأمین مالی شرکتی (Corporate finance)، الگوهای تأمین مالی پروژه ای (Project finance) (خود گردان)، الگوهای تأمین مالی سازمان یافته (Structure finance)، الگوهای تأمین مالی دولتی (Public finance)، الگوهای تأمین مالی اسلامی (Islamic finance)، الگوهای تأمین مالی درقبال اعطای امتیازات انحصاری و... می‌شود.
11- ساير شروط متعارف
گاهي اوقات،با توجه به مقتضيات موضوع سرمايه گذاري يا تامين منابع مالي احتمال دارد شروط ديگري نظير تامين پوشش هاي محتلف بيمه اي براي پروژه،پرداخت هزينه هاي ناشي از تبديلات ارزي،هزينه هاي بانكي ناشي ازنقل و انتقال ارزهاي مختلف،قانون حاكم وقانون داوري وغيره كه معمولا درجريان پرداخت هاو دريافت هاي مختلف ايجاد مي شود،به موارد بالا اضافه مي شود.
12- امضا
اگرچه برگه شرايط نبايد براي هريك ازتعهد آور باشد ليكن امضاي آن توسط هر يك از طرفين، (برای انجام اقدامات بعدي) اهميت دارد ليكن امضاي آن ضروري است و نشان دهنده اعلام آمادگي اوليه شركت تامين كننده منابع مالي براي پيگيري موضوع مذاكرات بعدي خواهد بود.
نمونه یک برگه شرایط
به منظور سهولت دسترسی به یک ساختار مناسب برای برگه شرایط، نمونه زیر ارائه شده است:
تاریخ:
(Date):
نام شرکت:
(Name of company)
حضور محترم: نام شخص مخاطب
(Attention of: company contact person)
موضوع: تأمین منابع مالی/ سرمایه گذاری در ...
Subject: Investment in/Finance of …
جناب آقای ...
Dear …
برگه حاضر، به‌طور خلاصه، شرایط اولیه این شرکت (/موسسه، بانک و...) را برای تأمین منابع مالی/سرمایه گذاری احتمالی در اعلام می‌دارد.
This letter summarizes our understanding concerning the possible finance/investment in -
شرایط: شرایط اصلی تأمین منابع مالی (/سرمایه گذاری) و معاملات مربوط، تحت عنوان خلاصه شرایط اصلی در پیوست الف نامه حاضر بیان شده است.
Terms: the principal terms of the finance (/the investment) and related transactions are set forth in the summary of principal terms attached as Exhibit A to this letter.
قیود: هریک ازتعهدات طرفین (درمیان شروط دیگر) در اجرا نمودن پیشنهاد تأمین مالی (/سرمایه گذاری)، مشروط به تکمیل رضایت بخش فرایندبررسی دقیق تأمین کننده منابع مالی (/سرمایه گذار) دررابطه با شرکت (تسهیلات گیرنده) و قرارداد بین تأمین کننده مالی (/سرمایه گذار) و شرکت درباره موافقت قطعی درخصوص تأمین مالی (/سرمایه گذاری) است.
Conditions: any obligations of the parties to consummate the proposed finance (/Investment) will be subject to, among other conditions, satisfactory completion by the financier (/the investor) of its due diligence relating to the company and agreement by the financier (/the investor) and the company as to the definitive agreement regarding the finance (/the investment).
رازداری نسبت به اطلاعات (محرمانه تلقی کردن اطلاعات): تأمین کننده منابع مالی (/سرمایه گذار) می‌پذیرد کلیه اطلاعات به دست آمده ازشرکت و کنندگانش درخصوص کسب و کار وامور شرکت (به عنوان مدارک محرمانه) کاملاً به‌طور محرمانه (in strict confidence) نگهداری کند و از اطلاعات مذکور صرفاً به منظور ارزیابی سرمایه گذاری استفاده کند و اطلاعات مورد بحث را حسب نیاز سرمایه گذاربرای ارزیابی سرمایه گذاری فقط به اعضای هیات مدیره، کارکنان و کنندگان (شامل کنندگان حقوقی و مالی) یا احتمالاً حسب الزام قانون و مقررات به جهت تطابق با الزامات قانونی یا اخذ تائید دایره مسئول مربوط ارائه دهد. اگرچه مدارک محرمانه شامل هرنوع اطلاعاتی که (!) متفاوت به دلیل افشا توسط شرکت دردسترس عموم است یا قرارداده می‌شود، (2) به صورت غیر محرمانه قبل از افشای آن توسط شرکت برای سرمایه گذار برملا شده است یا (3) به صورت غیر محرمانه ازمنبعی غیرازشرکت یا کنندگانش دردسترس سرمایه گذارقرارمی گیرد، مشروط بر آنکه منبع مذکور به‌واسطه قرارداد رازداری به شرکت شناخته شده برای سرمایه گذارمقید نشده باشدچنانچه سرمایه گذاری انجام نشود، سرمایه گذار کلیه اطلاعات به طریقه بالا به دست آمده را عودت یا نابود خواهد کرد. سرمایه گذار و شرکت توافق می‌کنند که راجع سرمایه گذاری مادامیکه قرارداد قطعی از سوی همه طرف‌ها امضا نشود، مصاحبه مطبوعاتی یا هرگونه بیانیه عمومی منتشر نکنند و پس از اینکه قرارداد خرید قطعی شد، سرمایه گذارو شرکت قبل از انتشار هرمصاحبه مطبوعاتی و یا هرنوع بیانیه عمومی درخصوص سرمایه گذاری با یکدیگر مشورت خواهند کرد.
Confidentiality of information: the investor agrees to hold in strict confidence all information concerning the business and affairs of the company obtained from the company and its agents (the confidential material), to use such information solely for the purpose of evaluating the investment and to only make available such information to such officers, employees and representatives as is necessary for the investor to evaluate the investment or as may be required by law or regulation or to comply with requirements or receipt of approval of an applicable governing agency.However, "confidential material does not include any such information which (I) is or becomes available to the public other than as a result of a disclosure by the company, (ii) was known to the investor on a non-confidential basis prior to its disclosure by the company, (iii) becomes available to the investor on a non-confidential basis from a source other than the company or its agents, provided that such source is not bound by a confidentiality agreement with the company known to the investor. If the investor is not consummated, the investor will return or destroy all information so obtained. The investor and the company agree that they will not issue a press release or make any public statement regarding the investment until the definitive agreement is signed by all parties and, after the definitive agreement is signed, that the investor and the company will consult with each other before issuing any such press release or otherwise make any public statements with respect to the investment.
فرآیند شکل گیری تأمین مالی برای یک موضوع مشخص (مثلاً یک پروژه‌ی نفتی در بخش های مختلف بالادستی، میان دستی و پایین دستی در صنعت نفت) به طرق مختلف امکان پذیر است، لیکن رویه معمول برای شرکت‌های دولتی آن است که با توجه به مقررات و آیین نامه انجام معاملات برای دستگاه‌های اجرایی، موضوع درخواست تأمین منابع مالی مورد نیاز برای یک پروژه را از طریق اطلاع رسانی عمومی یا سایر رویه های مجاز دیگر اعلام کنند.
در زمانی که چنین رویه ای از سوی دستگاه‌های دولتی اجرا نشود و یا اینکه شرکت‌ها و مؤسسات مالی و اعتباری یا بانک‌ها به‌طور داوطلبانه برای تأمین منابع مالی موضوعات مشخص و اعطای تسهیلات مالی واعتباری به دستگاه‌های مزبور مراجعه کنند، فرآیند اجرایی برای اخذ مصوبات لازم تغییر می‌کند و شکل مستندسازی اسناد اهمیت بیشتری خواهد یافت.
در هر صورت و صرفه نظر از هر رویه ای که ممکن است درحالت های اشاره شده دنبال شود، بحث اولیه برای مؤسسات مالی واعتباری، شرکت‌های تأمین سرمایه، بانک‌ها و یا شرکت‌های مهندسی و پیمانکاری داوطلب برای اجرا و تأمین مالی یک موضوع مشخص به مقوله طراحی ساختار و نحوه تهیه وارائه پیشنهاد تأمین مالی مربوط می‌شود.
براي شكل گيري و انجام يك معامله مالي واعتباري (ياهرنوع دادوستد ديگر) بايد ادبيات خاصي را براي رسيدن به يك زبان مشترك (كه خود نتيجه فهم و برداشت هريك از طرفين ازمفاهيم كليدي مربوط مي باشد،)رعايت شود.بنابراين،به سادگي مي توان نتيجه گرفت كه تعريف و تفهيم مفاهيم كليدي مورد استفاده درانجام معاملات،شرط اوليه درمديريت بهينه زمان وهزينه (طي دوره مذاكرات قراردادي ) به شمار مي رود.
يكي ازموضوعاتي كه (درنخسيتن گام براي شركت هاي مهندسي، موسسات مالي واعتباري يا بانك ها) درزمينه اعلام آمادگي براي تامين منابع مالي يك پروژه مطرح مي شود،نحوه وچگونگي ارائه يك پيشنهاد تامين مالي است.
پیشنهاد تأمین منابع مالی مشخص می‌سازد که وام، تسهیلات مالی واعتباری ویا وجوه مورد نظرتحت چه شرایط و ضوابطی در اختیارمصرف کننده آن‌ها قرارمی گیرد. عموماً پیشنهاد تأمین منابع مالی درجوف برگه شرایط (Terms sheet) شکل می‌گیرد. این برگه درواقع یک موافقت نامه اولیه (Initial agreement) برای اعطای تسهیلات مزبورو شکل گیری روند انجام معامله مورد نظر است.
هدف از برگه شرايط
برگه‌ی شرایط از نظرمفهومی شباهت زیادی به تمایل نامه (Letter of intent) دارد ویک سند کلیدی درمعاملات سرمایه مخاطره پذیر (venture capital) به شمارمی رود. ازطریق تمرکز روی برگه شرایط و بررسی مفاد آن، توجه طرفین یک معامله مالی واعتباری به موضوعات اصلی و اساسی جلب می‌شود وآنها با سرعت و دقت بیشتری فرایند مذاکره را جهت حصول به یک توافق نهایی طی خواهند کرد.
در واقع با مطالعه برگه شرایط، گیرنده تسهیلات می‌تواند به سهولت هزینه‌های تأمین مالی را برآورد کند و نسبت به توجیح پذیربودن سرمایه گذاری (از جنبه اقتصادی) اطمینان حاصل کند. ازطرف دیگر، ارائه برگه مزبور به تسهیلات دهندگان امکان می‌دهد که شرایط پیشنهادی خود را براساس اطلاعات و نظرات اصلاحی موجود طی دوره مذاکره، تعدیل کند و در نهایت مسائل مورد اختلاف یا نکات معوق باقی مانده (pending issues) را با طرف مقابل حل و فصل کند.
برگه شرایط توافق شده، فرایند نگارش وتهیه متن قرارداد نهایی وسایراسناد مرتبط بدان را جهت انجام مذاکرات بعدی تسریع می‌کند.
یک برگه‌ی شرایط کامل وبه خوبی ترسیم شده (A well drawn terms sheet)، طرفین را در انجام مذاکرات ثانویه با سایر اشخاص مرتبط نظیر وام دهندگان دعوت شده برای پیوستن به سندیکای تأمین منابع مالی، عرضه کنندگان تجهیزات و... یاری می‌کند.
1- حصول اطمينان از غيرالزام آور بودن مفاد برگه شرايط
صرف اینکه طرفین این سند را به عنوان برگه شرایط اخذ تسهیلات مالی و اعتباری مورد استفاده قرارمی دهند، هرگز بدین معنا ناست که سند مزبور ممکن است منتهی به عقد یک قرارداد الزام آور شود. ازاین رو، برگه شرایط، باید بطورمشخص و رسا این مضمون را تداعی نماید که فی النفسه برای هیچ یک از طرفین (شرکت تسهیلات گیرنده و یا سرمایه گذار) تعهدآور است.
طی دوره انجام مذاکرات و حصول توافقات نهایی و همین طور قبل از انجام بررسی دقیق و نهایی، سرمایه گذار باید نسبت به شرایط معامله‌ی مورد نظر این اطمینان را حاصل کند که تمام تعهدات، ترجیحاً غیرمشروط تلقی خواهد بود. به عبارت دیگر، عرضه کننده‌ی منابع مالی نباید به‌واسطه برگه شرایط خود را موظف به اعطای اعتبارات و تسهیلات برای معامله ای بیابد که علاوه مخاطرات بالا، سود مناسبی را به همراه نخواهد داشت.
يكي از موارد مستثني درارتباط با الزام آورنبودن مفاد برگه شرايط "به تعهد پرداخت هزينه ها و مخارج عرضه كننده منابع مالي طي دوره انجام مذاكرات قراردادي" مربوط مي شود،درزماني كه فاينانسوربه منظورتجميع منابع مالي مورد نياز وارائه پيشنهاد تامين مالي براي يك موضوع مشخص متحمل مخارج متعدد ومتنوعي (بابت بررسي هاي تخصصي پيرامون موضوع مورد معامله توسط متخصصين ذيربط،رفتن سفرهاي كاري متعدد،انجام مذاكرات فرعي بااشخاص ثالث مرتبط و...) مي شود،دربرگه شرايط قيد مي شود كه هزينه هاو مخارج عرضه كننده منابع و تسهيلات مالي درارتباط با موضوع تامين مالي درطي دوره قرارداد بايد توسط شركت (گيرنده منابع مالي) پرداخت شود.اين تعهد براي شركت الزام آور خواهد بود گرچه درمتن برگه شرايط به دفعات قيد مي شود كه تعهدات مندرج در برگه مزبور براي طرفين الزام آور نیست.
در برگه شرایط همچنین قید می‌شود که طی دوره مذاکره با عرضه کننده منابع مالی، شرکت تسهیلات گیرنده حق ندارد به‌طور همزمان با سایرتامین کنندگان منابع مالی مذاکره کند. علاوه بر آن، احتمال دارد درصورتیکه طرفین بطورمستقل موافقت نامه رازداری (Confidential agreement) را امضا نکرده باشند، به طور صریح قید شود که هیچ یک از طرفین حق ندارد اطلاعات مربوط به موضوع برگه شرایط را برای اشخاص ثالث فاش کنند.
برگه شرایط از منظر حرفه ای ماهیت غیرالزام‌آور و شکل خلاصه انجام یک معامله اعطای تسهیلات مالی و اعتباری را به تصویر می‌کشد. با وجود این، احتمال دارد با توجه به موقعیت و قدرت مذاکره هر یک از طرفین، تعهدات مشخصی برای آن‌ها الزام شود. برای مثال، یک شرکت با نفوذ ممکن است به پیشنهاد دهندگان منابع مالی الزام کند که اعتبار شرایط پیشنهادی خود را برای یک دوره زمانی معین (مثلاً طی دوره انجام مذاکرات) تثیبت کنند.
2- مبلغ و نوع سرمايه گذاري
الف) رقم تامين مالي (the amount raised) يا سرمايه گذاري، نرخ بهره، كارمزدها وسايرهزينه هاي محتمل
برگه شرایط باید رقم کل تأمین مالی یا سرمایه گذاری را نمایان کند. تأمین کنندگان مالی معمولاً براساس داده‌ها و اطلاعات ارائه شده درخصوص یک موضوع مشخص (نظیر یک پروژه نفتی)، نسبت به تأمین مالی 85 درصد از مجموع هزینه‌های مورد نیازاعلام آمادگی می‌کنند وتامین مالی درصد باقی مانده (یعنی 15 درصد لحاظ نشده) به عنوان سهم مشارکتی (Equity) مقتاضی تسهیلات، برذمه تسهیلات گیرنده قرارمی گیرد.
البته احتمال دارد که تسهیلات گیرنده تصمیم به گیرد که سهم مشارکتی خود درفرایند تأمین مالی را نیز از طریق تأمین کننده مالی طرف مذاکره و یا ازطریق تأمین کنندگان مالی دیگر، استقراض نماید. دراین صورت، بحث اخذ وام تجاری (Commercial Loan) که نرخ بهره وسایرهزینه های احتمالی آن، به‌طورمعمول بیشتراست، مطرح می‌شود. ازاین رو، رقم یا مبلغ پیشنهاد شده ازسوی یک تأمین کننده مالی در ابتدا به صورت برآوردی و بر مبنای اطلاعات کسب شده و همین طور شرایط درخواستی از سوی گیرنده منابع مالی، اعلام می‌شود.
تعيين و پيشنهاد رقم تامين مالي حسب مورد وبا توجه به نوع قرارداد وروش مورد نظربراي تامين مالي،غالبا به سختي ميسر مي شود.براي مثال،چنانچه تامين كننده مالي بخواهدبرمبناي شرايط مندرج درقراردادهاي موسوم به EPCF (ايي.پي.سي.اف)رقم تامين مالي را پيشنهاد دهد،موضوع برآورد وتعيين دقيق قيمت انجام كاربه نحوي كه ضمن پوشش كليه هزينه هاي اجرايي پروژه مورد نظر،هزينه هاي تامين منابع مالي را مضاعف نسازد،مطرح مي شود زيرا حسب شرايط قراردادهاي مزبور،عملا يكي از دو حالت ممكن زيربه وقوع مي پيوندد:
حالت اول: تأمین کننده مالی وپیمانکاراصلی ازطریق مناقصه (بر مبنای شرایط قراردادهایی نظیر EPCF،EPDF وغیره) ناگزیر به ارائه پیشنهاد شوند. در این وضعیت، موضوع رقابت بین شرکت کنندگان درمناقصه به‌صورت پررنگ مطرح می‌شود و هر شرکت کننده باید به نحوی پیشنهاد تأمین منابع مالی را تنظیم کند که یک تناظرمنطقی با قیمت پیشنهادی انجام کار ایجاد شود. در این حالت مبلغ تأمین منابع مالی تابعی ازنحوه برآورد و قیمت پیشنهادی انجام کار خواهد بود. علاوه برآن، نرخ تأمین منابع مالی، کارمزدها و سایر هزینه‌های مالی مرتبط بدان آن والبته همین طورمدت یا دوره سرمایه گذاری یا مصرف منابع مالی فراهم شده نیز لزوماً باید به صورت رقابتی پیشنهاد شود.
بنابراین، موشک حامل انواع ریسک‌ها یا مخاطرات متعدد ومتنوع آماده پرتاپ واصابت به هدف یعنی منابع مالی یا سرمایه مخاطره آمیزمی شود. شرایط مخاطره آمیز یک قرارداد و چگونگی یا کیفیت آن، پیشنهاد دهندگان را ناگزیر می‌سازد که با استفاده از یک مجموعه فنون و مهارت‌های طراحی شده براساس اصول علمی جهت برآوردوارائه پیشنهاد تأمین مالی استفاده کنند.
روش برآورد مبلغ یا قیمت تقریبی انجام کارممکن است برمبنای ساختار و تفکیک جزء به جزء کار (Work Breakdown Structure/WBS) و تعریف اجزای کار مورد نظر به بسته‌های مستقل کاری و سپس برآورد هربخش با درنظر گرفتن ضرایب تعیین شده برای مخاطرات پیش بینی شده (Uncertainties) و سرانجام محاسبه جمع جبری آحاد کار (Rolling Up) صورت گیرد.
البته در برخی مواقع نیزاحتمال دارد که برآورد مبلغ آنجام کارازطریق قیاسی یعنی مقایسه ماهیتی کار با سایر کارهای مشابه انجام شده محاسبه شود. برای این منظور، اغلب طرفین قیمت تمام شده یک یا چند پروژه مشابه قبلاً اجرا شده را معیار تعیین قیمت برآوردی قرارمی دهند و آنرا براساس شرایط روز و پیش بینی‌های مرتبط با نوسانات آتی تعدیل می‌کنند تا در قرارداد فی مابین درج شود.
از جمله ريسك هاي مهم ديگر در شرايط حالت اول، عبارت است:
- خطر عدم بازپرداخت به موقع اقساط به علت وقوع تاخيرات متنوع در عمليات اجرايي پروژه مورد نظر
- خطرات ناشي ازعملكرد ضعيف و توان فني وعملياتي شركت مهندسي پيمانكار پروژه كه آشكارا سقف هزينه هاي پروژه را افزايش مي دهد و دعاوي متعددي از اين منظر شكل مي گيرد.
- خطرات ناشي ازتغييرات ونوسانات قيمتي، مالي و بازاري،نرخ هاي برابري ارزي و...
- خطرات ناشي از لغو يا قسخ قرارداد اجراي كار كه به طور مستقيم موافقت نامه تامين مالي را تحت ثاثير قرارمي دهد.
بدین ترتیب، به سادگی ملاحظه می‌شود که مبلغ تأمین مالی ونحوه برآورد آن در حالت اشاره شده باید با درنظر گرفتن قیود مختلف تعیین و مذاکره شود.
حالت دوم: تامين كننده مالي مايل است به طورداوطلبانه آمادگي خود را براي تامين مالي يك موضوع مشخص (مثلا يك پروژه) پيشنهاد دهد. البته اين امكان نيزوجود دارد كه تامين كننده مالي و پيمانكار مهندسي يا خدماتي، آمادگي خود را براي تامين منابع مالي و تصدي عمليات اجرايي يك پروژه اعلام كنند.
در اين حالت، شرايط رقابتي و قيود مرتبط با آن وجود ندارد و عموما مبلغ تامين مالي با توجه به مبلغ برآورد شده از هزينه هاي پروژه مورد نظر طي يك دورمذاكرات معمول و بر اساس فرايند چانه زني مورد توافق قرارمي گيرد. با وجود اين، علي رغم تصور اوليه، در اين حالت فرايند پيشبرد كار در سازمان هاي دولتي كندتر انجام مي گيرد و در غالب موارد با انجام تغييرات مديريتي توافقات قبلي منتفي خواهد شد.
در اين حالت نيزدرمسيرتامين منابع مالي براي موضوع مورد نظرمخاطرات يا ريسك هاي قابل توجهي وجود دارد. از جمله ريسك هاي حائز اهميت در اين حالت مي توان به موارد زير اشاره كرد:
- انجام توافقات درسطح بالاي مديريتي بدون اتكا به بررسي هاي كارشناسي
- فقدان مستندات كافي ولازم به ويژه در زمينه توان فني و مهندسي شركت پيمانكار و البته در اغلب موارد درزمينه وجود منابع مالي و اثبات توان تامين مالي عمليات اجرايي وي يا موسسه مالي و اعتباري ويا بانك معرفي شده ازسوي او
- پيدايش اينرسي و مقاومت شديد درون سازماني كه دراغلب موارد مانع از اجراي قرارداد مي شود.
- سرشكن سازي مبلغ (اغلب بطورقياسي) تعيين شده براي اجراي كار بصورت تخميني وغير بهينه
- كليت داشتن مفاد قرارداد وعدم اتكاي آن به دستورعمل هاي اجرايي كارامد، بدليل غيبت بدنه كارشناسي و گروه هاي حرفه اي فني و مالي در فرايند مذاكراتي
علاوه برمبلغ تأمین مالی، برگه شرایط باید نرخ تسهیلات مالی واعتباری، کارمزدهای مختلف (نظیر کارمزد مدیریت (Management fee)، کارمزد تعهد (Commitment fee) یا کارمزد سازماندهی (Arrangement fee)) برمبنای هزینه‌های برآوردی تأمین کننده منابع مالی نظیرهزینه نیروی انسانی، هزینه‌های ثابت و متغیرسازمانی و غیره پیشنهاد شود.
3- تضامين و وثايق و فرايند وثيقه گذاري
بطورمعمول سرمايه گذاريا تامين كننده منابع مالي دربرگه شرايط به نوع تضامين ووثايق مورد نظروهمينطور فرايند وثيقه گذاري اشاره مي كند و به عبارت ديگر،منابع مالي يا سرمايه گذاري درقبال اخذ تضامين معتبر (از ديدگاه سرمايه گذاريا تامين كننده منابع مالي ) براي يك موضوع مشخص تخصيص داده مي شود.
نوع تضامین ووثایق وفرایند اجرایی آن با توجه به روش یا مدل سرمایه گذاری وتامین منابع مالی مورد توافق تعیین می‌شود. برای مثال، درروش های تأمین مالی پروژه محور (نظیرتامین مالی پروژه ای یا تأمین مالی با سازمان یافته (Project finance or Structure finance)) عموماً فرایند تأمین منابع مالی و توثیق به اتکای جریان نقدی حاصل از فروش محصولات تولیدی پروژه شکل می‌گیرد. بدین معنا که وثیقه گذاری دردوره ساخت یا اجرای پروژه و همینطوردوره استراحت و نهایتاً دوره پرداخت دیون ازطریق اختصاص عواید مورد انتظار (ازفروش محصولات) طرح و افتتاح یک حساب امانی/ گردان (Escrow Account) نزد بانک عامل تأمین کننده مالی انجام می‌گیرد.
در سایر روش‌های دیگر، امکان دارد علاوه بر ضمانت نامه شرکتی، ضمانت نامه بانکی و یا در رهن گذاردن یک دارایی مد نظر قرار گیرد. در برخی از مدل‌های دیگر رایج نظیر بی.او.تی (BOT) بحث‌های دیگری نظیر تضمین عرضه خوراک و تضمین خرید خدمت یا محصول تولیدی نیز مطرح می‌شود.
نكته مهم ان است كه دراين بخش هدف اصلي تامين كننده مالي يا سرمايه گذار يعني حصول اطمينان از بازگشت اصل و فرع تسهيلات مالي و اعتباري يا سرمايه گذاري محقق شود.
4- حقوق و اختيارات سرمايه گذار یا تامين كننده منابع مالي (Investor or Financier Rights)
برگه شرايط بايد همه حقوق و يا اختياراتي را كه سرمايه گذار (و يا تامين كننده منابع مالي ) به طور معمول براي اعطاي منابع مالي مورد نياز يك موضوع مشخص مطرح مي کند، در بر گيرد.
از جمله عام ترين اين حقوق عبارت است از:
- اختيار تبديل به حال كردن ديون و تصفيه مطالبات،
- حق اخذ و دسترسي به اطلاعات،
- اختيار رجوع براي جبران خسارت،
- اختيار فسخ قرارداد و مطالبه يكجاي ديون درشرايط معين به تشخيص خود
- اختياروضع قيود خاص درارتباط با نحوه مصرف وجوه و تسهيلات مالي و اعتباري
- اختيار كردن حق مشاركت در اجرا
- حق اخذ تضمين بازپرداخت مبلغ اصل و هزينه هاي مالي تامين مالي و سود مورد انتظار بدون تقبل هر گونه ريسك/ مخاطره اي
- حق تعيين نوع وثيقه و روش توثيق براي اجراي تضامين صادره
- اختيار ثبت و نگهداري حساب هاي پرداخت و دريافت مرتبط با تسهيلات نزد خود و مبنا قرارداد آن براي انجام تسويه حساب ها و يا تعيين ميزان ديون يا هر گونه ادعاي محتملي طي دوره قرارداد
البته در متن قرارداد تامين مالي تهيه شده، ممكن است علاوه بر موارد بالا، سايرحقوق و اختيارات مورد نظر تأمين كننده منابع مالي يا سرمايه گذار نظير حق يا اختيار مشاركت درعمليات اجرايي و... نيز درج مي شود.
5- نقض قرار (default) پرداخت ديون
برگه شرایط لزوماً باید وقایعی را که منتهی به نقض قرارترتیبات پرداخت دیون ناشی از تأمین مالی یا سرمایه گذاری می‌شود، تعیین نماید. بطوربالقوه، وقایع متعددی (نظیرسوء مدیریت بدهی‌ها (debt management) درشرکت تسهیلات گیرنده، صدورتضامین بدون پشتوانه (uncollateralized up guarantee)، عدم توانمندی حرفه ای پیمانکار مجری طرح، بروز موانع جدی در روند اجرای یک پروژه، بروز اختلافات قراردادی، فوت یا برکناری یک یا چند تن از مدیران اصلی در شرکت تسهیلات گیرنده، ورشکستگی، انحلال، ادغام یا وقوع سایر حوادث مشابه برای تسهیلات گیرنده و...) منجر به نقض قرار پرداخت می‌شود.
6- شروط اختتاميه (conditions to closing)
برگه شرايط بايد همه شرايطي را كه قبل از خاتمه مدت اعتبار قرارداد (لزوما) محقق شود، نمايان کند. اين شرايط، قيود زير را در بر مي گيرد:
- شرط انجام انجام رسیدگی ویژه (due diligence) و بررسي هاي دقيق توسط تامين كننده مالي يا سرمايه گذارتازمان بستن حساب ها و...
- اجراي موافقت نامه هاي نهايي (final agreements)
غير از موارد بالا ،احتمال دارد قيود ديگري نظيرشرط الزام ارسال گزارش هاي حسابرسي شده مالي و توليد ،برآورد هاي مالي آتي مورد نيازطرح ،برنامه كسب و كارويا نظايرآن درج شود.
همچنين احتمال دارد كه در برگه شرايط، قيد اعلان نظر مشاور حقوقي قبل از خاتمه قرارداد نيز لحاظ شود.
7- مدت يا دوره هاي الف/ پرداخت تسهيلات يا تامين مالی (Availability period)، ب/ استراحت (grace period)، ج/ پرداخت دیون یا بازیافت مبالغ اصل و فرع تسهیلات (Repayment Period) باید در برگه شرایط پیشنهاد شود.
معمولاً دوره پرداخت تسهیلات با توجه به مدت برآوردی اجرای یک طرح (Construction Period) ویا بطورموردی برمبنای هر موافقت نامه اعتباری اختصاصی (Individual Credit Agreement (ICA)) برای هر سفارش (Purchase Order or Export Portion) یا بسته کاری (Work Packages) حسب برنامه تأمین کالاها وخدمات (Sourcing Plan) پیوست قرارداد تجاری (Commercial Contract) پیشنهاد و مذاکره می‌شود.
دوره استراحت عموماً معادل 6 ماه الی یکسال پیشنهاد می‌شود لیکن این احتمال وجود دارد که با توجه به طول مدت تاخیرات (Long delays) پیش بینی شده بر اساس درجه پيچيدگي، حجم فعاليت ها يا شرح كار پروژه و...، اين دوره به مدت 2 سال افزايش يابد.
از منظر حرفه‌اي مدت اين دوره به‌طورمستقيم روي منافع هر دو طرف قرارداد تاثير مي گذارد. البته سود يا زيان هر طرف به شرايط اقتصادي حاكم در هر كشور و روند شاخص هاي مهم اقتصادي نظير نرخ تورم، نسبيت ثبات پول ملي و... بستگي دارد.
دوره بازپرداخت مبالغ اصل وفرع تامين مالي يا سرمايه گذاري نيزدربرگه شرايط با توجه به معيارهاي تامين كننده مالي يا سرمايه گذار و برآورد هاي اوليه وي دربرگه شرايط پيشنهاد مي شود.
همه دوره هاي پيشنهادي در برگه شرايط ممكن است درصورت انعطاف پذيري تسهيلات دهنده، در فرايند مذاكرات قراردادي تعديل شود.
8- روش (يا شرايط) پرداخت طي دوره استفاده از تسهيلات
روش پرداخت تسهيلات عموما طي دوره مذاكره از طريق تنظيم دستورالعمل‌هاي اجرايي و تعيين نوع اسناد و مدارك لازم جهت صدور دستور پرداخت و متعاقبا اقدام به پرداخت، مورد توافق قرارمي گيرد.
روش وشرایط پرداخت تاحد زیادی به شیوه تأمین مالی مورد نظرو موضوع آن، بستگی دارد. برای مثال، در شیوه اعتبار خریدار (Buyer's credit) تسهیلات اعطایی از طریق مبادله موافقت نامه جداگانه (individual credit agreement) برای بسته‌های کاری مجزا (که اصطلاحاً بخش‌های صادراتی (export portions) نامیده می‌شود)، بر مبنای ساختار ریز فعالیت‌های پروژه (work breakdown structure/WBS) یا ترتیبات قابل قبول دیگر، پس از تأیید مؤسسات اعتبار صادراتی و میزان پیشرفت کار پرداخت می‌شود.
عموماً در تامین مالی مقید (Tied Finance) (صرف نظراز شیوه تأمین مالی) پرداخت درقبال ارائه اسناد و مدارک و برای مراکز هزینه ای ازقبل توافق شده، انجام می‌گیرد.
9- روش (شرايط) بازپرداخت در شكل اقساط مساوي يا نامساوي (Liquidation preference)
معمولا مبلغ اصل و هزینه های مالی تسهیلات طبق یک جدول زمانبندی در شکل اقساط مساوی (6 ماهه، سه ماهه یا یک ماهه) بازپرداخت می‌شود.
برای بازپرداخت دیون ناشی ازتامین مالی یک موضوع مشخص (نظیریک پروژه نفتی)، می‌توان عایدات حاصل شده (generated proceeds) از اجرای آن موضوع را محور مذاکرات و محاسبات قرارداد. درغیراین صورت، تأمین مالی عموماً شکل استقراض خواهد یافت و برای پرداخت دیون ناشی ازآن، لزوماً باید ازدرامد جاری شرکت برداشت شود. البته مبنا قراردادن جریان نقدی آتی یک پروژه برای تأمین منابع مالی (Cash flow based finance) مورد نیاز آن، مدل‌های محاسباتی طراحی شده برمبنای ارزش حال یا ارزش آتی پول و نهایتاً توجیه اقتصادی طرح را با مفروضات مورد توافق مطرح می‌سازد وازاین طریق تأمین کننده منابع مالی یا سرمایه گذارمی توانند دورنمای اقتصاد پروژه مورد نظر را مشاهده کنند.
10- روش تامين منابع مالي يا سرمايه گذاري (method of financing/investment)
برای تأمین منابع مالی مورد نیاز می‌توان از روش‌های متنوعی استفاده کرد. انتخاب روش تأمین منابع مالی حسب شرایط و موضوع مورد نظروبا توجه به تجربه ودیدگاه هریک ازطرفین قرارداد، نقش کلیدی در پیشرفت مذاکرات دارد. هرروش تأمین منابع مالی دارای ویژگی‌ها و خصایص متفاوتی است و شناخت عمیق هریک از طرفین از مجموعه روش‌های مذکور، شرط اولیه واساسی در راه نیل به اهداف است. بنابراین، برگه شرایط باید به‌طور خلاصه رویه و روش تأمین منابع مالی را توضیح دهد. مجموعه روش‌های مورد بحث شامل شیوه‌ها وروش های مختلف درالگوهای تأمین مالی شرکتی (Corporate finance)، الگوهای تأمین مالی پروژه ای (Project finance) (خود گردان)، الگوهای تأمین مالی سازمان یافته (Structure finance)، الگوهای تأمین مالی دولتی (Public finance)، الگوهای تأمین مالی اسلامی (Islamic finance)، الگوهای تأمین مالی درقبال اعطای امتیازات انحصاری و... می‌شود.
11- ساير شروط متعارف
گاهي اوقات،با توجه به مقتضيات موضوع سرمايه گذاري يا تامين منابع مالي احتمال دارد شروط ديگري نظير تامين پوشش هاي محتلف بيمه اي براي پروژه،پرداخت هزينه هاي ناشي از تبديلات ارزي،هزينه هاي بانكي ناشي ازنقل و انتقال ارزهاي مختلف،قانون حاكم وقانون داوري وغيره كه معمولا درجريان پرداخت هاو دريافت هاي مختلف ايجاد مي شود،به موارد بالا اضافه مي شود.
12- امضا
اگرچه برگه شرايط نبايد براي هريك ازتعهد آور باشد ليكن امضاي آن توسط هر يك از طرفين، (برای انجام اقدامات بعدي) اهميت دارد ليكن امضاي آن ضروري است و نشان دهنده اعلام آمادگي اوليه شركت تامين كننده منابع مالي براي پيگيري موضوع مذاكرات بعدي خواهد بود.
نمونه یک برگه شرایط
به منظور سهولت دسترسی به یک ساختار مناسب برای برگه شرایط، نمونه زیر ارائه شده است:
تاریخ:
(Date):
نام شرکت:
(Name of company)
حضور محترم: نام شخص مخاطب
(Attention of: company contact person)
موضوع: تأمین منابع مالی/ سرمایه گذاری در ...
Subject: Investment in/Finance of …
جناب آقای ...
Dear …
برگه حاضر، به‌طور خلاصه، شرایط اولیه این شرکت (/موسسه، بانک و...) را برای تأمین منابع مالی/سرمایه گذاری احتمالی در اعلام می‌دارد.
This letter summarizes our understanding concerning the possible finance/investment in -
شرایط: شرایط اصلی تأمین منابع مالی (/سرمایه گذاری) و معاملات مربوط، تحت عنوان خلاصه شرایط اصلی در پیوست الف نامه حاضر بیان شده است.
Terms: the principal terms of the finance (/the investment) and related transactions are set forth in the summary of principal terms attached as Exhibit A to this letter.
قیود: هریک ازتعهدات طرفین (درمیان شروط دیگر) در اجرا نمودن پیشنهاد تأمین مالی (/سرمایه گذاری)، مشروط به تکمیل رضایت بخش فرایندبررسی دقیق تأمین کننده منابع مالی (/سرمایه گذار) دررابطه با شرکت (تسهیلات گیرنده) و قرارداد بین تأمین کننده مالی (/سرمایه گذار) و شرکت درباره موافقت قطعی درخصوص تأمین مالی (/سرمایه گذاری) است.
Conditions: any obligations of the parties to consummate the proposed finance (/Investment) will be subject to, among other conditions, satisfactory completion by the financier (/the investor) of its due diligence relating to the company and agreement by the financier (/the investor) and the company as to the definitive agreement regarding the finance (/the investment).
رازداری نسبت به اطلاعات (محرمانه تلقی کردن اطلاعات): تأمین کننده منابع مالی (/سرمایه گذار) می‌پذیرد کلیه اطلاعات به دست آمده ازشرکت و کنندگانش درخصوص کسب و کار وامور شرکت (به عنوان مدارک محرمانه) کاملاً به‌طور محرمانه (in strict confidence) نگهداری کند و از اطلاعات مذکور صرفاً به منظور ارزیابی سرمایه گذاری استفاده کند و اطلاعات مورد بحث را حسب نیاز سرمایه گذاربرای ارزیابی سرمایه گذاری فقط به اعضای هیات مدیره، کارکنان و کنندگان (شامل کنندگان حقوقی و مالی) یا احتمالاً حسب الزام قانون و مقررات به جهت تطابق با الزامات قانونی یا اخذ تائید دایره مسئول مربوط ارائه دهد. اگرچه مدارک محرمانه شامل هرنوع اطلاعاتی که (!) متفاوت به دلیل افشا توسط شرکت دردسترس عموم است یا قرارداده می‌شود، (2) به صورت غیر محرمانه قبل از افشای آن توسط شرکت برای سرمایه گذار برملا شده است یا (3) به صورت غیر محرمانه ازمنبعی غیرازشرکت یا کنندگانش دردسترس سرمایه گذارقرارمی گیرد، مشروط بر آنکه منبع مذکور به‌واسطه قرارداد رازداری به شرکت شناخته شده برای سرمایه گذارمقید نشده باشدچنانچه سرمایه گذاری انجام نشود، سرمایه گذار کلیه اطلاعات به طریقه بالا به دست آمده را عودت یا نابود خواهد کرد. سرمایه گذار و شرکت توافق می‌کنند که راجع سرمایه گذاری مادامیکه قرارداد قطعی از سوی همه طرف‌ها امضا نشود، مصاحبه مطبوعاتی یا هرگونه بیانیه عمومی منتشر نکنند و پس از اینکه قرارداد خرید قطعی شد، سرمایه گذارو شرکت قبل از انتشار هرمصاحبه مطبوعاتی و یا هرنوع بیانیه عمومی درخصوص سرمایه گذاری با یکدیگر مشورت خواهند کرد.
Confidentiality of information: the investor agrees to hold in strict confidence all information concerning the business and affairs of the company obtained from the company and its agents (the confidential material), to use such information solely for the purpose of evaluating the investment and to only make available such information to such officers, employees and representatives as is necessary for the investor to evaluate the investment or as may be required by law or regulation or to comply with requirements or receipt of approval of an applicable governing agency.However, "confidential material does not include any such information which (I) is or becomes available to the public other than as a result of a disclosure by the company, (ii) was known to the investor on a non-confidential basis prior to its disclosure by the company, (iii) becomes available to the investor on a non-confidential basis from a source other than the company or its agents, provided that such source is not bound by a confidentiality agreement with the company known to the investor. If the investor is not consummated, the investor will return or destroy all information so obtained. The investor and the company agree that they will not issue a press release or make any public statement regarding the investment until the definitive agreement is signed by all parties and, after the definitive agreement is signed, that the investor and the company will consult with each other before issuing any such press release or otherwise make any public statements with respect to the investment.
دکتر مسعود زهدی؛ مدیر تأمین منابع مالی و اعتباری شرکت ملی نفت ایران
کتاب‌های دیگری از همین نویسنده که تا کنون منتشر شده است:
فرهنگ تشریحی لغات، عبارات و اصطلاحات قراردادهای خدمت، تجاری، سرمایه گذاری و تأمین مالی رایج درصنعت نفت بین المللی -ناشرهزاره سوم
منطق طراحی، تدوین، سازماندهی و مدیریت قراردادهای نفتی سرمایه گذاری،F،EPCF درصنعت نفت و گاز بین المللی-ناشر هزاره سوم
دوره کامل ساختار قراردادهای سرمایه گذاری و فایناس در صنعت نفت بین المللی همرا با تشریح روش‌های مالی، حسابداری و اقتصادی و (رویه‌های تأمین منابع مالی انها) رایج در انها -ناشرهزاره سوم
مجموعه کامل اصول و مفاهیم علمی و کاربردی در فاینانس پروژه و فاینانس سازمان یافته (روش فایناس پروژه و فاینانس سازمان یافته) – ناشر انتشارات نقش بیان
الگوهای رایج سرمایه گذاری در صنعت نفت و روش‌های تأمین منابع مالی پروژه‌های صنعتی – ناشر موسسه مطالعات بین المللی انرژی
روش‌های مالی و حسابداری در قراردادهای بین المللی صنعت نفت، گاز و پتروشیمی- ناشر انتشارات بهجت
روش‌های مالی و حسابداری در قراردادهای بین المللی و بیع متقابل- ناشر انتشارات بهجت
روش‌های مالی و حسابداری در قراردادهای بیع متقابل- ناشر انتشارات بهجت
دوشنبه ۱۱ آبان ۱۳۹۴ ساعت ۱۳:۲۱
کد مطلب: 10060
